پارسی‌انجمن: «ادبِ پهلوانی»، نوشته‌ی محمدمهدی مؤذن جامی، کوششی است برای به دست دادن گزارشی ساده و آموزشی در زمینه‌ی گوشه‌هایی از فرهنگ و دین و ادب ایران پیش از اسلام.
نویسنده، خود، در پیشگفتارِ چاپِ دوم، چنین نوشته است:
«تاریخ و فرهنگ باستانی ما در هیچ دوره‌ای از قرون اخیر اینقدر معاصر نبوده است. از زمانی که داستان اسکندر در عهد قاجاری دوباره زنده شد و در باره‌اش کتاب ترجمه شد و بعد ایرانگرایی به دنبال ناسیونالیسم متاثر از فرانسه و ناپلئون رسم شد، دلمشغولی بزرگ ایرانیان تاریخ کهن پدران بوده است و رویای ایرانی به نحوی با فرهنگ باستانی پیوند خورده است.
شناخت فرهنگ باستانی ما بی‌واسطه تلاشهای غربیان حاصل نشده است. این شناخت تازه حاصل پیشرفتهای دانشگاهی در خط‌شناسی و سکه‌شناسی و باستان‌شناسی و اسطوره‌شناسی بوده است و ارتباط نزدیکی با کشفیات زیرخاکی و کتیبه‌ها و بناها و اوراق تازه‌یاب و از این شمار داشته و اینهمه در دانشگاههای غربی و مدرسه‌های خاورشناسی ممکن شده است و درک خاورشناسان از تاریخ ما بر درک ما از این تاریخ سایه افکنده است. تنها با رشد رشته‌های علمی در این زمینه‌ها در دانشگاههای ما بود که در ایران نیز بتدریج شماری از دانش‌پژوهان ایرانشناس برآمدند و اندک‌اندک تلاشهایی برای درک مستقلی از تاریخ باستانی شکل گرفت. اما در قیاس با حجم تولید دانشگاهی به زبانهای غیر فارسی و تسلط عمومی تولیدات علمی غرب بر ذهنیت ایرانی هنوز روایت معتبری از تاریخ و فرهنگ و ادب باستانی ما شکل نگرفته است که بتوان «روایت ایرانی»اش نامید. به این ترتیب، با همه معاصر بودن تاریخ باستانی ما به جرات می‌توان گفت که ذهن و زبان ما ایرانیان هنوز توافق عمومی روشنی از این میراث اجدادی ندارد.
اما اهمیت این درک و توافق عمومی چیست؟ چه اهمیت دارد که ایرانیان شناخت به نسبت روشنی از میراث باستانی خود داشته باشند؟ به نظرم یک پاسخ ساده‌اش این است که ما باید از تلاشهای چند دهساله خود در این زمینه‌ها نتیجه‌ای برای فرهنگ عمومی گرفته باشیم که هنوز نگرفته‌ایم. این یعنی می‌ارزد که کسانی همت کنند انگاره‌های معتبری بر اساس پژوهشهای ایرانشناختی فراهم کنند و این پژوهشها را دسترس هر علاقه‌مند کتابخوانی سازند. دانشی که در دانشگاه مانده باشد اگر هر فایده‌ای داشته باشد در ارتقای فرهنگ نقشی نخواهد داشت و طبعا کسی در جامعه هم ارجمندی فعالیت در آن زمینه را به جا نخواهد آورد و از آن پشتیبانی نخواهد کرد. مسائل ایران باستان به هر دلیل که باشد امروزه بخشی از اندیشه و دغدغه‌های ماست. از محتوای پیام زرتشت تا رابطه دین بهی با دین یهودی، از نقش آتش تا فلسفه سهروردی، از عرفان مانی تا فلسفه زن‌ستیزی، از اسکندر گجستگ تا هلنیسم یونانی، از میراث ساسانی در خلافت اسلامی تا نقش مهر در فرهنگ مسیحی و دهها مساله دیگر که بسا با زندگی امروز ما پیوند دارد هنوز پاسخهای معتبری که فراگیر شده باشد نیافته است.
خزانه ادب و فرهنگ باستانی ایران چندان غنی است که هر ساله با وجود همه محدودیتهای آکادمیک و فقدان مشوقهای ضروری برای شناخت ادب دیرینه این مرز و بوم، دهها مقاله و رساله منتشر می شود که خود از عظمت کار حکایت دارد و هنوز البته راه درازی ناکوفته‌ای در برابر است. چندین عمر کار تحقیقی در گروه‌های پژوهشی و آکادمی بایسته است تا گوهر دیرین‌شناسی ادب ما صیقل بخورد و ارج خویش نشان دهد. هنوز از هزاران مساله ادب و فرهنگ باستانی ما یک به صد هم مطالعه نشده و به نتیجه درخور نرسیده است. از متن‌شناسی ادب زرتشتی بگیر تا خوانش دقیق و همه‌جانبه هزار و یکشب. از لطایف عرفانی در نصوص عتیق اوستایی تا اندیشه عرفانی در دین مهر و مانی. از رمز و رازهای اساطیر ایرانی تا رازهای تخت جمشید باستانی. از ترسیم نقشه دینهای ایرانی تا ترسیم نسب‌شناسی داستانهای ایرانی. واقعا به اندازه ده کتابخانه بزرگ تخصصی و یک پژوهشگاه بزرگ از دانشوران و دانشجویان مشتاق و هوشمند کار کردنی هست.
اگر بخش بزرگی از تحقیقات موجود در زبان فارسی ترجمه پژوهشهای دانشوران غربی است این هم هست که ایشان هر چه گفته‌اند بیشتر از غرب تاریخ و فرهنگ ایران بوده است زیرا که به هر تقدیر غرب ایران با تاریخ غرب کنونی پیوندهای عمیق دارد. هنوز اما ادب و تاریخ شرق ایران باستان‌شناسی نشده است. باستان‌شناسی ایران در این ناحیه نزدیک به نیمه کمال خود هم نیست. تازه باید بسیاری از مناطق تحت خطر را نشان کرد و هشدار داد و حفاظت کرد تا زمانی که گروه باستان‌شناس به آنجا برسد. بسیاری از اسرار سرزمینهای ایران قدیم در آسیای میانه و خراسان قدیم مکتوم است. باستان‌شناسان ایرانی که در سالهای اخیر در شرق ایران کار کرده‌اند می‌گویند که در هر پنج کیلومتر یک منطقه با ارزش باستان‌شناختی وجود دارد و یکی از بزرگترین پروژه‌های این منطقه که کاوش در شهر سوخته است ( با وسعت ۱۵۱ هکتاری) تنها درصد کوچکی پیش رفته است ( گزارش خبرگزاری ایسنا را در ۹ اسفند ۱۳۸۷). از این کاوشها هنوز اثری منتشر نشده است اما برآورد آنها این است که تا نیمه سال ۱۳۸۷ حجم اطلاعات یافت شده می تواند در ۱۶ جلد کتاب منتشر شود. (خبرگزاری میراث فرهنگی، ۱۱ مرداد ۱۳۸۷).
کتابشناسی گزیده‌ای از آثار انتشار یافته در دهساله اخیر در حوزه فرهنگ و ادب باستانی ایران را در این چاپ از ادب پهلوانی خواهید دید که خود نشان می دهد کنجکاوی پژوهشیان و مخاطبان همچنان در حال دامن گرفتن است و با همه دشواریها که در انجام این رشته از مطالعات هست کار دنبال می شود. اما همین کتابشناسی هم نشان می‌دهد که بنا به سنت این مطالعات کار بر روی شرق ایران کم‌شمار است. حال آنکه بنیاد هویت باستانی ایران با شرق مرزهایش پیوند خورده است از خوارزم و بلخ تا هامون و سیستان.
با اینهمه آثار نفیس متعددی امروزه در دسترس است که مطالعه آنها چشم‌اندازی به دست می‌دهد از سرزمینهای دشوارگذار مطالعات باستانی ما. پژوهشیان ایران با همت والا و سرمایه عشق به سرزمین اجدادی کارهای ستودنی کم نکرده اند و هر یک گوشه‌ای از صدها گوشه کارنشده فرهنگ باستان را پژوهیده‌اند. در عین حال آنچه می‌توان بر آن انگشت نهاد این است که برای نوشتن تاریخ ادبیات برخورداری از یک بینش تاریخی دربایست است. گرچه این بینش با قوت گرفتن روشهای مطالعه تاریخی، درون متنی و فرامتنی، در حال تکوین است و اینجا و آنجا می توان رگه‌های روشنی از آن را دید ولی تاکنون بیشتر از چشم موزه‌نگارانه به آثار باستان نگریسته شده است تا تاریخ نگارانه. کسی که از دید موزه‌نگارانه برخوردار است کتیبه‌ها و اثرها و سکه‌ها و نقشهای باستانی را فهرست و طبقه‌بندی می کند. این فهرستهای «طبقات آثار» هر قدر هم جامع و دقیق باشد گرچه کاملا ضروری است اما تاریخ نیست. تاریخ‌نویسی هر دانشی آن زنجیره‌ای است که آثار آن دانش را به هم می‌پیوندد یا از هم جدا می‌کند و، بنابرین، مثلا در مورد تاریخ ادبی بدون دنبال کردن تحولات فرهنگی و انعکاس آن در متن ادبی-زبانی ممکن نیست. از تاریخ ادبیات باید انتظار داشته باشیم که تاریخ تحول و بسط و قبض و فراز و فرود ادبیات باشد و علل داخلی-ساختی و خارجی-اجتماعی تغییرات ادبی را بیان کند. تاریخ ادبیات را باید تاریخ تحول و تکامل زبان و فرهنگ دانست. البته تاریخ ادبیات تاریخ فرهنگ نیست چنانکه تاریخ زبان هم نیست اما تاریخ فرهنگ و زبان را از طریق بررسی آثار ادبی باز می‌نماید. (شماری از پایه‌های تاریخ‌نویسی ادبی را در این مقاله سالیانی پیش شرح کرده‌ام: «تاریخ‌نویسی ادبیات، نگاهی به برخی مقدمات تئوریک»، خاوران، سال اول، مرداد ۱۳۷۰، صص ۱۹-۲۹). پیداست که حجم مطالعات ما با این رویکرد چندان نیست که به رویه تحقیق تبدیل شده باشد و با وجود نمونه‌های خوبی که در پیشگفتار چاپ نخست آورده‌ام تسلط اصلی همچنان با دید فهرست‌نگارانه و موزه‌انگارانه تاریخ ادبی است. بخشی از این گرایش ممکن است ناشی از پراکندگی آثار باستانی (تاکنون شناخته شده) باشد. اما به نظرم بیش از آن وابسته به نوعی نگاه به تاریخ است. شاهد آن هم کارهای فراوان با روش موزه‌انگارانه در حوزه ادبیات پس از اسلام است. یعنی جایی که شناخت زنجیره تحولات هم ممکن بوده است اما کاویده نشده است زیرا از آن پرسشی صورت نگرفته است.
در کشور ما نقد، رسم رایج نیست. این کتاب شاید بسیاری را وسوسه کرده باشد، چیز تازه‌ای به آنها از ایران نشان داده باشد، جاهایی آنها را عصبانی کرده باشد یا به تحسین واداشته باشد، اما آنها را برنیانگیخته نقدش کنند. شاید چاپ اول کتاب در زمانی منتشر شد که هنوز سخن گفتن از ادب باستان دنباله‌روی از رژیم شاهی تصور می‌شد. اما هر چه بود نقدی نشد و از نقدهایی که نشده باشد چیزی نمی‌توان آموخت. همه نسخه‌های کتاب اما فروش رفت. ناشر محترم نشر اول کتاب که نشر مجدد آن را به تعویق می‌انداخت خود گفته بود که بیشتر از سه نسخه در اختیار ندارد. اما معلوم نشد چرا کتاب را بیش از هفت سال بی نشر مجدد محبوس داشت.
در دنیای جدید یا خیلی جدید که متاثر از فرهنگ وبلاگی است ما عادت می‌کنیم که بازخورد حرف و نظر خود را از مخاطبان بگیریم. با وجود این صدای مخاطب در نشر ایران هنوز شنیده نمی‌شود جز در مورد پرفروشها که آنهم صرفا بر اساس آمار مراجعه و تعداد چاپ می‌توان اقبالی را مشاهده کرد یعنی به شیوه غیر کلامی. باز هم نقدی در کار نیست. اگر هم هست پراکنده و دلبخواهی است. مدیریت نقد کتاب هنوز مثل مدیریت خبر روزنامه نیست که ادیتور و سردبیر «خبر» را تشخیص دهد و برای پوشش آن اقدام کند. حال آنکه یک کتاب حتما به اندازه یک خبر ارزش دارد و بنوبه خود «اتفاق»ی است. ولی فقدان این دید به اخبار کتاب باعث می‌شود نه تنها دهها کتاب خوب خبر نشود که صدها کتاب از چشم نقد دور بماند. به عبارت دیگر، «خبرنگاری کتاب» هنوز چنانکه سزاوار است و به شیوه و گستره‌ای که متناسب باشد با بازار کتاب ایران مطرح نیست. نقد و معرفی خوب می تواند شمارگان کتابها را هم بالا ببرد و رونق کار ناشر و نویسنده باشد. اما در فقدان خبرنگاری کتاب باید گفت بازارشناسی و بازاریابی کتاب بویژه کتابهای پژوهشی هم بی‌رونق است و طبعا بازار کتاب بین اهل کتاب محدود می‌ماند و فراتر از مشتریان نسبتا ثابت نمی‌رود.
شاید ده سالی پیش که این کتاب در آمد نمی‌توانستم این نکته را به صراحت بگویم اما اکنون می‌توانم گفت که بر خلاف نویسندگان غربی من از این امتیاز هم محروم بوده‌ام که کتابم پیش از چاپ از نقد دوستانی چند برخوردار شود. تعارف ایرانی باعث شده است که این اثر از نظرات سازنده برای کمال یافتن مباحثی که درانداخته است بی‌بهره بماند. تعارف ایرانی و اصولا نبودن یک نظام و عرف جاافتاده برای نقد کمال بخش مانع از مشارکت در نقد یک کتاب پیش از انتشار است. بنابراین می‌توان گفت که نویسنده ناگزیر در فضای فکری خود تنها می‌ماند. برای نویسنده‌ای که در خارج از ایران باشد این موضوع دوچندان می‌شود زیرا انتشار کتاب او در ایران اتفاق می‌افتد و نویسنده که در ایران نیست از بازتابهای شفاهی کارش هم بی خبر می‌ماند.
چاپ ققنوس با این حساب تغییرات چندانی نسبت به چاپ قبلی ندارد مگر آرایش صوری صفحات که اکنون با پانویسهای هر صفحه همراه است و افزودن یک کتابشناسی گزیده برای آثار دهساله اخیر در حوزه ادب و فرهنگ باستانی ما. به پیشنهاد آقای حسین‌زادگان مدیر دانشور انتشارات ققنوس در این چاپ پانویسها همه از پایان هر فصل به پای هر صفحه انتقال یافته است که آن را از نظر آموزشی متناسب‌تر می‌کند. تیترگذاری بندها و فصلهای کتاب هم که قبلا فقط در فهرست تفصیلی آغاز کتاب آمده بود به داخل متن هم رفته است تا خواننده با دانستن عنوان هر بند و بخش در صفحه‌ای که به آن مراجعه می‌کند ارتباط سریعتری با محتوای آن برقرار کند. چند پانویس هم در بخشهایی به کتاب افزوده شده است. اما این چاپ صرفا ویرایش بهتری از چاپ پیشین است. امیدوارم برای چاپهای بعدی اگر اتفاق افتاد در پایان هر فصل تمرینهای استاندارد و پرسش و پاسخهایی مناسب آزمونهای آخر ترم هم بگنجانم. اگر خواننده‌ای مشتاق که در فنون آموزشی درس خوانده یا استادی که کتاب را برای درس تعیین می‌کند در این زمینه پیشقدم شود هم خوشحال خواهم شد که با ناشر تماس بگیرد. در چاپ بعدی آن تمرینها به نام خود ایشان در کتاب یا به صورت کتابچه‌ای همراه با کتاب منتشر خواهد شد. این کتاب ادعایی ندارد جز آنکه یک متن درسی است. یعنی بخشی از راه را نویسنده پیشتر رفته است. اما کار او باید در کلاس و همراه با نقد و تعلیم استاد و مشارکت دانشجویان کمال یابد. این فقط بهانه و مسیر بحث است با راهنماهایی چند. ممکن است این کتاب برای خودآموزی هم مفید باشد اما نویسنده باور دارد که کتاب در کلاس است که معنا می یابد.
م. م. موذن جامی
آمستردام
آوریل ۲۰۰۹/ فرودین ۱۳۸۸»
«ادبِ پهلوانی»، نوشته‌ی محمدمهدی مؤذن جامی، که برای نخستین بار و با پروانه‌ی نویسنده در «پارسی‌انجمن» نهاده شده است، از «اینجا» دریافت کنید.
—————————————————
دیگر نِبیگهای «پارسی‌انجمن»
پارسیِ سره
پرتو، ابوالقاسم (۱۳۷۷)؛ واژه‌یاب (فرهنگ برابرهای پارسی واژگان بیگانه)؛ سه دفتر؛ چاپ دوم. بارگیری از«اینجا».
جلالی، تهمورس (۱۳۵۴)؛ فرهنگ پایه (واژه‌های پارسی و بیگانه زبانزد در فارسی کنونی به پارسی سره)؛ کتابخانه‌ی ابن سینا؛ چاپ نخست. بارگیری از «اینجا» (۱۳ مگابایت).
حسابی، محمود (۱۳۶۸)؛ وندها و گهواژه‌های فارسی؛ سازمانِ انتشاراتِ جاویدان. بارگیری از «اینجا» (۱ مگابایت).
حسابی، محمود (۱۳۷۲)؛ فرهنگِ حسابی (فرهنگِ واژگانِ انگلیسی به پارسیِ سره)؛ وزارتِ فرهنگ و دانشگاهِ صنعتیِ امیرکبیرِ تفرش. بارگیری از «اینجا» (۱۳ مگابایت).
حکمت، علی‌اصغر (۱۳۳۰)؛ پارسیِ نغز؛ تهران: ویژه‌یِ انجمنِ ایرانیِ سازمانِ فرهنگیِ یونسکو. بارگیری از «اینجا» (۷ مگابایت).
شاملو، محسن (۱۳۵۴)؛ واژه‌های فارسی؛ تهران: پدیده. بارگیری از «اینجا» (۱ مگابایت).
فدایی اسپهانی، میرزا نصرالله خان (۱۳۷۴)؛ فرهنگ فدایی (برخی واژگان سره‌ی پارسی)؛ به کوشش حسن مرسلوند؛ الهام. بارگیری از «اینجا» (۲۴ مگابایت).
فرهنگستان ایران (۱۳۱۹)؛ واژه‌های نو (از خردادماه ۱۳۱۴ تا اسفندماه ۱۳۱۹)؛ تهران: دبیرخانه فرهنگستان. بارگیری از «اینجا» (۵ مگابایت).
فرهنگستان زبان پارسی (۱۳۹۰)؛ واژه‌نامه پارسی سره. بارگیری از «اینجا» (۲ مگابایت).
فرهنگستان زبان و ادب فارسی؛ بارگیری پنج دفتر از واژه‌های فرهنگستان. بارگیری از «اینجا».
کسروی، احمد؛ واژه‌نامه‌ی زبان پاک. بارگیری از «اینجا».
کیانوش، حسن (۱۳۸۱)؛ واژه‌های برابر فرهنگستان ایران؛ تهران: سروش. بارگیری از «اینجا» (۱۶ مگابایت).
لوایی، محمدعلی (۱۳۱۹)؛ آرایش و پیرایشِ زبان؛ فرهنگستان. بارگیری از «اینجا» (۱ مگابایت).
نوشین، عبدالحسین؛ واژه‌نامک (فرهنگِ واژه‌های دشوارِ شاهنامه). بارگیری از «اینجا» (۶ مگابایت).
نویسندگان پارسی‌انجمن (۱۳۹۵)؛ نام‌های ایرانشهری؛ ویراستاران دانشی: علیرضا حیدری و فرشید ابراهیمی؛ پارسی‌انجمن. بارگیری از «اینجا».
وحیدی، حسین (۱۳۷۵)؛ واژگان اقتصادی (انگلیسی-عربی-فارسی)؛ انتشارات تهران با همکاری ماهنامه‌ی چیستا؛ چاپ نخست. بارگیری از «اینجا» (۵ مگابایت).
هاجری، ضیاالدین (۱۳۸۶)؛ فرهنگ بیست هزار؛ به‌آفرین. بارگیری از «اینجا» (۲۴ مگابایت).
فرهنگ
اسدی توسی (۱۳۱۹)؛ لغت فُرس؛ پیرایشِ عباس اقبال؛ با سرمایۀ عبدالرحیم خلخالی؛ تهران: چاپخانۀ مجلس. بارگیری از «اینجا» (۱۰ مگابایت).
افنان، سهیل محسن (۱۹۶۹)؛ واژه‌نامه‌ی فلسفی (فارسی، عربی، انگلیسی، فرانسه، پهلوی، یونانی و لات‍ی‍ن)؛ بیروت: دارالمشرق. بارگیری از «اینجا» (۱۰ مگابایت).
اوحدی بلیانی، تقی‌الدین (۱۳۶۴)؛ سرمه‌ی سلیمانی؛ پیرایش و گزارش محمود مدبری؛ تهران: مرکز نشر دانشگاهی. بارگیری از «اینجا» (۷ مگابایت).
انجو شیرازی، میرجمال‌الدین حسین (۱۳۵۱)؛ فرهنگِ جهانگیری؛ ویراسته‌ی رحیم عفیفی؛ دانشگاهِ مشهد.
بارگیری از «اینجا».
برهان، محمدحسین‌بن‌خَلَف تبریزی (۱۳۴۲)؛ برهان قاطع (پنج پوشینه)؛ محمد معین؛ کتابفروشی ابن‌سینا. بارگیری از «اینجا».
بریجانیان، ماری و رییسی، طیبه‌بیگم (۱۳۷۳)؛ فرهنگ اصطلاحات فلسفه و علوم اجتماعی؛ تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. بارگیری از «اینجا» (۸ مگابایت).
جلالی نائینی، محمدرضا (۱۳۷۵ و ۱۳۸۴)؛ فرهنگِ سنسکریت ـ فارسی؛ دو پوشینه؛ تهران: پژوهشگاه. بارگیری از «اینجا».
حسین، محمد بشیر؛ فهرست فعلهای فارسی با معنای آنها. بارگیری از «اینجا» (۵ مگابایت).
حسینی مدنی تتوی، عبدالرشید پور عبدالغفور (۱۳۳۷)؛ فرهنگ رشیدی به همراه معربات؛ دو پوشینه؛ پژوهش و ویراستاری محمد محمدلوی عباسی؛ تهران: کتابفروشی بارانی. بارگیری از «اینجا».
خانلری (کیا)، زهرا (۱۳۴۸)؛ فرهنگ ادبیات فارسی؛ بنیاد فرهنگ ایران. بارگیری از «اینجا» (در ۸.۴ مگابایت و ۵۸۰ رویه).
دهخدا و همکاران (۱۳۷۷)؛ لغت‌نامه؛ دانشگاهِ تهران؛ چاپِ دومِ رایانه‌ای. بارگیری از «اینجا».
شعبه تألیف فرهنگهای فارسی بنیاد فرهنگ ایران (۱۳۵۷)؛ فرهنگ تاریخی زبان فارسی (بخش نخست آ – ب)؛ بنیاد فرهنگ ایران. بارگیری از «اینجا» (۲۰ مگابایت).
سُرورى، محمدقاسم بن حاجى‌محمد کاشانی (۴۱-۱۳۳۸)؛ فرهنگِ مَجمَعُ‌الفُرس؛ به کوششِ محمد دبیرسیاقی؛ سه پوشینه؛ چاپِ نخست؛ تهران: علمی. بارگیری از «اینجا» (۲۰ مگابایت).
شریک امین، شمیس (۱۳۵۷)؛ فرهنگ اصطلاحات دیوانی دوران مغول؛ تهران: فرهنگستان ادب و هنر ایران. بارگیری از «اینجا» (۲ مگابایت).
عمید، حسن (۱۳۸۹)؛ فرهنگ فارسی عمید. بارگیری از «اینجا» (۶ مگابایت).
قواس، فخرالدین مبارکشاه (۱۳۵۳)؛ فرهنگ قواس؛ به کوشش نذیر احمد؛ تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. بارگیری از «اینجا» (۶ مگابایت).
کیا، صادق (۱۳۴۹)؛ فرهنگ؛ تهران: وزارت فرهنگ و هنر. بارگیری از «اینجا» (۲ مگابایت).
مصاحب، غلامحسین و … (۱۳۸۱)؛ دایره‌المعارف فارسی؛ کتابهای جیبی. بارگیری از «اینجا» (۲۳ ذفتر).
معین، محمد (۱۳۸۶)؛ فرهنگ فارسی؛ دو پوشینه؛ اَدِنا. بارگیری از «اینجا».
نخجوانی، محمد پور هندوشاه (۲۵۳۵)؛ صحاح‌الفرس؛ به کوشش عبدالعلی طاعتی؛ تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب؛ چاپ دوم. بارگیری از «اینجا» (در ۸ مگابایت).
نفیسی، علی‌اکبر (۱۳۵۵)؛ فرهنگِ نفیسی؛ پنج پوشینه؛ تهران: کتابفروشیِ خیام. بارگیری از «اینجا».
ریشه‌شناسی
آریان‌پور کاشانی، منوچهر (۱۳۸۴)؛ فرهنگ ریشه‌های هندواروپایی زبان فارسی؛ اصفهان: جهاد دانشگاهی. بارگیری از «اینجا» (۱۰ مگابایت).
مقدم، محمد (۱۳۴۲)؛ راهنمای ریشهی فعلهای ایرانی (در زبان اوستا و فارسی باستان و فارسی کنونی)؛ علمی. بارگیری از «اینجا» (در ۵.۲ مگابایت).
نورایی، علی (۲۰۱۳)؛ فرهنگ ریشهی واژگان فارسی. بارگیری از «اینجا» (در ۲۲ مگابایت و ۸۸۴ رویه).
هرن، پاول و هوبشمان هاینریش (۲۵۳۶)؛ اساسِ اشتقاقِ فارسی؛ گردانشِ جلال خالقی مطلق؛ پوشینه‌ی نخست (آـ‌خ)؛ بنیادِ فرهنگِ ایران. بارگیری از «اینجا» (در ۱۱ مگابایت).
BARTHOLOMAE, CHRISTIAN (1904); ALTIRANISCHES WORTERBUCH; STRASSBURG. ‘Download here‘
Cheung, Johnny (2007); Etymological Dictionary of the Iranian Verb; Leiden. ‘Download here‘
Justi, Ferdinand (1895); Iranisches Namenbuch; Marburg. ‘Download here‘
تاریخِ زبانِ پارسی
اورمر، خلیل‌اله (۱۳۹۰)؛ زبانِ دری، فارسیِ میانه و فارسیِ باستان؛ کابل: آریانا. بارگیری از «اینجا».
بهار، محمدتقی (۲۵۳۵)؛ سبک‌شناسی؛ چاپ چهارم؛ سه پوشینه؛ تهران: امیرکبیر. بارگیری از «اینجا».
تویسرکانی، قاسم (۱۳۵۰)؛ تاریخی از زبان تازی در میان ایرانیان پس از اسلام (از آغاز فرمانروایی تازیان تا برافتادن خلافت عباسیان)؛ تهران: دانشسرای عالی. بارگیری از «اینجا».
گل‌گلاب، حسین و کیا، صادق (۲۵۳۷)؛ فرهنگستان ایران و فرهنگستان زبان ایران؛ انتشارات فرهنگستان زبان ایران، شماره‌ی ۱۹. بارگیری از «اینجا».
مسکوب، شاهرخ (۱۳۸۵)؛ هویت ایرانی و زبان فارسی؛ فرزان روز؛ چاپ سوم. بارگیری از «اینجا».
ناتل خانلری، پرویز (۱۳۶۵)؛ تاریخ زبان فارسی؛ سه پوشینه. بارگیری از «اینجا».
لوائی، محمدعلی (۱۳۱۶)؛ توانایی زبان پارسی؛ تهران: چاپخانه‌ی مجلس شورای ملی. بارگیری از «اینجا».
مایل هروی، نجیب (۱۳۷۱)؛ تاریخ و زبان در افغانستان (عللِ تشتتِ فرهنگی و اجتماعی)؛ چاپِ دوم؛ تهران: موقوفاتِ دکتر محمود افشار یزدی. بارگیری از «اینجا».
مسلمانیان قبادیانی، رحیم (۱۳۷۶)؛ زبان و ادبِ فارسی در فرارود؛ تهران: وزارت امور خارجه. بارگیری از «اینجا».
هدایت، صادق؛ «درباره‌ی ایران و زبان پارسی»؛ ماهنامه‌ی سخن. بارگیری از «اینجا» (۱ مگابایت).
دستورِ زبانِ پارسی
باطنی، محمدرضا (۱۳۴۸)؛ توصیف ساختمان دستورزبان فارسی (بر بنیاد یک نظریه‌ی عمومی زبان)؛ امیرکبیر. بارگیری از «اینجا» (۶.۶ مگابایت).
پژوه، محمد (۱۳۴۶)؛ شالوده نحو زبان فارسی؛ چاپ نخست؛ تهران: شرکت کانون کتاب. بارگیری از «اینجا» (۴ مگابایت).
خیامپور، عبدالرسول (۱۳۴۴)؛ دستور زبان فارسی؛ چاپ پنجم؛ تبریز. بارگیری از «اینجا» (۳ مگابایت).
شفیعی، محمود (۱۳۷۷)؛ شاهنامه و دستور یا دستور زبان فارسی برپایه‌ی شاهنامه‌ی فردوسی و سنجش با سخن گویندگان و نویسندگان پیشین؛ چاپ دوم؛ دانشگاه تهران. از «اینجا» (۹ مگابایت).
قریب، عبدالعظیم؛ بهار، ملک‌الشعرای؛ فروزانفر، بدیع‌الزمان؛ همایی، جلال و یاسمی، رشید (۱۳۶۶)؛ دستورِ زبانِ فارسی (پنج استاد)؛ به کوششِ امیر اشرف‌الکتابی؛ سازمانِ انتشاراتِ اشرفی. از «اینجا» (۳ مگابایت).
لوائی، محمدعلی (۱۳۱۶)؛ وندهای پارسی؛ تهران: چاپخانه‌ی مجلس شورای ملی. از «اینجا» (۴ مگابایت).
معین، محمد (۱۳۳۷) مفرد و جمع و معرفه و نکره (طرح دستور زبان فارسی – ۵)؛ دانشگاه تهران. بارگیری از «اینجا» (۱۱ مگابایت).
مشکور، محمدجواد (۱۳۵۰)؛ دستورنامه در صرف و نحو زبان پارسی؛ تهران؛ شرق؛ چاپ هفتم؛ ۳۸۷ رویه. بارگیری از «اینجا» (۳ مگابایت).
ناتل‌خانلری، پرویز (۲۵۳۵)؛ دستور زبان فارسی؛ نشر بابک. بارگیری از «اینجا» (۳ مگابایت).
نشاط، محمود (۱۳۶۸)؛ شمار و مقدار در زبان فارسی (شامل نکات دستوری و علمی عدد و برخی کاربردهای آن)؛ تهران: امیرکبیر. بارگیری از «اینجا» (۱۳ مگابایت).
نگهت سعیدی، محمد نسیم (۱۳۹۲)؛ دستور معاصر زبان دری؛ چاپ دوم؛ کابل: نشر امیری. بارگیری از «اینجا» (۹ مگابایت).
همایونفرخ، عبدالرحیم (۱۳۶۴)؛ دستور جامع زبان فارسی؛ به کوشش رکن‌الدین همایونفرخ؛ علمی.بارگیری از «اینجا» (۱۷ مگابایت).
Hafezian, Mohsen (2009); Persian Verbs, morphology and conjugations; Canada: Multissage. ‘Download here‘
آواشناسی
نوابی، ماهیار؛ آواشناسیِ زبانِ پارسی. بارگیری از «اینجا» (کمتر از ۱ مگابایت).
وحیدیانِ کامیار، تقی (۱۳۷۹)؛ نوایِ گفتار در فارسی؛ دانشگاهِ فردوسیِ مشهد. بارگیری از «اینجا» (۲ مگابایت).
دبیره
بهروز، ذبیح (۱۳۶۳)؛ خط و فرهنگ؛ چاپ دوم؛ فروهر. بارگیری از «اینجا» (۴ مگابایت).
دستور خطّ فارسى؛ فرهنگستان زبان و ادب فارسی. بارگیری از «اینجا» (کمتر از یک مگابایت).
صادقی، علی‌اشرف و زندی مقدم، زهرا (۱۳۹۴)؛ فرهنگ املایی خط فارسی؛ تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی؛ چاپ هفتم. بارگیری از «اینجا» (۳ مگابایت).
پارسی در دیگر زبانها
آذران، حسین (۱۳۸۲)؛ واژه‌های ایرانی در زبان سوئدی؛ نشر بلخ؛ ۲۲۸ رویه. بارگیری از «اینجا» (کمتر از ۲ مگابایت).
الشیر، السیّد ادّی (۱۳۸۶)؛ واژه‌های فارسیِ عربی‌شده، برگردان حمید طبیبیان؛ امیرکبیر. از «اینجا» (اندکی بیش از ۵ مگابایت).
امام‌شوشتری، محمدعلی (۱۳۴۷)؛ فرهنگ واژه‌های فارسی در زبان عربی؛ تهران: انجمن آثار ملی. بارگیری از «اینجا» (۱۶ مگابایت).
ایوازیان، ماریا (۱۳۷۱)؛ وامواژه‌های ایرانی میانه غربی در زبان ارمنی؛ تهران: مطالعات و تحقیقات فرهنگی. بارگیری از «اینجا» (۱۶ مگابایت).
ریاحی خویی، محمدامین (۱۳۶۹)؛ زبان و ادب فارسی در قلمرو عثمانی؛ پاژنگ؛ چاپ نخست. از «اینجا» (کمتر از ۵ مگابایت).
سجادیه، محمدعلی (۱۳۶۴)؛ واژه‌های ایرانی در زبان انگلیسی؛ بنیاد نیشابور. از «اینجا» (کمتر از ۴ مگابایت).
هدایت، شهرام (۲۵۳۶)؛ واژه‌های ایرانی در نوشته‌های باستانی (عبری ـ آرامی ـ کلدانی)؛ دانشگاه تهران. از «اینجا» (کمتر از ۱ مگابایت).
گویشهای پارسی و زبانهای ایرانی
آل‌احمد، جلال (۱۳۷۰)؛ تات‌نشینهایِ بلوکِ زهرا؛ چاپِ پنجم؛ تهران: امیرکبیر. بارگیری از «اینجا» (زیر ۳ مگابایت).
انصاف‌پور، غلامرضا (۱۳۷۷)؛ تاریخِ تبار و زبانِ مردمِ آذربایجان؛ فکرِ روز. بارگیری از «اینجا».
بارتولومه، کریستیان (۱۳۸۴)؛ تاریخچه‌ی واجهای ایرانی؛ گردانش و گزارش دکتر واهه دومانیان؛ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. بارگیری از «اینجا» (زیر ۳ مگابایت).
پهلوان، چنگیز (۱۳۹۲)؛ خودآموز کردی کرمانجی (مجموعه‌ی زبانهای حوزه‌ی تمدن ایرانی). بارگیری از «اینجا» (زیر ۱ مگابایت).
پهلوان، چنگیز (۱۳۹۲)؛ خودآموز کردی سورانی (مجموعه‌ی زبانهای حوزه‌ی تمدن ایرانی)؛ نشر فراز. بارگیری از «اینجا» (زیر ۱ مگابایت).
پهلوان، چنگیز (۱۳۹۵)؛ یادداشتهای زبانِ زازا/ دِملی؛ دفترِ نخست؛ مجموعه‌ی زبانهای حوزه‌ی تمدنِ ایرانی ۳. بارگیری از «اینجا».
جوادی، عباس (۱۳۹۷)؛ تحولِ زبانِ آذربایجان در گذرِ زمان (پاسخ به صد پرسش درباره‌ی تحولِ زبانِ مردمِ آذربایجان در بسترِ تاریخ و فرهنگِ ایران و منطقه)؛ به کوششِ حمید آستانه؛ نشرِ نبشت. بارگیری از «اینجا» (۲ مگابایت).
رجایی بخارایی، احمدعلی (۱۳۷۵)؛ لهجه بخارایی؛ دانشگاه فردوسی مشهد؛ چاپ دوم. بارگیری از «اینجا» (۴ مگابایت).
رضائی باغ‌بیدی، حسن (۱۳۸۱)؛ دستور زبان پارتی (پهلوی اشکانی)؛ تهران: نشر آثار فرهنگستان زبان و ادب فارسی. بارگیری از «اینجا» (زیر ۲ مگابایت).
رضی، هاشم (۱۳۶۷)؛ فارسی باستان (دستور، گزیده‌ای از کتیبه‌ها، واژه‌نامه)؛ تهران: فروهر. بارگیری از «اینجا» (۶ مگابایت).
روحی انارجانی (۱۳۵۲)؛ گویشِ آذری (متن و ترجمه و واژه‌نامه‌ی رساله‌ی روحی انارجانی)؛ پژوهشی از رحیم رضازاده‌ی ملک؛ انتشاراتِ انجمنِ فرهنگِ ایرانِ باستان. بارگیری از «اینجا» (۴ مگابایت).
ستوده، منوچهر (۱۳۳۵)؛ فرهنگِ کرمانی؛ انتشاراتِ فرهنگِ ایران‌زمین؛ تهران: ۱۳۳۵. بارگیری از «اینجا» (۴ مگابایت).
سروش‌سروشیان، جمشید (۱۳۳۵)؛ فرهنگِ بهدینان؛ با پیشگفتارِ استاد ابراهیم پورداود؛ به کوششِ منوچهر ستوده؛ تهران: فرهنگ ایران‌زمین. بارگیری از «اینجا» (۶ مگابایت).
شعار، محمدرضا (۱۳۴۶)؛ بحثی در زبانِ آذربایجان؛ تبریز: کتابفروشیِ مهر. بارگیری از «اینجا» (۴ مگابایت).
شعار، محمدرضا (۱۳۷۸)؛ فرهنگِ واژه‌های کهن در زبانِ امروزِ آذربایجان؛ بنیادِ نیشابور.
بارگیری از «اینجا» (۴ مگابایت).
صفا، ذبیح‌الله (۲۵۳۵)؛ آموزش فرهنگ میهنی: سیری در تاریخ زبانها و ادب ایرانی؛ تهران: شورای عالی فرهنگ و هنر، مرکز مطالعات و هماهنگی فرهنگی. بارگیری از «اینجا» (۱ مگابایت).
عبدلی، علی (۱۳۶۳)؛ فرهنگِ تاتی و تالشی؛ بندرِ انزلی: دهخدا. بارگیری از «اینجا» (۱ مگابایت).
فرهنگستان زبان و ادب فارسی (۱۳۹۱)؛ راهنمای گردآوری گویش‌ها برای گنجینه‌ی گویشهای ایرانی؛ تهران. بارگیری از «اینجا» (زیر ۱ مگابایت).
کارنگ، عبدالعلی (۱۳۳۳)؛ تاتی و هرزنی: دو لهجه از زبانِ باستانیِ آذربایجان؛ تبریز: واعظ‌‌‌پور. بارگیری از «اینجا».
کسروی تبریزی، احمد (۱۳۲۵)؛ آذری یا زبان باستان آذربایجان. بارگیری از «اینجا» (۱ مگابایت).
کیا، صادق (۱۳۳۰)؛ واژه‌نامه‌یِ گرگانی؛ تهران: دانشگاهِ تهران. بارگیری از «اینجا» (۱۱۰ مگابایت).
کیا، صادق (۱۳۵۴)؛ آذریگان (آگاهیهایی درباره‌ی گویشِ آذری)؛ اندیشه‌ی نیک؛ شماره‌ی ۲. بارگیری از «اینجا» (۱ مگابایت).
مغدم، م. (۱۳۱۸ یزدگردی)؛ گویشهایِ وفس و آشتیان و تفرش؛ ایران‌کوده ۱۱؛ تهران: انجمنِ ایرانویج. بارگیری از «اینجا» (۱ مگابایت).
نارمن شارپ، رَلف (۱۳۴۹)؛ فرمانهایِ شاهنشاهیِ هخامنشی؛ شیراز. بارگیری از «اینجا» (۱۲ مگابایت).
ناطق، ناصح (۱۳۵۸)؛ زبان آذربایجان و وحدت ملی ایران؛ بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار. بارگیری از «اینجا» (۴ مگابایت).
Windfuhr, Gernot (2009); The Iranian Languages; Routledge. ‘Download here‘
زبانِ پارسیگ (پهلوی)
بهار، مهرداد (۱۳۴۵)؛ واژه‌نامه‌ی بندهش؛ بنیاد فرهنگ ایران. بارگیری از «اینجا» (۱۰ مگابایت).
تفضلی، احمد (۱۳۴۸)؛ واژه‌نامه‌ی مینوی خرد؛ بنیاد فرهنگ ایران. بارگیری از «اینجا» (۷ مگابایت).
جنیدی، فریدون (۱۳۶۰)؛ نامه پهلوانی (خودآموز خط و زبان پهلوی اشکانی، ساسانی)؛ نشر بلخ. بارگیری از «اینجا» (۱۰ مگابایت).
فرهنگستان زبان پارسی (۱۳۹۱)؛ واژه‌نامه کوچک پارسی میانه. بارگیری از «اینجا» (۴ مگابایت).
فره‌وشی، بهرام (۱۳۸۱)؛ فرهنگ فارسی به پهلوی؛ دانشگاه تهران؛ چاپ سوم. بارگیری از «اینجا» (۱۶ مگابایت).
مکنزی، دیوید نیل (۱۳۷۳)؛ فرهنگ کوچک زبان پهلوی؛ برگردان مهشید میرفخرایی؛ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. بارگیری نسخه پارسی و انگلیسی از «اینجا».
نوابی، ماهیار (۲۵۳۵)؛ مجموعه مقالات ۱؛ به کوشش محمود طاووسی؛ گنجینه‌ی دست‌نویسهای پهلوی و پژوهشهای ایرانی ۵۰؛ موسسه‌ی آسیایی دانشگاه شیراز. بارگیری از «اینجا» (۱۰ مگابایت).
هوشنگ‌جی جاماسپ‌جی (۱۸۶۷)؛ واژه‌نامه‌ی کهن زند – پهلوی (An Old Zand-Pahlavi Glossary). بارگیری از «اینجا» (۷ مگابایت).
KAVASJI EDALJI KANGA (1909); ENGLISH-AVESTA DICTIONARY; FELLOW OF THE UNIVERSITY OF BOMBAY. ‘Download here‘
NYBERG, HENRIK SAMUEL (1974); A MANUAL OF PAHLAVI II (Ideograms, Glossary, Abbreviations, Index, Grammatical Survey, Corrigenda to Part I); Germany. ‘Download here‘
زبانشناسی
– (۱۹۹۶)؛ نوشته‌های کسروی در زمینه‌ی زبان فارسی؛ به کوشش حسین یزدانیان؛ سوئد: کتاب ارزان؛ ۶۲۸ رویه. بارگیری از «اینجا» (۱۰.۴ مگابایت).
باقری، مهری (۱۳۷۴)؛ مقدماتِ زبانشناسی؛ چاپِ سوم؛ دانشگاهِ تبریز. بارگیری از «اینجا» (۴ مگابایت).
ناتل‌خانلری، پرویز (۱۳۴۷)؛ زبانشناسی و زبان فارسی؛ بنیاد فرهنگ ایران؛ چاپ سوم. بارگیری از «اینجا» (۴ مگابایت).
دیگر نبیگها
پاشازاده، کمال (۱۳۳۲)؛ رساله‌ی برتریِ زبانِ پارسی بر زبانهای دیگر به جز عربی؛ نوشته‌ی عربی با ویرایش و پژوهش از حسین علی محفوظ؛ انجمن ایرانویج؛ ایران کوده؛ شماره‌ی ۱۷. بارگیری از «اینجا».
تفضلی، احمد (۱۳۷۸)؛ تاریخِ ادبیاتِ ایران پیش از اسلام، تهران: سخن. بارگیری از «اینجا».
شاهنامه‌ی فردوسی، چاپهای ماکان، وُلرس، مُل، مسکو و خالقی. بارگیری از «اینجا».
شکیب، احمد (بزرگ امید) (۱۳۸۸)؛ آیینه‌ی نوروز؛ انجمنِ نویسندگانِ بلخ؛ کابل. بارگیری از «اینجا» (کمتر از ۱ مگابایت).
گروهِ نویسندگان (۲۵۳۶)؛ پژوهشنامه‌ی فرهنگستانِ زبانِ ایران. بارگیری از «اینجا» (کمتر از ۵ مگابایت).
مؤذن جامی، محمدمهدی (۱۳۸۸)؛ ادبِ پهلوانی (مطالعه‌ای در تاریخِ ادبِ دیرینه‌ی ایرانی از زرتشت تا اشکانیان)؛ ققنوس؛ چاپِ دوم. بارگیری از «اینجا».
برای بارگیریِ نِبیگهای دیگر یا آشناییِ بیشتر با آنها به «نبیگخانه‌ی پارسی‌انجمن» درنگرید.
آگاهی: برای پیوند با ما می‌توانید به رایانشانی azdaa@parsianjoman.org نامه بفرستید. همچنین برای آگاهی از به‌روزرسانیهای تارنما می‌توانید هموندِ رویدادنامه پارسی‌انجمن شوید و نیز می‌توانید به تاربرگِ ما در فیس‌بوک یا تلگرام یا اینستاگرام بپیوندید.
جستارهای وابسته
دانش و فلسفه در ایرانِ باستان پارسی‌انجمن: در این جُستار استاد زنده‌یاد مرتضی ثاقب‌فر به جایگاهِ زبان، فلسفه و دانش در ایرانِ باستان می‌پردازد و نشان می‌دهد چگونه اخگرهای این دانش و فرهنگ به جهانِ اسلام نیز رسید ـ تا آنجا که نزدیکِ ۹۰ درسد دانشمندانِ جهانِ اسلام از ایران‌زمین […]
زبان فارسی از آغاز تا اسلام پارسی‌انجمن: این نوشتار از زنده‌یاد استاد محمدتقی بهار (ملک‌الشعرای بهار) است که ۶۵ سال پیش نوشته شده است و زین‌رو، زبان و سبکِ نگارش و نویسشِ واژه‌ها کهنه است، لیک داده‌های آن کمابیش استوار است و ارزش بازخوانی و نیز بازنگری دارد.
خوانندگان گرامی برای خواندن همه‌ی نوشتار، نه این گزیده، و نیز دیدن پانوشتها به پوشینه‌یِ نخستِ نبیگِ […]
بارگیریِ «تاریخِ ادبیاتِ ایران پیش از اسلامِ» تفضلی پارسی‌انجمن: «تاریخِ ادبیاتِ ایران پیش از اسلام» نوشته‌ی استادِ جانباخته‌ی دانشگاهِ تهران، دکتر احمد تفضلی، است. این نبیگ فهرستی از سدها نبیگی است که از ایرانِ باستان به امروز رسیده، به همراهِ چکیده‌ای از درونه‌ی آنها. این نبیگ و دیگر مانندانِ آن به تنهایی پاسخی‌اند به کم‌خوانانِ پرگو و دژآگاهانی که گویند ایرانیان باستان نوشته‌ای […]
آموزش و پرورش در ایرانِ باستان پارسی‌انجمن: به زمانِ ساسانیان دو نهادِ آموزش و پرورشِ کودکان بود: دبیرستان و هیربدستان. کارِ دبیرستان آموزشِ خواندن و نوشتن بود و کارِ هیربدستان آموزش برای مُغ گشتن.
در دنباله، سخنانِ «رهام اشه» درباره‌ی آموزش و پرورش در ایرانِ باستان را می‌بینید و می‌شنوید. گفتارِ ایشان نو و یکسره برپایه‌ی نوشته‌های باستانیِ برجای‌مانده […]
عربی‌زدگی در گزارش و واکاویِ ادبِ پارسی پارسی‌انجمن: از دیرباز، پاره‌ای از پژوهندگان بر این باورِ دروغ بوده‌اند که چامه‌سرایان و گویندگانِ ایرانی درونه‌ی کارهای خویش را وامدارِ چامه‌گویانِ عرب بودند تا آنجا که ادبِ پارسی را ریزه‌خوار و دریوزه‌گر ادبِ عربی برشمرده‌اند! در این جُستار، وحید سبزیان‌پور، استادِ زبان و ادبیاتِ عربیِ دانشگاهِ رازی، برمی‌نماید که آنچه این پژوهندگان، […]
چاپ نبیگی از پاول پارسی، فرزانه‌ی ایران باستان «گویایی ارستو» از پاول پارسی ـ فرزانه[=فیلسوف] و گویایی‌دان[=منطق‌دان] ایران باستان و استاد فرزانگی[=فلسفه‌ی] خسرو انوشیروان ساسانی ـ برای نخستین‌بار با گردانش بزرگمهر لقمان چاپ شد.
نبیگ[=کتاب] «گویایی ارستو» دربردارنده‌ی سه گفتار از پاول پارسی (گفتار اندر گویایی ارستو، روشنایی‌نامه‌ای بر اندر پیرامونِ گزارش ارستو و پیش‌درآمدی بر […]
دیدگاهی بنویسید.