Category: Тавонмандиҳои забони порсӣ

Фарҳоди Раҳимӣ, фарнишини Фарҳангистони донишҳои (раиси Академияи илмҳо)-и Тоҷикистон, ба номаи саргушодаи Порсӣ Анҷуман ба сарриштадорони ин кишвар посух додааст. Ишон дар посух ба дархости Порсӣ Анҷуман, ки «номи дурусту ростини забони тоҷикон, ки «порсӣ» аст, ба расмият шинохта шавад», гуфтаанд, ки донишмандони эронӣ, афғонистонӣ ва тоҷик ҳаргиз «порсӣ/форсӣ», «дарӣ» ва «тоҷикӣ»-ро се забони ҷудо надонистаанд…

Омӯзгори форсии духтари панҷсолаам бо шигифтию шефтагӣ мепурсид: “Ин кучулуи шумо форсиро куҷо ёд гирифта? Хеле ъаҷибе, ки тӯи килос (синфхона) ҳарчи суол мекунам, дасташ болост. Имрӯз пурсидам: Rainbow ба форсӣ чи меша? Танҳо касе, ки “рангинкамон” гуфт, Париюш буд”…
Инро гуфту рангинкамоне бар осмони зеҳнам кашид…

Медонем, ки садаи бистум бисёр талху дарднок барои забони порсӣ дар Фарорӯдон буд. Дар ин сада забони порсӣ зарбаҳое бисёр сахт хӯрд, осебҳое бисёр дид ва сусту нотавон гардид. Акнун, дар замони фархундаи Истиқлол, умед аст ончи забони мо дар садаи бистум аз каф дод, дар садаи бисту якум дубора ба даст оварад. Ва шумо бузургворон дар ҷойгоҳи раҳбарӣ ва намояндагии сарзамини ниёкони хирадмандамон бар ин кори бузург тавоноед.

Самара дар соли 1347, дар гурӯҳи забоншиносии Донишгоҳи Теҳрон оғоз ба кор кард. Ӯ гурӯҳи забоншиносиро аз гурӯҳи фарҳанг ва забонҳои бостонӣ ҷудо кард ва барномаҳояшро аз нав нивишт ва нахустин мудири гурӯҳи забоншиносии ҳамагонӣ буд ва бо панҷ сол кӯшиши шабонарӯзӣ аз ин гурӯҳ гурӯҳе пӯё ва намуна сохт. Яке аз корҳои арзандаи Самара нивиштани нибегҳое барои омӯзиши забони порсӣ ба бегонагон будааст. Дар ин росто, пеш аз инқилоб, нибеги “Омӯзиши забони муҳовараӣ ба хориҷиён”-ро нивишт.

Устод Салими Найсорӣ аз устодони забон ва адаби порсӣ ва аз ҳофизшиносони баном дар 98-солагӣ даргузашт. Номи Найсорӣ дар торихи адабиёти Эрон бо номи Ҳофиз гиреҳ хӯрдааст, зеро ки пажӯҳишҳои борикбинонаи ӯ даре тоза ба ҷаҳони ҳофизпажӯҳӣ гушуд. Виросте, ки зиндаёд Найсорӣ аз девони Ҳофиз ба даст додааст, дар канори вирости зиндаёд Нотили Хонларӣ аз беҳтарин виростҳои то ба имрӯз чопшудаи девони Ҳофизанд.

Маҳмуди Ҳисобӣ аз чеҳраҳои барҷастаи фарҳангу дониш ва бунёдгузори дониши чеҳршиносӣ (физик)-и навини Эрон аст. Фарҳанги Ҳисобӣ фарҳанги вожагони инглисӣ ба порсии сара аст, ки зиндаёд Ҳисобӣ бар пояи Фарҳанги порсӣ-инглисии Фронсис Истингос фароҳам овардааст. Ин фарҳанг, ки пас аз марги Ҳисобӣ чопахш шуда, гӯёи тавоноии шигарфи забони порсӣ ва вожаҳои сараи фаровонест, ки ба ҳамтоии ҳар вожаи инглисӣ дорад.

Забони порсиг (паҳлавӣ), нивиштаи Раҳоми Аша ба забони инглисӣ, ки соли гузашта барои нахустин бор дар Эрон ба чоп расид, номзади “Китоби сол”-и Эрон шудааст. Аша намунаҳои ин нибегро дар беш аз яксад нивиштаи порсиг (ҳар нивиштаи порсиге, ки то кунун ба дасти мо расида) баргузидааст.

Фарҳанги “Маҷмаъулфурс” ё Фарҳанги Сурурӣ, нивиштаи Муҳаммадқосим пури Ҳоҷимуҳаммади Кошонӣ, дар оғози садаи ёздаҳум аст. Ин фарҳанг ба кӯшиши Муҳаммади Дабирсиёқӣ дар се пӯшина дар Теҳрон чопахш шудааст. Дигарсонии Фарҳанги Сурурӣ аз фарҳангҳое ҳамчун “Бурҳони қотеъ” дар ин аст, ки нивисанда вожаҳои тозӣ ва низ вожаҳои содаи порсиро наёвурда ва ҳамчунин шеваи хониши вожаҳоро барнамуда, ва болотар аз инҳо, аз вожаҳо намуна ё намунаҳое аз чомаҳои гузаштагон овардааст.

Дабирсиёқӣ бо фарҳанги Деҳхудо 62 сол ҳамкорӣ дошт, ки аз ин миён 9 солаш дар ҳамкорӣ бо худи Алиакбари Деҳхудо сипарӣ шуд, 11 солаш низ дар ҳамкорӣ бо Муҳаммади Муъин ва 42 соли дигараш низ бо Ҷаъфари Шаҳидӣ, ки сипастар ҷонишини Деҳхудо ва Муъин шуд. Мегӯянд, ки агар ёрии донишмандоне ҳамчун ӯ набуд, бегумон кори фарҳанги Деҳхудо саранҷоме намегирифт ва дар миёнаи роҳ ё бо марги Деҳхудо бозмемонд, ва ин бармонди гаронбаҳо барои порсизабонон барҷой намемонд.