پدیدارشناسی زبان پارسی از نگاه كزازی در «آوایی از ژرفا»

«آوایی از ژرفا» دربردارنده‌ی گفت‌وشنودهای درازدامان «محمدرضا ارشاد» با «میرجلال‌الدین کزازی» در پدیدارشناسی زبان پارسی است.

آماج این کتاب نگاهی به زبان پارسی در بستر فرایند مدرنیته‌ی ایرانی است.

محمدرضا ارشاد در پیشگفتار این کتاب نوشته است: «از هنگام آشنایی با کتابها و نوشته‌های دکتر کزازی شیوه رویارویی وی را با پرسمانهایی که در روزگار ما به زبان فارسی گره خورده‌اند، آشکارا متفاوت‌تر از دیگرانی که نامشان در این پیشگفتار آمده است یافتم. این جدایی و دگرسانی پیش از هر چیز به دانش گسترده و ژرف دکتر کزازی از فرایند دگرگونیهای تاریخی زبان فارسی در قلمروهای نظم و نثر برمی گردد. این امر سبب شده تا وی با پسندی زیباشناختی گام در کانون پر تب و تاب گفتمان بهکرد (اصلاح) زبانی بگذارد. سره‌گرایی یا ناب‌گرایی زبانی دکتر کزازی را می‌توان همزمان دانشورانه، زیباشناسانه، همدلانه و اندکی بازیگوشانه خواند. پیوند کزازی با زبان فارسی، پیوندی است هستی‌شناختی. زبان فارسی برای وی خانه‌ای را می‌ماند که پاره‌های هستی وی به آن بسته بوده و توگویی آرامش و آسایش خود را از آراستگی، زیبایی، نغزی و دل‌آویزی این خانه می‌گیرد.»

در بخشی از «آوایی از ژرفا» با وَرنام گفتاری با خواننده که برگرفته از سخنان استاد کزازی در بخش پایانی این کتاب است، آمده: «این سومین گفت‌وگوی درازدامان من است. دو گفت‌وگوی دیگر در دو کتاب از این پیش به چاپ رسیده است؛ اما در هیچ کدام از آن رشته‌گفت‌و‌گوها، من تا بدین پایه که در گفت‌و‌گو با شما، جهان درون خود را کاویدم و شناختم، با اندیشه‌هایی در ذهن خویش آشنا شدم که بر من پوشیده می‌ماندند، نتوانستم به شناخت از خویشتن برسم. پرسشهای شما که بیشتر نغز بود و هوشمندانه و ژرفکاوانه درهایی را در نهاد و اندیشه من گشود که تا این زمان بر من ناگشوده مانده بود. این شناخت را من در گرو آن پرسشها می‌دانم. به راستی آن چنان که همواره به دانشجویان خود می‌گویم، هر پاسخی در پیوند است با پرسش، پیوندی ناگزیر. اگر پرسش نغز باشد و باریک و اندیشه‌خیز پاسخی اندیشمندانه، باریک، نغز را در پی می‌تواند آورد. من آنچه را به دانشجویان می‌گفتم در کردار، از رهگذر این گفت‌وگوها آزمودم. از همین روست که این تلاش فرهنگی خوشایند و پسندیده من افتاده است.»

در این کتاب که از سوی نشر معین در 296 رویه و به بهای 12 هزار تومان به بازار کتاب درآمده این جستارها به بررسی گذاشته شده‌اند:

چیستی زبان، خاستگاه زبان: زبان، ناخودآگاهی و خودآگاهی، ابزار خودآگاهی، خار دیوار رزان، ترازمندی درونی، بنیانهای منش ایرانی، خُنیای زبان، در آن سوی «آن»، نابگرایی زبانی، روزگار چاره‌سازی، فرایند فردیت‌یابی ایرانی، انگیختن جهان خفته، نوگرایی ایرانی، گذار سرشتین زبان، رستاخیز زبانی، آگاهی ناخرسند، جادوی زبان و شاعرانگی هستی، بر بستر انگیزه‌ها و آماجها.