آذری یا زبان باستان آذربایجان
نوشتهی احمد کسروی تبریزی
نشر هزار؛ چاپ نخست (ویرایش نو)، ۱۳۸۵
سرزمین آذربایجان که از جایگاههای اصلی آریاییان و از کانونهای مهم فرهنگ و زبانهای ایرانی است تا پیش از هجوم اسکندر به ایران، «ماد خرد» نامیده میشد. پس از خیزش آتورپات، سردار دلیر ایرانی در برابر اسکندر، این سرزمین «آتورپاتکان» نام گرفت که نام امروزی «آذربایجان»، گونهی دگرگونی یافتهی نام «آتورپاتکان» است.
احمد کسروی (۱۳۲۴ – ۱۲۶۹) تاریخنگار، فرهنگشناس و زبانشناس برجستهی همروزگار ما، در این کتاب با نشان دادن نمونههایی از زبان و واژگان آذری، ایرانی بودن زبان آذری (زبان آذربایجانیان پیش از ورود زبان ترکی) را نشان میدهد و همخانوادگی این زبان را با دیگر زبانهای ایرانی همچون کردی، بلوچی، مازندرانی، تاتی، تالشی و گیلانی مینمایاند.
در گفتاری جداگانه، چگونگی ورود زبان ترکی به آذربایجان از دیدگاه تاریخی بررسی شده است.
آذری (چاپ ۱۳۲۵) را به گونهی Pdf از «اینجا» دریافت کنید.
***
آذربایجان و اران
نوشتهی پرفسور عنایتالله رضا
نشر هزار؛ چاپ نخست (ویرایش سوم به همراه عکسها و نقشههای تاریخی آذربایجان)، ۱۳۸۵
پرفسور عنایتالله رضا در این کتاب به یکی از مسائل مهم تاریخی معاصر میپردازد: مسئلهی آذربایجان. در دهههای آغازین سدهی بیستم میلادی، به دنبال سرخوردگی بر آمده از شکستهای دوران قاجار، که به جداشدن سرزمینهایی از پیکر ایران در شمال و شرق کشور انجامیده بود، گروهی از سیاستمداران کشور «اران» در شمال رود ارس، کشور خود را «جمهوری آذربایجان» نامیدند. این کار در آغاز تنها شگفتی دولتمردان و دانشمندان ایران را برانگیخت و رفتهرفته، نیت سیاستمداران ارانی که تحت تاثیر ترکیهی عثمانی، پروژهی جعل تاریخ برای ترکیزبانان قفقاز و آناتولی پیش میبردند، روشن شد: اینان میکوشند چنین وانمود کنند که سرزمین آذربایجان دو پاره شده و گروهی از آذربایجانیان که در جنوب رود ارس جای دارند، باید به همراه سرزمین خود، استان همیشه ایرانی آذربایجان، به کشور «اران»، در شمال رود ارس، به پیوندند. اوج این تحرکات به روزگار اشغال ایران از سوی نیروهای متفقین (آمریکا، روسیه و انگلستان) روی داد که تشکل بیگانه ساختهی «فرقهی دموکرات»، با بهره از نیروی نظامی روسیه، اقداماتی را برای جدا کردن آذربایجان از پیکر ایران، انجام داد.
پرفسور رضا، تاریخنگار معاصر در این کتاب، با بررسی جغرافیای تاریخی ایران و قفقاز، مرزهای دو سرزمین «آذربایجان» در جنوب رود ارس و «اران» در شمال رود ارس را ترسیم میکند. در ادامه، او چگونگی ورود عنصر «ترک» به تاریخ، حرکت آن به غرب، و چگونگی ورود آن به آذربایجان، قفقاز و آناتولی را نشان میدهد.
در فصلی از این کتاب با چهرهی فرهنگی این سرزمینها به روزگار ورود ترکان آشنا میشویم و از پیروزی فرهنگی آریاییان آذربایجان بر عنصر ترک آگاهی مییابیم. پاسخ به ادعاهای تاریخنگاران پانترکیست ترکیه و جمهوری آذربایجان که ادعا میکنند، عنصر قومی ترک پیش از همهی قومهای دیگر در این سرزمینها حضور داشته است و آشنایی با دیگر قومها و ملتهای مقیم در قفقاز و «اران»، از دیگر مطالب این کتاب است.
نویسنده در فصلی دیگر از این کتاب، روند ورود زبان ترکی به آذربایجان و تحمیل آن بر آریاییان آذربایجانی را بررسی میکند.
جستارهای وابسته
استاد شهریار: آذربایجان کانونِ زبانِ پهلوی و نژادِ آریا بود+آوا استاد شهریار: «کانونِ زبانِ پهلوی آذربایجان بوده، مرکزِ ایران آذربایجان بوده، کانونِ نژادِ آریا، دروازهی شرق، دروازهی غرب، همه، آذربایجان بوده است.» این گفتهها نشاندهندهی آگاهیِ تاریخیِ شهریار است. او به نیکی از این راستیِ تاریخی آگاه بود که زبانِ آذربایجان پیش از ترکتازیِ ترکان گویشی از زبانِ پارسی با نامِ پهلویِ آذری بوده و بر […]
آسیبشناسی جنبش پارسیگرایی احمد کسروی: «جنبش زبان فارسی که نتیجه کوششهای چندین کسان است یگانه آسیب آن همانا بیمایگی نویسندگان و تندروی ایشان میباشد. ... برای جلوگیری از این آسیب باید ازیکسو کار را با شکیبایی و آرامی پیش برد و ازسوی دیگر، کتابهای باستان را که ازجمله آنها کتابهای پهلوی است دردسترس نویسندگان گذاشت.» […]
بارگیری «واژهنامهی زبان پاک» کسروی پارسیانجمن: احمد کسروی تبریزی ـ تاریخنگار، زبانشناس و اندیشمند ـ از سرهنویسان بنام بود که با چیرگی بر برخیاز زبانهای ایرانی و فرنگی و نیز با دانشی گسترده در زمینهی زبانشناسی، واژههای بسیاری را زِ نو زنده کرد یا برساخت که بخشی از آنها اکنون در گفتار و نوشتار روزانهی پارسیزبانان به کار […]
احمد کسروی: زبان آیینهی اندیشههاست
بارگیری «نوشتههای کسروی در زمینهی زبان فارسی» حسین یزدانیان: امیدمند است این کتاب راهنمایی باشد برای کسانی که به کار پیراستن زبان فارسی میکوشند، و راهگشایی باشد برای کسانی که میخواهند برای واژههایی که سیلآسا به زبان فارسی یورش آورده چاره اندیشند، و سرانجام برای کسانی که میخواهند در اندیشهها و نوشتههای کسروی […]
کوششهای کسروی در پیراستن زبان فارسی «علیرضا منافزاده» از این جستار چنین فرجام میگیرد: «درست است که از سبک ویژهی کسروی کسی پیروی نکرد، اما نثر فارسی، بهویژه نثر رسالهنویسی، پس از او در راهی گام برداشت که او گشود و در جهتی دگرگون شد که او نمود. امروز بسیاری از ایرانیان در بارهی زبان فارسی و گرفتاریهای آن از ایدههایی دفاع میکنند که همه را برای نخستینبار کسروی مطرح […]
دیدگاهی بنویسید.