یدالله منصوری: کهن ترین فرهنگ‌های برجای‌مانده زبان پهلوی به نام‌های اوئیم ایوک و فرهنگ پهلویک به دوران ساسانیان می‌رسد؛ اما تاریخ نگارش آنها را میتوان در بازه‌ی پایانی آن دوران تا سده سوم هجری جای داد. وجه تسمیه فرهنگ اوئیم ایوک این است که نخستین سرواژه (مدخل) آن اوئیم، واژه‌ای اوستایی به معنی «یک»، است و در مقابل آن ایوک، واژه‌ای پهلوی باز به معنی «یک» آمده است. همچنان که از این نامگذاری برمی‌آید، این اثر یک فرهنگ اوستایی به پهلوی است. در این فرهنگ، ۱۰۰۰ واژه اوستایی به ۲۲۵۰ واژه پهلوی برگردانده شده است. در آغاز آن آمده که «این رساله برای شناختن سخنان و واژگان اوستایی است و اینکه زند (= ترجمه پهلوی) آنها چه و چگونه است». این فرهنگ دارای ۲۷ در (= باب) است و بر پایه موضوع – شمار و اعداد و برخی قیدها (در ۱)، ضمایر (در ۲)، اندام تن و ویژگی آنها (در ۳)، واژه‌های اوستایی بر پایه نخستین حرف آنها (بخشی از در ۴ و درهای ۵ تا ۲۴)، تاوان گناه و جریمه‌ها (در ۲۵)، اندازه‌گیری زمان (در ۲۷) – سامان یافته است. گردآورنده ناشناخته آن می‌خواسته دشواری واژه‌های اوستایی را برای گزارشگران اوستا آسان سازد. ارزش این فرهنگ در آن است که واژه‌های نوشته‌های اوستایی دوران ساسانی و پس از آن را که اکنون در دست نیست، در بردارد.
دنباله‌ی جُستار «نگاهی به فرهنگ‌های زبان پهلوی» را به دیسه‌ی پی‌دی‌اف از «اینجا» دریافت فرمایید.
جستارهای وابسته
«زبانِ پارسیگ (پهلوی): دستورِ زبان، واژه‌سازی و واج‌شناسی» چاپ شد «زبانِ پارسیگ (پهلوی): دستورِ زبان، واژه‌سازی و واج‌شناسی» نوشته‌ی رَهام اشه و گردانشِ مریم تاج‌بخش و بزرگمهر لقمان به پارسیِ سره چاپ شد.
پارسی‌گویانِ باستان زبانِ خویش را چه می‌نامیدند؟ بزرگمهر لقمان: امروزه، بیشتر، زبانِ پارسیِ روزگارِ هخامنشیان را «پارسیِ باستان» و روزگارِ پس از آن تا فروافتادنِ ساسانیان را «پهلوی» نامند، لیک پارسی‌گویانِ باستان، خود، زبانِ خویش را چنین […]
بارگیری «فرهنگ روایت دینی» بزرگمهر لقمان: «فرهنگ روایت دینی» نوشته‌ای پارسی از سال ۱۰۲۳ یزدگردی است. «منوچهر سنجانا» -نویسنده‌ی آن- پارسی را خوب نمی‌دانسته و گویا برای یادگیری خود این فرهنگ‌واره را فراهم آورده است. فرهنگ‌هایی از این دست، نشانگر تراداد [=سنت] فرهنگ‌نویسی در بخشی از گستره‌ی شهرآیینی ایرانی (گجرات) و نیز پیوند بهدینان آن پهنه با زبان پارسی است. […]
Pārsīg Language چاپ شد زبانِ پارسیگ یا زبانِ پهلوی نوشته‌یِ رَهام اشه در سه بخشِ دستورِ زبان، واژه‌سازی و واج‌شناسی در ۵۰۱ رویه به زبانِ انگلیسی چاپ شد. این نبیگ[=کتاب] که Pārsīg Language نام دارد برای هر کسی که می‌خواهد زبانِ پارسیگ را به خوبی یاد بگیرد یا با واژه‌سازی به گونه‌یِ دانشی در این زبان آشنا شود یا آن را با دیگر زبانهایِ ایرانی بسنجد یا واج‌شناسی […]
بارگیری «فرهنگ کوچک زبان پهلوی» مکنزی (نسخه پارسی و انگلیسی) پارسی‌انجمن: «فرهنگ کوچک زبان پهلوی» نوشتهٔ دیوید نیل مکنزی دربردارندهٔ نزدیک به ۴۰۰۰ واژه پارسیگ [= پهلوی] است. مکنزی کوشیده است تا آوانویسی واژه‌ها نزدیک به آوایی باشد که در سدهٔ سوم ترسایی -دوران شکوفایی شاهنشاهی ساسانی- کاربرد داشته […]
بارگیری «فرهنگ فارسی به پهلوی» استاد فره‌وشی «فرهنگ فارسی به پهلوی» فره‌وشی برای نخست بار به سال ۱۳۵۲ چاپ شد. در این فرهنگ که بر پایه‌ی فرهنگ پیشین ایشان (فرهنگ پهلوی چاپ شده به سال ۱۳۴۶) فراهم آمده است میتوان بسا واژه‌های ادب کهن پارسی را یافت و به یاری آنها به اندریافتی تازه از این واژه‌ها رسید. همچنین بسیاری از واژه‌های بیگانه که کنون به کار برده می‌شوند و گاه می‌پنداریم […]
کمبود منابع پهلوی پیش از اسلام آزار دهنده است. امروزه با پیشرفت تکنولوژی امیدواری زیادی هست که بتوان کتابهای بسیار آسیب دیده کهن به عنوان مثال پاپیروسهای مربوط به رم باستان را خواند
http://www.nature.com/ncomms/2015/150120/ncomms6895/full/ncomms6895.html
اگر با تکنولوژی امروزی پاپیروس ۲۰۰۰ سال پیش جزغاله شده را میتوان خواند. یقینا میتوان میتوان کتب ۱۴۰۰ ساله پهلوی را هم از زیر خاک بیرون کشید تا باز نشده برایمان زبان بگشایند
بنابراین خواستم بگویم که در مورد آثار پهلوی اگر چنین کتبی هست امیدواری برای خواندن آنها نیز هست و یا حتی میتوان با امیدواری بیشتری دست به کاوشهای جدید برای یافتن کتب پهلوی زد.
با پرنگری به اینکه از نسک‌سوزی تازیان زیاد شنیده‌ام. اکنون اگر نسکها و دفترهای سوخته پهلوی را بتوانیم بیابیم کار مهندی انجام داده‌ایم.
اندک کتاب‌هایی کهداز کتابسوزی اعراب جان سالم به در برده مثل. کتاب اوشنر دانا ثابت کرد که نیاکان ما تا چه اندازه به فرهنگ ادب و علم و نزاکت اهمیت میدادند. کتبی در زمینه نوع و اداب غذا خوردن , در زمینه اهمیت علم و …. ثابت کرد که اکر کتابسوزی اعراب وجود نداشت ما امروزه چه گنجینه ای از فرهنگ را میتوانستیم در اختیار داشته باشیم.
کتاب اوشنر دانا تقدیم به فرهیختگان:
http://historybook.ir/%d9%be%d9%86%d8%af%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%a7%d9%88%d8%b4%d9%86%d8%b1-%d8%af%d8%a7%d9%86%d8%a7/