فریدون جنیدی می‌گوید که با بسته شدن آموزشگاه‌های پارسی‌زبان در ازبکستان، فرزندان رودکی سمرقندی در شهرهای سمرقند، بخارا، تاشکند و ترمذ مجبورند زبان ازبکی بخوانند و از خواندن فارسی محروم‌اند.
این استاد پیشکسوت زبان‌های ایرانی در گفت‌و‌گو با ایسنا گفت: بر این باورم زبان فارسی، زبان فرهنگی جهان است. این زبان مستقیم با کهن‌ترین زبان آریایی جهان که زبان اوستایی است، پیوند دارد. برترین پدیده‌های فرهنگی جهان به این زبان نوشته شده‌اند و کسی که این زبان را می‌خواند و می‌نویسد، به آموختن زبان دیگری نیاز ندارد. زبان‌های غیر رسمی در این محدوده، زبان محاوره روزمره‌اند که مادر با فرزندش به این زبان‌ها سخن می‌گوید و مردم در کوچه و بازار با آن‌ها گپ میزنند. این‌ها هم به جای خود اهمیت دارند. خود من نیشابوری‌ام و هر وقت با یک نیشابوری روبه‌رو می‌شوم، به زبان بومی صحبت می‌کنم و لذت می‌برم، اما این‌ها تنها برای محاوره‌اند.
او در ادامه گفت: سیاست استعماری انگلیس با خیانت، زبان فارسی را که زبانی جهانی بود از پهنه گیتی تقریبا به ایران، افغانستان و تاجیکستان محدود کرد. روسیه هم در این راه با انگلیس همکاری کرد. نخستین کتاب آموزش زبان فارسی را ۳۰۰ سال پیش در چین نوشته‌اند. نخستین ماشین چاپ فارسی را در استانبول دوران عثمانی پیدا کرده‌اند و چون مصر هم مستعمره عثمانی بوده، دومین دستگاه چاپ فارسی در قاهره استفاده شده است. اگر مردم در این کشورها از زبان فارسی استفاده نمی‌کردند، چه نیازی به این دستگاه‌ها بود؟
جنیدی همچنین مطرح کرد: زبان فارسی سالها زبانی جهانی بود؛ بدون یاوری دولت‌ها که از محمود غزنوی به اینسو غیر از کریم‌خان زند همه غیر ایرانی بودند، اما نیروی زبان فارسی آن را پیش برد. حال استعمار آن را به این روز انداخته است، اما هنوز نمی‌توان قدرت آن را نادیده گرفت. بعضی فکر می‌کنند زبان فارسی نمی‌تواند زبان علم باشد، در حالی که جبر و مثلثات را ایرانیان به جهان عرضه کردند. وقتی پا و بازوی پهلوانی را بشکنند نمی‌تواند کشتی بگیرد، زبان فارسی هم همین‌طور است؛ اما این زبان برای نمونه پدیده‌ای به نام «شاهنامه» به جهان پیشکش کرده است.
جنیدی سپس گفت: در ایالت بخارا به چهار شهر بزرگ ایرانی سمرقند، بخارا، تاشکند و ترمذ، با سیاست یکی از دیکتاتورهای تاریخ (استالین) نام «ازبکستان» دادند و فرزندان رودکی در آن شهرها مجبورند زبان ازبکی بخوانند و آخرین مدرسه‌های فارسی‌زبان در ازبکستان سه سال پیش بسته شد. ازبکستان باید اجازه بدهد فرزندان رودکی سمرقندی، فارسی بخوانند و جمهوری تازه‌سال آذربایجان باید اجازه بدهد تالش‌ها و تات‌های ایرانی‌نژاد، فارسی بخوانند.
جستارهای وابسته
چراییِ فروافتادنِ سامانیان پارسی‌انجمن: مهدی سیدی در این پوشه‌ی شنیداری به چراییِ فروافتادنِ فرمانرواییِ سامانیان می‌پردازد. سامانیان از ایران‌دوست‌ترین سررشته‌داران پس از اسلام بوده‌اند و جایگاهی برجسته در گسترش و بالشِ زبانِ پارسی داشتند. پایتختِ سامانیان شهرِ بخارا بود؛ شهری که امروزه بخشی از کشورِ ازبکستان است. رهبران این کشور، در چند دهۀ گذشته، با فشار و […]
گرفتاریِ دبیره و زبان؛ سرگذشتِ زبانِ پارسی در شوروی پارسی‌انجمن: بیش از یک سده است که آوای شومِ دیگرگونیِ دبیره‌ی پارسی به لاتین یا دیگر دبیره‌ها در میانِ برخی از پارسی‌زبانان شنیده می‌شود. به زور روسها، این دیگرگونی در بخشی از سرزمینِ پارسی‌زبانان، در فرارود، انجام شد که پیامدهای گسترده‌ی زیان‌باری داشت. در این جستار، «داریوش رجبیان» به این داستانِ پرآبِ چشم پرداخته […]
در هوای بخارا و سمرقند؛ پارسی در ازبکستان «در هوای بخارا و سمرقند» نوشته‌ی «نرگس شاه‌علی»، استادِ زبانِ پارسی در دانشگاهِ تاشکند، است که در آن درباره‌ی جایگاهِ زبانِ پارسی در ازبکستان که شمارِ پارسی‌زبانانش پیرامونِ هفت میلیون تن است سخن گفته است.
«پارسی‌انجمن» این یادداشت را بی دگرگونی در دنباله می‌آورد تا خوانندگانِ گرامی با شیوه‌ی نوشتنِ پارسی‌زبانانِ فرارود نیز بیشتر آشنا […]
بارگیریِ «زبان و ادبِ فارسی در فرارود» پارسی‌انجمن: «زبان و ادبِ فارسی در فرارود» نوشته‌ی دانشمندِ درگذشته‌ی تاجیکستانی، زنده‌یاد رحیم مسلمانیان قبادیانی، است. 
بارگیری «لهجه بخارایی» احمدعلی رجایی پارسی‌انجمن: لهجه بخارایی نوشته‌ی زنده‌یاد احمدعلی رجایی بخارایی است که در آن به «اصالت لهجه‌ی بخارایی»، «مختصات دستوری لهجه‌ی بخارایی»، «برخی جمله‌ها و گفت‌وگوهای روزانه»، «نمونه‌ای از نثر نویسندگان کنونی بخارا» و «نموداری از لغات متداول در بخارا» پرداخته است. این نبیگ نشانگر پیوستگی پارسی‌زبانان با همزبانانِ همفرهنگی است که از سالها […]
بارگیری «فرهنگ واژه‌های اوستا»ی کانگا، گردانشِ بهرامی، در چهار پوشینه فریدون جنیدی: احسان بهرامی گزارنده این دفتر از بیست و چهار سال پیش آغاز به کار آن کرده بود و چون در آغاز کار بنیاد نیشابور اندیشیدم که میباید فرهنگی از واژه‌های اوستایی فراهم آوریم و بهتر آن است که این فرهنگ ترجمه فرهنگ کانگا باشد که گام نخست را پشت سر یک ایرانی نژاده گذاشته باشیم […]
بی هیچ این سهل انگاری دستگاه دیپلماسی ما در این کشور است . لازم است در سفارتخانه های ما اندکی روح تعصب به زبان فارسی دمیده شود .
جناب دکتر جنیدی عزیز،
از اینکه میهن دوستنه دلسوزیمی کنید سپاسگزارم. ولی مشکل اساسی این حکومت های ازبک و آزری(یا شاید آرانی، یا شروانی یا آلبانیایی یا هر چه که خودشان بیشتر دوست دارند) این است سالهاست در برابرشان سکوت شده و دست به هر که دوست درند میزنند. بجای اینکه بیاییم و عظمت ایران را به رخ جهانیان بکشانیم تا ایرانی الصل ها به ایرانی بودن خود افتخار کنند، مدام در داخل کشور از تفاوتهایمان یاد می کنیم. دربرابر هجمه تهاجم ضد ایرانیِ آمریکایی ها دم بر نمی آریم، ولی خوب می دانیم چطور از هم انتقاد منفی و بی ثمر کنیم. بجای اینکه ادبیات کهنه خود را تقویت کنیم به این بسنده می کنیم که ما چقدر خوب بودیم. خوب الان چه هستیم؟ چرا بر کیفیت و کمیت ادب فارسی نمی افزاییم. کتاب هم که می نویسیم نتیجه اش این است که ما چقدر تمدن بزرگی بوده ایم. انگار که دیگر هیچ اثری از آن مردمان باستانی بر روی زمین نمانده است. بیایید با اتحاد همه ایرانی ها در ایران، افغانستان، تاجیکستان، عراق و بحرین به عظمتی که لایقش هستیم برسیم.