منوچهر فروزنده‌فرد: دکتر شالچی از پارسی‌پژوهان بنام است و نوشتارهایی پارسی و شیرین و اندریافتنی می‌نگارد که برای آشنایی با شیوه‌ی سره‌نویسی سودمند تواند بود. وی در این نوشتار به سرچشمه‌های پارسی سره می‌پردازد و سره‌گرایان را در یافتنِ سرچشمه‌های واژگان شایسته رهنمونی می‌کند.
خوانندگان گرامی می‌توانند «سرچشمه های پارسی سره» از دکتر امیرحسین اکبری شالچی را از «اینجا» دریافت کنند.
نگارنده هنگام بررسی نوشتار یادشده به چند نهاده برخورد که یادآوری آنها به خوانندگان ارجمند بیهوده نیست.
۱- با همه‌ی کوششی که دکتر شالچی در به کار بردنِ واژه‌های پارسی دارند، گه‌گاه برخی واژگان بیگانه نیز در نوشتارشان دیده می‌شود. نمونه را:
اما (چندین بار)، کتاب (چندین بار)، خوش سلیقه (رویه‌ی ۳۲)، رادیو (۳۲)، تلویزیون (۳۲)، ناشر (۳۳ و یکی دو جای دیگر)، حوصله (۳۳)، مادی (۳۴ )، دوره (۳۵)، دیار (۳۶)، کنایه (۳۷)، مصدر (۳۷)، مرکزی (۴۰)، جِدّاً (۴۱)، فهم (در «همه فهمی» ۴۱)
۲- شوربختانه پارسی‌نویسی را در دبیره به کار نمی‌گیرند؛ برای نمونه، «سد» و «درسد» را (در رویه های ۴۰و۳۳) به گونه‌ی نادرست «صد» و «درصد» نوشته‌اند (شوربختانه این لغزش در نوشتار استاد کزازی و برخی از سره‌نویسانِ دیگر نیز دیده‌می‌شود).
۳- چنین می‌نماید که ایشان تنها به واژه‌های تازی روی خوش نشان نمی‌دهند و از به کار بردنِ واژه‌های فرنگی پرهیزی ندارند!
۴- برابرِ «ینگه دنیا» که برای «آمریکا» آورده‌اند (رویه‌ی ۴۰)، پارسی و درست نیست. روشنگری آن که این واژه در فرهنگ معین (و شوربختانه به پیروی از آن در فرهنگ‌های دیگر هم‌چون فرهنگ فارسی- انگلیسی حییم) «ترکی- فارسی» دانسته‌شده، ولی از آن‌جا که «دنیا» تازی است (و فرهنگ معین خود بر این، گواه و خستو است)، باید این واژه را «ترکی- تازی» پنداشت؛ پس به هیچ روی پارسی نیست! افزون بر آن از آن‌جا که «آمریکا» – یا به گونه ی درست‌تر (چنان که استاد نجفی نیز در غلط ننویسیم نمون کرده‌اند) «اِمریکا» – نامِ کشوری ویژه است، نشاید آن را برگرداندن؛ و نیز «امریکا» کوتاه‌تر و ساده‌تر از «ینگه دنیا» ست (گفتنی ست که «ینگه دنیا» – به گواهیِ فرهنگ معین- به چمِ «جهانِ نو» است). پس به همه‌ی این انگیزه‌ها، برابر «ینگه دنیا» برای «امریکا» نادرست است.
۵- در نوشتار به واژه‌های بیگانه‌ای هم‌چون «صراف، مستقر، معین» (رویه‌ی ۳۴) و «رادیولوژی، اقتصاد، تلویزیون» (رویه‌ی ۴۳) نمون کرده‌اند و در جست‌وجوی برابرهای سره‌ی آنها هستند ولی در پایان، پس از شناساندنِ همه‌ی سرچشمه‌ها برابری برای این‌ها نیافته‌اند (یا فراموش کرده‌اند که بیابند)!
۶- واژه‌ی «ایران‌زمین» در بالای رویه‌ها به گونه‌ی نادرست «ایرتن‌زمین» نوشته‌شده‌است (می‌دانم که لغزش دکتر شالچی نیست، ولی به هر روی جای انگشت نهادن تواند بود!).
به هر روی از ایشان سپاس‌گزارم و برایشان آرزوی پیروزی و شادکامی دارم، وخوانندگان گرامی را به خواندن نوشتار یادشده فرامی‌خوانم.
برگرفته از بَوَندک
آگاهی: برای پیوند با ما می‌توانید به رایانشانی azdaa@parsianjoman.org نامه بفرستید. همچنین برای آگاهی از به‌روزرسانیهای تارنما می‌توانید هموند رویدادنامه پارسی‌انجمن شوید و نیز می‌توانید به تاربرگ ما در فیس‌بوک یا تلگرام بپیوندید.
جستارهای وابسته
چند واژه‌ی سره از برهان قاطع در این نوشته بیش از پانسد واژه‌ی پارسی سره به گزینش امیرحسین اکبری شالچی از فرهنگ برهان قاطع نوشته‌ی محمدحسین بن خلف تبریزی و به ویراستاری زنده‌یاد دکتر محمد معین آمده است.
بارگیری فرهنگ فدایی (برخی واژگان سره‌ی پارسی) پارسی‌انجمن: فرهنگ فدایی واژه‌نامه‌ی نبیگ[=کتاب] «داستان ترکتازانِ هند» نوشته‌ی میرزا نصرالله خان فدایی اسپهانی است که به روزگار ناصرالدین شاه قاجار در هندوستان به پارسی سره نوشته و چاپ شده و سپس نگارنده‌ی آن با یاری دستیار خویش، میرزا محمدعلی کشکول شیرازی، واژه‌های آن را گردآوری کرده و آن را جداگانه و به نام «فرهنگِ هر چهار کاخ داستان […]
بارگیری «واژه‌نامه‌ی زبان پاک» کسروی پارسی‌انجمن: احمد کسروی تبریزی ـ تاریخ‌نگار، زبانشناس و اندیشمند ـ از سره‌نویسان بنام بود که با چیرگی بر برخی‌از زبانهای ایرانی و فرنگی و نیز با دانشی گسترده در زمینه‌ی زبانشناسی، واژه‌های بسیاری را زِ نو زنده کرد یا برساخت که بخشی از آنها اکنون در گفتار و نوشتار روزانه‌ی پارسی‌زبانان به کار […]
واژه‌نامۀ سره برگرفته از پیشگفتار فرهنگ دهخدا امیرحسین اکبری شالچی: در پیشگفتار فرهنگ دهخدا از نویسندگانی کهن یاد شده که کوشیده بوده‌اند واژگان پارسی را به همتایی واژگان تازی به کار گیرند. بزرگ‌ترین آنان دو مغز بزرگ ایرانِ تاریخی، بیرونی و پورسینا، هستند. دهخدا واژگان به‌کاررفتۀ هر کدام از آنان را جداجدا آورده. من گزیدۀ آنها را در اینجا به‌هم کرده‌ام و واژه‌نامۀ کوچک کنونی را پدید […]
واژه‌های سره در پارسی تاجیکستانی امیرحسین اکبری شالچی- بازیافتن واژه‌های سره در گویش تاجیکی کار ساده‌ای نیست؛ چون سره‌جو هنگام پژوهش گفتار تاجیکان، به‌جای شنیدن واژگان سره، صدها و هزاران واژه‌ی روسی‌یی را می‌شنود که بسیاری‌شان بی‌آنکه نیازی ویژه به آنها باشد، به گویش تاجیکی راه یافته‌اند و در آن جا افتاده‌اند. به‌هرروی آنچه من در اینجا به دست می‌دهم، برخی از واژه‌های […]
واژه‌یاب (فرهنگ برابرهای پارسی واژگان بیگانه) ابوالقاسم پرتو «واژه‌یاب»، فرهنگ برابرهای پارسی واژگان بیگانه در سه دفتر است که از سوی استاد «ابوالقاسم پرتو» گردآوری شده است. آماج فراهم‌آورنده‌ی «واژه‌یاب» نمودنِ واژگان پارسی برابر واژه‌های بیگانه‌ای است که به زبان فارسی راه یافته است. واژه‌یاب دنباله‌ای بر «فرهنگ کوچک» زنده‌یاد ذبیح بهروز و آغازه‌ای بر «فرهنگ بزرگ» است […]
دیدگاهی بنویسید.