واژه‌های پارسی در عربی

با آنکه شمار واژه‌های عربی در زبان پارسی فراوان است، واژه‌های بسیاری نیز از زبان پارسی به زبان عربی راه یافته است. در سده فرجامین، دانسته شده که شمار انبوهی از واژه‌های زبان عربی از زبان‌های رَوامند در میانرودان باستان و زبان‌های ایرانی و همچون پارسی برگرفته شده و سپس برابر با زبان عربی دچار دگرشدگی‌های آوایی شده و از آن واژه‌ها دیگر برگرفته شده است.

بهر دانشمندان ایرانی (چون بزرگترین و پرشمارترین نویسندگان نوشتار عربی) در راهیابی واژه‌های ایرانی به این زبان و هتا ساخت دستور زبان برای آن بسیار چشمگیر بوده است. بازشناسی واژه‌های اندرشده به قرآن و زبان عربی، همواره کار ساده‌ای نیست و نیاز به آشنایی با زبان‌های دیگر رَوامند در سرزمین و نیز بنیادها و دستور‌های زبان‌شناسی و ریشه‌شناسی واژه‌ها دارد. از همین روی است که برخی نویسندگان سره‌گرا بی‌ژرف‌نگری و آگاهی بایسته، بسیاری از واژه‌هایی را که در نگاه نخست عربی می‌نمایند، تنها از روی دیسه بیرونی آن و واج‌های آن، عربی می‌پندارند و این یادمان‌های گرانمایه و فراموش شده زبان پارسی و دیگر زبان‌های ایرانی را به سادگی به کنار می‌نهند. چنین واژه‌هایی به ویژه در گستره دانش اخترشناسی بسیار فراوان هستند.

یکی از کتاب‌های گرانسنگ درباره شناسایی واژه‌های پارسی در عربی، کتاب «الالفاظ الفارسیه المعرب» (بیروت، ۱۹۰۸ م ) نوشته «السید ادی شیر اثوری» (۱۸۶۷ – ۱۹۱۵ میلادی) زبان‌شناس و کارشناس زبان و فرهنگ سریانی است. ادی شیر، اسقف کلیسای کاتولیک کلدانی و زاده شهر کرکوک بود. او در این کتاب همراه با شناساندن واژه‌های پارسی که به زبان عربی راه یافته‌اند، آورده است که زبان عربی آکنده از واژه‌ها پارسی و زبان‌های دیگر است و این واژه‌ها به گونه‌ای دگردیسی شده‌اند که بازشناسی ریشه آن‌ها از دشوارترین پژوهش‌های ریشه‌شناسی است.

این کتاب ارزنده اکنون پس از گذشت یک سده از پراکُنش نخستینه آن، به کوشش آقای سید حمید طبیبیان به پارسی برگردانده و پراکنش شده است و می‌تواند راه‌گشایی بنیادین در اندریافت و شناخت واژه‌های پارسی باشد.

برگرفته از فرهنگستان زبان پارسی