شهربراز
گیلاس در زبان پارسی نام میوهای است از خانوادهی آلو و از ردهی آلبالو (آلوبالو) که معمولاً شیرین است. شکل آن را در زبان پارسی میانه (پهلوی) و پارسی کهن پیدا نکردم اما در زبان یونانی به درخت این میوه kerasos گفته میشود که شباهت نزدیکی به واژهی گیلاس دارد. ریشهی واژهی یونانی را از زبانهای آسیای کهتر (فروگیه یا فریگیه Phrygian) دانستهاند.
اما از هفتاد هشتاد سال گذشته واژهی گیلاس به اشتباه برای نامیدن جام نیز به کار رفته است و به ویژه به جای جام شراب از «گیلاس شراب» استفاده میکنند. این اصطلاح اشتباه در فرهنگ دهخدا نیز آمده است. در فرهنگ انگلیسی-فارسی سلیمان حییم نیز برای glass پس از جام و لیوان اصطلاح «گیلاس» آمده است و در فرهنگ فرانسه-فارسی سعید نفیسی هم در برابر verrs علاوه بر جام و لیوان و استکان همین «گیلاس» آورده شده است. ملک الشعرای بهار در قطعهای میگوید:
گر بیش خورم می از سه گیلاس ——— بیم است که قلب گیرد آماس
به نظر من، این اشتباه به خاطر تلفظ غلط واژهی انگلیسی glass است که در پارسی بایستی همان جام گفته میشد و یا حتا آوانویسی آن به صورت گلس یا گلاس است نه گیلاس.
اما میوهی گیلاس در زبان انگلیسی cherry گفته میشود که آن هم نتیجهی برداشت اشتباه انگلیسی زبانان از واژهی اصلی فرانسوی یا لاتین است. این واژه در زبان انگلیسی وامواژهای است از زبان فرانسه یعنی cerise (در فرانسهی کهن: cherise) و در انگلیسی کهن به شکل ciris بوده است. انگلیسی زبانان آن را جمع پنداشته و مفرد آن را به صورت cherry درآورده و در زبان خود به کار میبرند.
نکتهی جالب دیگر دربارهی این میوه آن که در فرهنگهای پارسی تعریف آن را «آلبالوی شیرین» نوشتهاند اما در زبان انگلیسی به آلبالو «گیلاس ترش» (sour cherry) گفته میشود!
جستارهای وابسته
واژهشناسی: ققنوس و عنقا و قو شهربراز- استورهی «ققنوس» و نوزایی او از خاکسترش را شیخ فریدالدین عطار نیشابوری در «منطقالطیر» خود به شعر درآورده است. ققنوس در استورههای یونانی دربارهی پرندهای افسانهای است به نام فونیکس. ریشهی دقیق این واژه دانسته نیست. در عربی، ققنوس را عنقا […]
زبانهای اسلامی؟! شهربراز- مردم خاورزمین «موضوع مطالعه»اند و از خود حق و اختیاری ندارند و این «مطالعهکننده»ی غربی است که آزادانه برای «راحتی کار خود» و «صرفهجویی در نوشتن و گفتن» تصمیم میگیرد که این مردم را - مانند حشرهها و گیاهانی که در آزمایشگاه روی آنها مطالعه میشود - دستهبندی کند و برچسب بزند و دربارهشان چیز […]
پانترکان و دشمنی با زبان پارسی شهربراز- از آنجا که زبان پارسی یکی از عاملهای پیونددهندهی ایرانیان در طول تاریخ – به ویژه پس از اسلام – بوده است تجزیهطلبان و دشمنان ایران به تازگی برای رسیدن به هدفهای شوم خود نوک حمله را به سوی زبان پارسی […]
ریشهشناسی نام چهار فصل شهربراز- در این جستار به بررسی ریشهشناسی نام چهار فصل سال در زبان پارسی و دیگر زبانهای هندواروپایی میپردازم.
هارولد بیلی و زبان خُتَنی شهربراز- سر هارولد والتر بیلی از ایرانشناسان برجسته روزگار ما بود که در زنده کردن فرهنگ و زبان ایرانی ختنی نقش بسیار مهمی داشت.
زبان عربی و نقش ایرانیان شهربراز- پیش از اسلام و در زمان اسلام تعداد کسانی که در حجاز سواد خواندن و نوشتن داشتند به تعداد انگشتان دست بوده است. بنابراین طبیعی است که هیچ گونه اثر نوشتاری از آنان وجود نداشته باشد.
احسنت تبارک الله
در ترکی گیل معنی حبه و دانه میدهد.آس هم معنی آویزان یا آویختن…امکانش هست گیلاس از ترکی به معنی حبه آویزان باشد؟