پیشوند «فرا» برای همه!

شهربراز

در زمینه‌ی واژه‌سازی علمی و فنی نیاز به گسترش دامنه‌ی واژگان زبان پارسی کنونی داریم. نه تنها واژگان بلکه باید وند (پیشوند و پسوند)های بیشتری را هم به دستگاه واژه‌سازی بیافزایم. وگرنه مجبور می‌شویم که برای چند پیشوند به کار رفته در واژه‌های بیگانه، یک پیشوند پارسی را به کار ببریم.

واژه‌ی «فرا» در فرهنگ دهخدا و در برخی کاربردهای آن در ادبیات پارسی به تنهایی معنای «نزدیک و به سوی» دارد. نمونه از حافظ:

سر فرا گوش من آورد و به آواز حزین

گفت ای عاشق دیرینه‌ی من خوابت هست؟

در حالت پیشوندی «فرا-» به معنای «آن سوی…/ پس از … / بالاتر از ..» به کار می‌رود؛ اما به نظر می‌رسد این روزها پیشوند «فرا-» پیشوند دوست‌داشتنی عده‌ی زیادی شده است و برای هر چیزی و هر کاری از «فرا-» استفاده می‌کنند. در زیر چند نمونه را می‌آورم:

– فرامدل در برابر meta-model

– فرادانش در برابر meta-knowledge

– فرامتن در برابر hypertext

– فراروانشناسی در برابر para-psychology

– فراواقع‌گرایی در برابر surrealism

– زبانشناسی فرازمانی در برابر diachronic linguistics

حال آنکه بر پایه‌ی پیشنهادهای دکتر محمد حیدری ملایری و دکتر میرشمش‌الدین ادیب سلطانی باید از پیشوندهای زیر استفاده کرد:

– برای meta: پیشوند «مَتا-» از پارسی باستان و همریشه با پیشوند یونانی

– برای para: پیشوند «پارا-» یا «پَرا-» از پارسی باستان

– برای hyper: پیشوند «هیپر-» وام از یونانی با تلفظ فرانسوی. پیشنهاد من: اَپَر از ایرانی باستان و پارسی باستان

– برای over: در معنای «بیشتر» (مانند overestimate) پیشوند «بیش-»

جالب آنکه در زمینه‌ی کارهای مالی نیز در برابر over-the-counter («روی پیشخوان») از اصطلاح «فرابورس» استفاده می‌شود. گفتیم که معنای پیشوند «فرا-» یعنی «آن سوی» حال آنکه این نوع بازار سهام در ایران برای سهام شرکت‌هایی است که هنوز وارد «بورس اصلی» نشده‌اند و «پیش از» ورود به آن مرحله‌اند که در بورس رسمی معامله شوند. یا با تعریفی دیگر «سهام شرکت‌هایی که بیرون از بازار بورس اصلی و به طور مستقیم بین افراد معامله می‌شود.» بنابراین «فرابورس» کاملا غلط است!

اصطلاح دیگری که به تازگی با پیشوند دوست‌داشتنی «فرا-» ساخته شده است «فرادرمانی» است که نمی‌دانم در برابر چه واژه‌ی انگلیسی ساخته شده است. اگر برابر homeopathy باشد که اشتباه است؛ زیرا این روش به معنای «هماننددرمانی» است که در زبان عربی برای آن «معالجة المثلیه» را ساخته‌اند. اگر هم برابر انگلیسی ندارد و نوواژه‌ای در پارسی است باز از نظر مفهومی و دستور واژه‌سازی به نظر من اشتباه است.

جستارهای وابسته

  • ۲۵. کده۲۵. کده
  • بارگیریِ «ادبِ پهلوانیِ» جامیبارگیریِ «ادبِ پهلوانیِ» جامی پارسی‌انجمن: «ادبِ پهلوانی»، نوشته‌ی محمدمهدی مؤذن جامی، کوششی است برای به دست دادن گزارشی ساده و آموزشی در زمینه‌ی گوشه‌هایی از فرهنگ و دین و ادب ایران پیش از اسلام.
  • بارگیریِ «مقدماتِ زبانشناسیِ» باقریبارگیریِ «مقدماتِ زبانشناسیِ» باقری پارسی‌انجمن: «مقدماتِ زبانشناسی» نوشته‌یِ مهریِ باقری برای آشنایی با بنیادهایِ زبانشناسی نوشته شده تا خواننده از پیش‌درآمدهایِ دانشِ زبانشناسی، که دانشِ شناخت و بررسیِ زبان به شیوه‌یِ دانشی است، آگاه […]
  • تحریف اصل ۱۵ قانون اساسی در خانه‌ی ملتتحریف اصل ۱۵ قانون اساسی در خانه‌ی ملت مهرشاد ایمانی: تفاوت است میان «تدریس به زبان مادری» و «تدریسِ زبان مادری». شاید این دو عبارت از حیث کلامی شبیه به یکدیگر باشند، اما از لحاظ محتوایی وجوه تفارق بسیاری دارند تا جایی که قانون‌گذار در اصل ۱۵ قانون اساسی یکی را مجاز و دیگری را ممنوع دانسته […]
  • ۵۳. آورد۵۳. آورد
  • بارگیری واژه‌های نو فرهنگستان ایرانبارگیری واژه‌های نو فرهنگستان ایران فرهنگستان ایران نهادی بود که در ۲۹اردیبهشت ۱۳۱۴ برای پاسداری و پالایش زبان و دبیره‌ی پارسی به فرمان رضاشاه در ۲۹ اردیبهشت ۱۳۱۴آغاز به کار و کوششهای خود را تا سال ۱۳۳۳ دنبال کرد. آن را «فرهنگستان نخست» نیز نامیده‌اند. نخستین نشست فرهنگستان ۱۲خرداد ۱۳۱۴ به فرنشینی محمدعلی فروغی، نخست‌وزیر آن هنگام، برپا شد و تا شهریور ۱۳۲۰به درازای شش […]

3 دیدگاه فرستاده شده است.

  1. فرادرمانی اصطلاحیه که بیماریهایی که با دانش درمان نمیشه رو درمان میکنه(به گفته خودشون)مثل بیماری های روانی و…
    و منظورشون اینه که بالاتر از درمان عادی یا آنسوی درمان عادی یا بهتر از درمان عادی و برابر بیگانه نداره پس به نگر من درست انتخاب شده

  2. درود یاشار . پس در این صورت باید فرا عادی درمانی باشه ؛ فرا درمانی از دید من هم نادرسته چون به هر حال، درمان در اون هست. سپاس

  3. سلتم وسپاس؛
    به نظرم لازم است هم فرهنگستان وهم اساتید محترمادبیات پارسی, درگفتمان سازی پیرامون واژه گزینی و واژه پردازی کارجدی انجام دهند وهم دراین زمینه ازغنای گویشهای فرعی زبان پارسی بیشتر استفاده کنند و وام بگیرند
    دکتر محمد رضا احمدی- راهبردنگار(همین واژه راهبرد نمی دانیم چقدر درست ومناسب است؟!!)

دیدگاهی بنویسید.


*