پارسی‌انجمن: «زبانِ آذربایجان در گذرِ زمان» نوشته‌ی پژوهنده‌ی آذربایجانی دکتر عباس جوادی است. جوادی در تبریز زاده شد و، پس از دانش‌آموختگی از دبیرستانِ فردوسیِ تبریز و دانشگاهِ آنکارا، دکترای خود را در رشته‌های زبانشناسی، خاورشناسی و زبان و ادبِ آلمانی از دانشگاهِ کلن گرفت. ایشان در این نبیگ به سد پرسشِ همگانی درباره‌ی تاریخ و فرهنگ و زبانِ آذربایجان پاسخ داده است.
پارسی‌انجمن: زنده‌یاد دکتر ماهیار نوابی، در بخشِ نخستِ این جستار، به بررسیِ واژه‌ی پارسیِ عربی‌پنداشته‌شده‌ی «مدهوش» به چِمِ[=معنیِ] «بیهوش» می‌پردازد. در بخشِ دوم، واژه‌ی «نیازان» را که در پارسیِ به همتایی «عاشق» است برمی‌رسد. در بخشِ سوم و پایانی نیز گفتاری از ایشان درباره‌ی «آواشناسیِ زبانِ پارسی» آمده است.
پارسی‌انجمن: «آیینه‌ی نوروز» سروده‌ی احمد شکیب (بزرگ امید) از چامه‌سرایانِ بَغلانِ خراسان است. وی در پیشگفتارِ این سروده گوید: «اگر زبانهای لاتین و یونانی باستانی فروخفتند، و اگر سانسکریت جا را برای زبانها و گویشهای امروزین تهی کرد، پارسی ماندگار ایستاد، و به گفته‌ی جاویدان‌یاد «پرویز ناتل خانلری» هنوز آن فارسیِ پهلوان است که بود. آنچه می‌خوانید گوشه‌ای از سره‌سرایی بدین زبان است.»
پارسی‌انجمن: فرهنگِ مَجمَعُ‌الفُرس یا فرهنگِ سُروری نوشته‌ی محمدقاسم پورِ حاجى‌محمد کاشانی در آغازِ سده‌ی یازدهم است. دگرسانیِ فرهنگِ سروری از فرهنگهایی همچون برهانِ قاطع در این است که نویسنده واژه‌های تازی و نیز واژه‌های ساده‌ی پارسی را نیاورده و همچنین شیوه‌ی خوانشِ واژه‌ها را برنموده، و بالاتر از اینها، از واژه‌ها نمونه یا نمونه‌هایی از چامه‌های گذشتگان آورده است.
پارسی‌انجمن: «علی‌اصغر حکمت» که ادب‌دانی برجسته و نویسنده‌ای نامدار بود، نبیگی[=کتابی] دارد به نامِ «پارسیِ نغز»، که اندرش نمونه‌هایی از سره‌نویسیِ بهنجار و آیین‌مند را فرادست خواستاران نهاده است.
پارسی‌انجمن: «شاهنامه» کارنامه‌یِ سپندِ ایرانیانِ باستان، گران‌سنگ‌ترین و پرارج‌ترین نوشته‌یِ پارسی و یکی از والاترین و بزرگ‌ترین نوشته‌هایِ ادبی جهان است. جز اینها، شاهنامه‌خوانی و شاهنامه‌پژوهی راهی بس شیرین است برایِ هر آن کس که خواستارِ آشناییِ ژرف‌پایه با تاریخ و فرهنگِ ایران‌زمین و نیز پارسی‌نویسیِ بهنجار و آیین‌مند است.
پارسی‌انجمن: در سالِ ۱۳۲۷، سید حسن تقی‌زاده سخنانی درباره‌یِ زبانِ پارسی و تاریخِ ایرانِ باستان راند که نه تنها پشتوانه‌‌ای دانشی نداشت که سخت یاوه و ایران‌ستیزانه هم بود؛ سخنانی همچون نبود دانش و فرهنگ و ادب در ایران باستان(!) و … . صادق هدایت که جانی ایرانی و دانشی فراخ داشت، پاسخی دانشی بدین ژاژخاییها نوشت، که پرویز ناتل خانلری آنها را سالها پس از آن چاپخش کرد.
پارسی‌انجمن: «فرمانهایِ شاهنشاهیِ هخامنشی» گنجینه‌ای گرانسنگ از واژه‌هایِ زبانِ آریایی یا پارسیِ باستان است؛ زبانی که پارسیِ امروز دنباله‌یِ آن به شمار می‌آید.
پارسی‌انجمن: تات‌نشینهایِ بلوکِ زهرا به زندگی روزانه‌یِ دو دهِ تات‌نشینِ «سِزجُوه» (سگزآباد) و «بِرمُوَه» (ابراهیم‌آباد) از بخشهایِ زهرایِ قزوین می‌پردازد و در این میان دستور و واج‌شناسیِ گویشِ تاتی را به همراهِ واژه‌نامه‌ای از این گویشِ ایرانی به دست می‌دهد؛ گویشی که با ترک‌تازیِ روزافزونِ ترکی پا پس می‌کشد و اندک‌اندک جایِ خود را بدان می‌دهد و بر آن همان می‌رود که پیش از آن بر پهلویِ آذری در آذربایجان رفت.
نمونه‌هایی که در اینجا داده شده از گویشهایی است که میان سه گویشِ همدان ـ ساوه ـ آشتیان سخن می‌گویند. این گویشها را می‌توان به چهار دسته بخش کرد: ۱. گویشهایِ وفس و آشتیان و تفرش و آمُره؛ ۲. گویش چادرنشینهای زند؛ ۳. گویش غربتها (یا غربتیها)؛ ۴. گویشهای خلج و ترکی.