زندهیاد ارسلان پوریا: در زبانشناسی نوین میان «دانش» زبان و «آیین» زبان هنوز یگانگیای بیچونوچرا پیدا نشدهاست. دانش زبان چیزی دیگر است، آیین و روح زبان چیزی دیگر و حتی این دو جستار آخشیج یکدیگرند، درحالیکه در زبانشناسی جهان باستان این دو جستار در یگانگی جداییناپذیر میزیستند.
کورش جنتی: دلیلهای بسیاری در پشتیبانی و پدافند از پالایش زبان پارسی از واژههای عربی وجود دارد. در این نوشتار میکوشیم به سه دلیل و انگیزۀ برجسته در این زمینه اشاره کنیم و هر یک را به کوتاهی بازنماییم.
پارسیانجمن: زندهیاد استاد «محمدجان شکوری بخارایی» دانشمندی بنام و هموندِ پیشین فرهنگستانِ زبان و ادب فارسی بودند که پنج سالِ پیش درگذشتند. سراسرِ زندگیِ ایشان به پاسداری و پشتیبانی از زبانِ پارسیِ در ورارود گذشت. در دنباله، گفتوگویِ اسفندیار آدینه با وی را میخوانید.
پارسیانجمن: شکستهنویسی که به کارگیریِ گونهیِ گفتاری زبان در نوشتار است به خورهای ماند که چندی است به جانِ زبان و دبیرهیِ پارسی افتاده. بیش از چهار سالِ پیش، «عباس سلیمی آنگیل» در جُستاری در پارسیانجمن با نامِ «هشداری درباره شکستهنویسی» نگاهی گذرا به چرایی پیامدهایِ شکستهنویسی و چیرگی زبانِ گفتار پرداخت. از آن زمان تا کنون، کاررفتِ این شیوهیِ ناهنجار نه تنها کاهش نیافته که همهگیرتر نیز شده است. یادداشتِ زیر در این زمینه درنگریستنی است.
پارسیانجمن: با پیدایشِ «دساتیر» نویسندگانی بسیار از سدهیِ یازدهمِ مهی بدینسو در هند و ایران و دیگر سرزمینهایِ پارسیزبان از سبکِ سرهیِ آن پیروی کردند. یکی از ایشان غالب دهلوی چامهسرا و نویسندهیِ بزرگِ پارسیگویِ هند است. در این جستار نویسنده میکوشد فراز و نشیب دساتیرینویسانِ هند را با رویکرد به چامههایِ غالب بررسد.
پارسیانجمن: «سرنوشت زبان فارسی چه خواهد بود؟» نوشتهی زندهیاد «محمدعلی امامشوشتری» در ۴۶ سال پیش است و از آنجا که سخن امامشوشتری تا اندازهای سخن امروز ما نیز هست آن را با گفتاورد از ماهنامهی وحید، شمارهی ۹۸، بهمنماه ۱۳۵۰ در اینجا میآوریم.
داریوش درویشی: زبان برجستهترین و پررنگترین افزار خرددوشگی است؛ اگر پرورش نیافته باشد، اگر ویژواژگانی در آن پدید نیامده و به کار برده نشده باشند، آشکارا با گونهای خرددوشگی روبهرو هستیم که افزاری ناکارآمد را در کار میبندد و این ناکارآمدی میوهای برای این درخت به همراه نخواهد آورد.
داریوش آشوری: گرایش فلسفی و علمی زبان فارسی پیشینه دارد و آن کوششهایی است که ابن سینا و ابوریحان و ناصرخسرو و افضلالدین کاشانی برای واژهسازی فلسفی و علمی به فارسی کردهاند. باری، زبان فلسفی ما هنوز در راه است و نمیتوان گفت که به منزل رسیده است و کاوش در متنهای کهن به یاری ذوق و بازسنجی مدرن و کوشش برای کشف امکانات زبان فارسی، میباید آن را جاافتادهتر و پختهتر و رساتر گرداند.
داریوش آشوری: گرایش به زنده کردن و دوباره به کار گرفتن واژههای فارسی تنها یک مسالۀ ذوقی نیست بلکه به نیاز ما به داشتن زبانی زایا نیز مربوط میشود و زبان زایا میباید دستگاه زایندهاش کار کند، و برای این کار باید به مایههای خود تکیه داشته باشد و آنچه را از بیرون میگیرد از آن خود کند.
داریوش آشوری: دیدهای ناسیونالیستی و مکانیستی تا کنون در بازگرداندن زبان فارسی به سر خانۀ اصلی واژگان و دستور خود خدمتهای گرانبها کردهاند و حال نوبت آنست که مساله را جدیتر و دقیقتر به راهنمایی اهل علم در زمینۀ زبانشناسی دنبال کنیم، اما طبیبانه دست بر نقطههای دردناک و حساس بگذاریم و در جهت نشانهشناسی بیماریها و درمانشناسی آن گامی برداریم.