داریوش آشوری: پریشانی «جهان» ما سبب پریشانی زبان ما شده است و بازسازی و چه بسا زیر-و-زبر شدن این جهان و افت-و-خیزهایِ سختِ این دگرگونیها، ناگزیر افت-و-خیزهای سخت در زبان پدید میآورد. مراد یک اصل هستیشناسی است که انسان و زبان و جهان سه چیز و یک چیزند و هر یکی در رابطه با آن دو دیگر معنادار است.
سامان حسنی: یکی دیگر از پیامدهای آمیختگی زبان پارسی با واژههای عربی همانا «بیگانهپنداشتنِ» شماری از واژههای زبان پارسی است. در دورۀ آمیختگی نویسندگان و خوشنویسان، نه ازرویِ نیاز که برای نازیدن، بهگونهای بیدروپیکر واژههای عربی بسیاری را به درون زبان پارسی کشاندند. حتی فراموش کردند که بسیاری از این واژهها پارسی هستند و برپایۀ راژمان زبان عربی دگردیسه شدهاند و آنها را به همان دیسه پذیرفتند.
پارسیانجمن: «گلها فروشی نیست» یا «گلها فروشی نیستند»؟ کدام درست است؟
دکتر محمد حیدری ملایری در گفتار زیر به پرسشِ «همخوانی کارواژه[=فعل] با کنا[=فاعل] یا کرده[=مفعول]» با آوردن نمونههایی از نوشتههای کهن و امروزین پارسی پاسخ گفته است.
حامد قنادی: فرهنگستان زبان پدید آمد و همزمان با آن بزرگانی همچون احمد کسروی رو به سرهنویسی آوردند. کوششهای آنان گرچه همانروز پاسخ نداد ولی زبان امروزینِ مردم نمایانگر اینست که سرانجام واژههای تازه در میان مردم جا باز کرد و بسیاری از واژههای بیگانه از زبان زدوده شد. روزگاری بهجای هواپیما، شهرداری و دادگستری واژههایِ طیاره، بلدیه و عدلیه بهکار میرفت، ولی امروز بسیاری از چم [معنی] این واژهها نیز ناآگاهاند!
سامان حسنی: بهرهگرفتن از نشانههای بیشال عربی دشواریهایی برایِ زبان پارسی به بار آوردهاست. پس تا میتوانیم از واژههای پارسی بهره بگیریم و اگر ناچاریم نامهای عربی به کار ببریم، برایِ بیشالیدن آنها از نشانههای پارسی «ها» و «ان» بهره بگیریم. دیگر اینکه، بههیچروی، واژههای پارسی را بهدیسۀ عربی بیشال نبندیم.
سامان حسنی: یکی دیگر از آسیبهایی که درپیِ آمیختگی زبان پارسی با واژههای بیگانه به این زبان رسیدهاست همانا بهکاربردنِ کارواژههای آمیخته[فعل مرکب] بهجایِ کارواژههای ساده[فعل بسیط] است. هرچند در آغاز شمار اندکی کارواژههای ساده با واژههای عربی ساخته شد، این روش بهزودی فراموش گردید و واژههای بیگانه کارواژههای آمیخته را به دنبال خود آوردند.
سامان حسنی: هنگامیکه واژههای عربی وارد زبان پارسی شدند، آرامآرام واژههای پارسی رو به فراموشی نهادند. اکنون شماری از واژههای پارسی برایِ بسیاری از ما ناآشنا هستند و چم آنها را نمیدانیم.
داریوش آشوری: برای بازیافتن روح اصلی زبان و میراث اصیل واژگانی آن و بویژه برای پرهیز و گریز از آثار ویرانگری که ذوقهای کژ و بیمارگونه در قلمرو نثر فارسی بجا نهادهاند و پیراستن زبان نثر و بازگرداندن تازگی و سادگی و روانی به آن، بویژه برای بازگرداندن واژگان اصلی زبان فارسی، که به زور – و – ضرب از قلمرو نثر بیرون رانده شده است، میراث شعر فارسی میتواند الهامبخش نثرنویسان امروز باشد.
دکتر حسین وحیدی: امروزه ما بهناچار باید دانش جهان امروز را بیاموزیم پس یا دربرابرِ هر واژهای که بهکار میبریم باید از گنجینۀ بزرگ زبان و ادب پارسی بهره بگیریم و واژهای فارسی بسازیم تا واژگان و زبان دانشی خود را بگسترانیم یا اینکه، مانند کاری که امروز میکنیم، واژۀ بیگانه را بگیریم و همان را بهکار ببریم!
دکتر ضیاالدین هاجری: آنچه مایهی نگاهبانی و نگاهداری سرزمین ایران شده است زور و نیروی شمشیر شاهان و توانمندی سرداران نبوده، لیک توش و توان زبان پارسی بوده است. زبان پارسی آهنگ و نوای دوستی میساخته و بانگ و آوای مهر مینواخته و با سرودههای دلنشین و شورانگیز خود، مردم باختر و خاور را، آگاهانه و ناآگاهانه زمزمهگر یک آهنگ و سخنور یک سخن و داستانسرای یک زبان میکرده است.