رضایی، جمال (۱۳۷۷)؛ بررسی گویش بیرجند؛ به کوشش محمود رفیعی؛ تهران: هیرمند.
دکتر صدرالدین الهی: استاد جمال رضایی پس از چاپ کتاب واژه‌نامه‌ی گویش بیرجند در سال ۱۳۷۳، اینک کتاب بررسی گویش بیرجند از نظر واجشناسی و دستور را که دستاورد سالها پژوهش وی درباره‌ی لهجه زادگاهش، بیرجند، است در دسترس پژوهشگران نهاده است. وی کتاب را به روان پاک استاد دکتر محمد مقدم که «دانش زبان‌شناسی نوین در ایران با تدریس او در دانشگاه تهران آغاز گشت…» پیشکش کرده است.
کتاب آغاز می‌شود با «سرآغاز» نوشته دکتر محمود رفیعی؛ «چند واژه و اصطلاح» و «پیشگفتار» نوشته‌ی مؤلف کتاب. متن کتاب مشتمل بر دو بخش است و یک پیوست بدین شرح:
بخش یکم: واجشناسی: جستار نخست: واجهای گویش بیرجند و ویژگیهای آن، در سه فصل؛ جستار دوم: دگرگونی واجها، در دو فصل.
بخش دوم: دستور: جستار نخست: ساخت‌شناسی (صرف) در هشت فصل: ۱-ساختمان واژه‌ها؛ ۲- نام (اسم)؛ ۳-صفت (گون‌واژه و انواع آن)؛ ۴- ضمیر و انواع آن؛ ۵- قید و انواع آن؛ ۶-حرف و انواع آن؛ ۷- صوت و انواع آن؛ ۸- فعل (کارواژه). جستار دوم: نحو، در پنج فصل: ۱- ارکان جمله؛ ۲- اقسام جمله؛ ۳- اجزاء جمله؛ ۴-ساختمان و ترتیب اجزاء جمله؛ ۵- حذف در جمله.
پیوست: واژهنامه
کتاب با «سرآغاز» دکتر محمد رفیعی آغاز می‌شود که به مانند مؤلف کتاب بیرجندی‌ست و به زادگاه خود علاقه‌مند و بدین جهت تاکنون دیوان لامع، دیوان حکیم نزاری قهستانی، زندگی و آثار نزاری، واژه‌نامه‌ی گویش بیرجند و بررسی گویش بیرجند به کوشش ـ و شاید به هزینه‌ی وی ـ به چاپ رسیده است.
دکتر رضایی پیش از آغاز کتاب، در زیر عنوان «چند واژه و اصطلاح» واژه‌ها و اصطلاحاتی را که در کتاب به کار رفته است با معنی و یا با شرح و برابرهای فرانسه و انگلیسی برخی از آنها آورده است تا خوانندگان در فهم مطالب کتاب دچار اشکال نگردند. زیرا بسیاری از اصطلاحات فارسی زبان‌شناسی را فرهنگستان دوم پیشنهاد کرده است مانند: کارواژه (فعل، صیغه و ساخت فعل)، شرط واژه (ادات شرط)، نوا (تکیه accent) واجشناسی (صداشناسی phonologie)، آواشناسی (صوت‌شناسی phonetique). مؤلف خوانندگان را برای آگاهی بیشتر از این‌گونه واژه‌ها و اصطلاحات به واژه‌نامه‌ی زبان‌شناسی و علوم وابسته، تألیف همادخت همایون (از انتشارات مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی، تهران ۱۳۷۱)، و «واژهنامه» پایان کتاب تاریخ مختصر زبان‌شناسی ترجمه‌ی علی محمد حق‌شناس (تهران، نشر مرکز، ۱۳۷۰) ارجاع داده است.
در این کتاب تمام واژه‌ها و اصطلاحات و عبارات بیرجندی هم به خط فارسی و هم به خط لاتینی داده شده است، در مورد اول تمام کلمات به دقت اعراب‌گذاری شده و در مورد دوم از حروف لاتین با نشانه‌های خاص استفاده شده است.
تنها نگاهی به «واژه‌نامه‌ی» کتاب (ص ۳۴۹-۴۵۱، در دو ستون) نشان می‌دهد که مؤلف در طی سالیان برای تألیف این کتاب چه رنجی برده است.
کتاب بررسی گویش بیرجند به‌ویژه برای کسانی که در دانشگاهها به تحقیق درباره‌ی لهجه‌های ایرانی مشغولند راهنمای بسیار خوبی است.
آگاهی: برای پیوند با ما می‌توانید به رایانشانی azdaa@parsianjoman.org نامه بفرستید. همچنین برای آگاهی از به‌روزرسانیهای تارنما می‌توانید هموند رویدادنامه پارسی‌انجمن شوید و نیز می‌توانید به تاربرگ ما در فیس‌بوک یا تلگرام بپیوندید.
جستارهای وابسته
چاپ فرهنگ دوسویه‌ی پارسی – بلوچی از سوی پارسی‌انجمن سردبیر پارسی‌انجمن: زبان‌ها و گویش‌های ایرانی گنجینه‌‌ای ارزشمند و پشتوانه‌ای سترگ برای زبان پارسی‌اند که با بررسی آنها بسیاری از ناشناخته‌های زبان‌شناختی زدوده و با واکاوی این کان‌های پرگوهر بخش‌های ناشناخته‌ای از فرهنگ ایرانشهر بازشناسی می‌شود. زین‌روست که فرهنگ کوچک پارسی ـ بلوچی، بلوچی ـ پارسی نخستین نبیگی[=کتابی] است که در بخش […]
دیگرسانی زبان، گویش، لهجه کورش جنتی: آنچه به دنباله می‌آید نوشتاری کوتاه است برای بازشناسی زبان، گویش و لهجه. این نوشتار برپایه‌ی سخنرانی دکتر محمد دبیرمقدم فراهم شده است.
بارگیریِ «واژه‌نامه‌ی ۶۷ گویشِ ایرانی»ِ کیا پارسی‌انجمن: آن چه در «واژه‌نامه‌ی ۶۷ گویشِ ایرانی» آمده دستاوردِ سالها کارِ خستگی‌ناپذیرِ زنده‌یاد دستور (دکتر) صادقِ کیا است. کیا که استادِ پیشگامِ پژوهشهای گویش‌شناسی بود، در سالِ ۱۳۴۰، نبیگِ ارزشمندِ «راهنمای گردآوریِ گویشها» را چاپ کرد که راهنمای سودمندی برایِ پژوهشگرانِ گویشی در سراسرِ ایران بود و هنوز هم بهترین کاری است که در این […]
راهنمای گردآوری گویش‌های ایرانی در روزگار کنونی بسیاری از گویش‌های ایرانی خاموش شده‌اند و بسیاری دیگر رو به فراموشی نهاده و جای خود را به پارسی معیار یا گویش‌های دیگر داده‌اند و در این میان، فن‌آوری نوین بر شتاب این روند افزوده است. پس جا دارد در این راه گام‌های بلندی، تا دیر نشده است، برداریم. آنچه در پی می‌آید، برای آنانی که به گردآوری گویش‌های ایرانی به گونه‌ی […]
خانلری از دریچه‌ی الهی زنده‌یاد دکتر صدرالدین الهی: با درود و احترام و سلامی که برای دکتر پرویز ناتل خانلری دارم، مردی در ارتفاع بلعمی، ابونصر کندری، صاحب بن عباد، خواجه نظام‌الملک طوسی، خواجه نصیرالدین طوسی و قائم‌مقام فراهانی، وزیری دبیر و دبیری بزرگ. که باز خواهد ماند و باز با فاصله گرفتن از او قیمت قضاوت‌های صاف‌تر از بلور او را تاریخ و فرهنگ ما خواهد […]
با یاد مردی پرمهر و بی‌لبخند پارسی‌انجمن: تیرماه امسال، پنجاهمین سالِ خاموشیِ دکتر محمد معین است، استادی که دلبسته‌ی زبانِ پارسی و فرهنگِ ایرانی بود و، چونان که شاگردش صدرالدین الهی از اوی آورده، درباره‌ی پارسیِ نو گفته است: «این زبان که امروز به آن سخن می‌گویید از شگفتیهای روزگار است. زبانی که بعد از هزار سال هم چنان مفهوم و تازه باشد نشانه‌ای از ابدیت […]
با درود. خواهشمند است درباره نام های کهن بیرجند و بروجن راهنمایی فرمایید.
درود بر شما در تاریخ طبری از محلی که همکنون بیرجند نامیده می شود بنام کوهستان یاد گردیده و همه ما می دانیم که تا زمان رضا شاه نیز بدانجا قهستان گفته می شده است که همان دگرگون شده کهستان=کوهستان می باشد
درود چطور میشه کتاب بررسی گویش بیرجندی را تهیه کرد در مشهد در کتابخانها وحتی فروش انلاین یافت نشد ممنون