Порсӣ Анҷуман: Ғуфрони Бадахшонӣ зодаи 26-и шаҳривари 1361 дар Баҳористони Бадахшон аст. Ў омӯзишҳои нахустинро то 13-солагӣ дар Бадахшон гирифт ва сипас роҳии Ҳуланд шуд ва дар он ҷой дастурӣ (дуктурӣ)-и фалсафа гирифт.

Бадахшонӣ то кунун нибегҳое чанд, монанди «Баҳори бедорӣ», «Ман Эронам», «Нақде бар сохтори низоми сиёсӣ дар Афғонистон» ва «Пашшаҳои дурдикаш», чоп кардааст.

Ончи дар пай меояд, бахше аз гуфтугӯи торнамои «Хабар-онлойн» аст бо ӯй дар бораи рӯзгори порсӣ дар Афғонистон.

Дар оғози соли 1401-и хуршедӣ, шоҳиди як чархишгоҳи дигар дар сарнавишти забони форсӣ ҳастем. Дандонҳои вопасгароёни қавмию динӣ дар Афғонистон бар гулӯи забони форсӣ нишастааст. Дар вопасин рӯзҳои соли 1400-и хуршедӣ, гурӯҳи Толибон вожаи «донишгоҳ»-ро аз лавҳа (тоблу)-и Донишгоҳи Балх ҳазф кард.[1] Масъала фақат вожаи «донишгоҳ» нест, забони форсӣ ва форсизабонон аз ҳар назар зери фишори инсонситезонаи толибҳо қарор доранд; Аз кӯчи иҷборӣ ва рондану овора кардани ҳазораҳо то куштору оворагии панҷшериҳо.

Ҷовид Ашконӣ: Ба гоҳе, ки Дориюши севуми ҳахоманишӣ дар соли 331 пеш аз зоиши Масеҳ кушта омад ба дасти Искандари гуҷаста, кушта шудани ӯ як «марзи торихӣ» барои забонҳои эронӣ ба шумор ояд, зерок зи марги ӯ то соли 867-и тарсоӣ – яъне давраи миёнаи забонҳои эронӣ – то рӯзгоре, ки Родмон пури Моҳак (Яъқуби Лайси Саффор) ба фармонравоии бахшҳои ховарии Эрон расид ва забони порсиро бунёди кори хеш сохт, ҳазор сол гузашт. Пеш аз он давра «порсии бостон», ва пас аз он давра «порсии нав» номгузорӣ гардид[1].

Фарзандони ъазизам!

Ин номаро барои ояндаи шумо менивисам. Инҷо, ки истодаед, оромгоҳи бузургтарин шоъири порсӣ, Абулқосим Фирдавсии Тӯcист. Шумо ҳоло намедонед, ки дар куҷо истодаед, аммо вақте бузург шавед, аз ин ки дар кӯдакӣ инҷо тасвире доред, ифтихор хоҳед кард. Қатъан агар падари шумо низ дар синну соли шумо инҷо ъаксе мегирифт, ба он ифтихор мекард.

Порсӣ Анҷуман ба фархундагии фаро расиданни ҷашни шукӯҳманди “Наврӯз”, овонибеги (китоби савтии) “Калила ва Димна”-ро ба хонандагони арҷмандаш, наврӯзона, пешкаш мекунад. Бошад, ки соли пеши рӯ соле фархунда дар паҳнаи Эроншаҳр ва саршор аз шодӣ барои эрониён ва эронитаборон дар ҳар куҷои ин гетии паҳновар бошанд.

Масъӯди луқмон: «Ҷашн» вожае эронист аз решаи «яз-», ба чами «парастидан, сутудан ва ниёиш кардан». Ҷашн дар оғоз ба чами «анҷоми ойинҳои динӣ» буда, вале андак-андак густариши чамӣ пайдо карда ва ба базму меҳмонӣ ва сур ҳам гуфта шудааст; чиро ки дар фарҳанги Эрон, анҷоми ойини динӣ ва ниёишу ситоиши эзад ҳамон ҷашну базму шодӣ ва шодхорӣ буда ва шигифт ин, ки «ҷашн» бо вожаҳои «язд» ва «эзад» ҳам ҳамреша аст ва ба дигар сухан, ҷашну эзад ҳар ду аз як решаанд. Чунин, дар фарҳанги зиндагиситои Эрони бостон ҷашн коре аҳуроӣ ва равише барои мубориза бо Аҳриман буда ва дар баробар, сӯгу андӯҳ куниши аҳриманӣ ва сахт накӯҳида будааст.

Порсӣ Анҷуман: Устод Пир Лукук (pierre lecoq) пижӯҳишҳои гуногун ва гаронбаҳо дар бораи забон ва фарҳанги Эрон ба ёдгор ниҳодааст.

Густараи пажӯҳишҳои ӯ аз забони порса (порсии бостон) ва сангнибиштаҳои ҳахоманишӣ, забони авестоӣ ва наскҳои Авесто, забонҳои паҳлавонӣ/портӣ ва порсиг (паҳлавӣ), то гӯишҳои имрӯзи порсӣ ва низ гардониши оҳангини «Шоҳнома» ба забони фаронса ва ҷусторҳои гуногун дар заминаи забон ва фарҳанги Эрони бостонро дарбар мегирад.

Порсӣ Анҷуман: Алиашраф Содиқӣ, забоншинос, дар нишасти “Забони порсӣ дар се даҳаи нахусти пас аз тозиш” дар оғоз ба номи забони порсӣ ва хостгоҳи он пардохт ва гуфт, ки хостгоҳи забони форсии дарӣ устони Хуросони куҳан нест. Номи ин забон порсӣ аст ва ҳамон гуна, ки аз ин ном барояд, хостгоҳи порсӣ устони Порс аст.

Чиро ин “вов” нивишта мешаваду талаффуз намешавад? Чун дар гузаштаҳои дур таркиби “хв” як садои воҳид буд ва талаффуз мешуд. Масалан, вожаи “хуш” ба шакли “хваш” ба забон меомад ва рафта-рафта “вов” уфтод ва табдил ба “хаш” шуду баъдан “хуш” бо “у”-и кӯтоҳ. Ҳанӯз ҳам дар бисёре аз гӯишҳои порсӣ “хаш” ба маънои “хуш” роиҷ аст. Ҳамин таркиби “хв” дар бархе аз забонҳои жерманик ҳам ба ашколе дигар вуҷуд дорад. Ба монанди sw дар забони инглисӣ ва schw (шв) дар забони олмонӣ.

Донишмандон ва фарҳангнивисони гузашта Фарҳанги Ҷаҳонгириро аз беҳтарин ва бавандатарин (ҷомеътарин) фарҳангҳои порсӣ донистаанд, ки бар пояи 53 фарҳанги пеш аз худ нивишта шудааст. Нивисандаи фарҳанг, Мирҷамолуддин Ҳусейн ибни Фахруддин Ҳасани Инҷуи Шерозӣ, чунон як забоншинос, дигаргунии воҷҳо ва вожаҳоро гузориш мекунад ва нивиштаҳои ҳамаи гӯяндагон ва нивисандагонеро, ки дар паҳнаи паҳновари забони порсии он рӯзгор номвар будаанд, ба чашми як забони ягона менигарад.