می‌دانیم که سده‌ی بیستم سده‌‌ای بسیار تلخ و دردناک برای زبانِ پارسی در آسیای میانه یا فرارودان بود. در این سده، زبانِ پارسی در تاجیکستان ضربه‌هایی بسیار سخت خورد، آسیبهایی بسیار دید، و سست و ناتوان گردید. اکنون، در زمانِ فرخنده‌ی استقلال، امید است که آنچه زبانِ ما در سده‌ی بیستم از کف داد در سده‌ی بیست‌ویکم دوباره به دست آورد …
«زبانِ پارسیگ (پهلوی): دستورِ زبان، واژه‌سازی و واج‌شناسی» نوشته‌ی رَهام اشه و گردانشِ مریم تاج‌بخش و بزرگمهر لقمان به پارسیِ سره چاپ شد.
زبانِ پارسیگ (پهلوی) نوشته‌ی رَهام اشه به زبانِ انگلیسی که سالِ گذشته برای نخستین‌بار در ایران به چاپ رسید نامزدِ کتابِ سالِ ایران شده است.
پارسی‌انجمن: نبیگِ «دستورِ زبانِ فارسی» که به «دستورِ پنج استاد» نامدار شده است نخستین‌بار به سالِ ۱۳۲۷ نوشته شد. در آن سالها، پوشینه‌ی نخستِ این نبیگ را در سالهای نخست و دومِ دبیرستان و پوشینه‌ی دوم آن را در سالهای سوم و چهارمِ دبیرستان می‌خواندند.
پارسی‌انجمن: گروهی از خوانندگانِ «پارسی‌انجمن» درباره‌یِ نامِ انجمن و چراییِ پیش‌افتادنِ گزارواژه[=صفت] (پارسی) بر نام‌واژه (انجمن) در این نام پرسیده‌اند. در پاسخ باید گفت که نامِ «پارسی‌انجمن» آمیخته‌ای از «پارسی» و «انجمن» است، و همان‌گونه که رفت، نخستین گزارواژه و دومی نام‌واژه باشد. در زبانِ پارسی گزارواژه تواند پیش یا پس از نام‌واژه‌‌یِ وابسته‌اش آید. در ادبِ پارسی نمونه‌ها بس فراوان‌اند، آن‌سان که در شاهنامه گزارواژه بیشتر پیش از نام‌واژه آید.
بزرگمهر لقمان: آذرکیوان تخمی افشاند که تا امروز بار داده است. سخن درباره‌ی واژه‌های «دساتیری» نیست که تنها بار و بر این درخت‌اند، سخن درباره‌ی تخم یا بُن است که بیرون شدن از دستورِ زبانِ پارسی است. بسیاری پس از آذرکیوان واژه‌هایی که او برساخت به کار بردند و برخی واژه‌ها نیز جا افتادند و بسیاری نیز چون آذرکیوان نیازی ندیدند زبانهای ایرانی و دستورِ زبانِ پارسی درست بشناسند و دست به واژه‌سازی به راهِ او زدند.
پارسی‌انجمن: «دستور زبان فارسی» نوشته‌ی دکتر عبدالرسول خیامپور، استادِ پیشینِ زبانِ فارسیِ دانشگاه تبریز، است.
خیامپور در این دستور کوشیده است تا برپایه‌ی روشِ آدِلونگ، دستورنویس آلمانی، خودِ زبان پارسی را پایه‌ی کارِ خویش نهد نه آنچه دیگران گفته‌اند و نوشته‌اند.
دکتر حسن احمدی گیوی: آن درخت تنومند ۱۵۰ ساله‌ی پربار و ریشه‌دار که سه دهه‌ی ۳۰ و ۴۰ و ۵۰، به کوشش استادان بزرگی چون: دکتر خیامپور، دکتر معین و دکتر ناتل خانلری و … بالندگی تازه و امیدآفرینی یافته بود: «خوش درخشید، ولی دولت مستعجل بود!» و دارد اندک‌اندک برگ و بار خود را از دست می‌دهد و رو سوی پژمردن و خشکیدن دارد! تا باد چنین مباد!
پارسی‌انجمن: در این جُستار استاد جلال متینی به بررسی ساختارِ ساختهایی چون «نخوردیتان» و «بودیتان» می‌پردازد و به این پرسشها پاسخ می‌دهد که آیا افزون بر ساختهایی با «مانی» و «تانی» در چونیهای گمانی و خواستاری، آیا ساختهایی دیگر هم در زبان پارسی بوده‌اند که به «مانی» و «تانی» مانند باشند لیک ساختمانشان دگرسان از آنها باشد؟ و اگر چنین ساختهایی هستند برای چه به کار رفته‌اند؟ و نیز به این پرسش پاسخ داده است که آیا ساختهایی که از آنها سخن رفته‌‌است هنوز زنده‌اند یا نه؟
پارسی‌انجمن: «شمار و مقدار در زبان فارسی» نوشته‌ی دکتر محمود نشاط است. ایشان شمار را بیشتر ازنگرِ دستوری واکاویده و بررسیده است تا ازنگرِ دگرگونیِ ساختمانِ زبان در گذرِ زمان و نیز هم‌سنجیهایِ زبان‌شناختی.