تهمورس جلالی: «انگیزه گردآوری این فرهنگ آن است که میاندیشم زبان پارسی توانگر از واژههای خود میباشد. افسوس، واژههای بیگانه چنان زبانزد شده که واژههای پارسی را به دست فراموشی سپرده و فرهنگستان هر چند واژه بیابد یا آفریند، در دریای بیکران زبان ناپدید گردد …».
«تاریخ زبان فارسی» برجاماندهای گرانسنگ و ماندگار از استاد زندهیاد دکتر «پرویز ناتل خانلری» – پژوهشگر، ادبدان، چامهسرا، زبانشناس و سیاستمدار- است که تنها نبیگِ پایه در این زمینه نیز به شمار میآید.
«خط و فرهنگ» (ایرانکوده شماره 8)، نوشتهی استاد زندهیاد «ذبیح بهروز» است که بخشهایی از آن پیشتر در «پارسیانجمن» در دو بخش به دیدهی خوانندگان ارجمند رسید و اکنون پویش (اسکن) این نسک خواندنی را پیشکش شما گرامیان میکنیم. آماج بهروز از نوشتن این نسک، آموزاندن خطی ست که خود ساخته است و بر این باور بود که با یادگیری این خط میتوان کلید آموختن همهی خطوط کهن و نو را فراگرفت.
آموختن زبان اوستایی که یکی از کهنترین زبانهای آریایی است، نه تنها برای زبانشناسان بایایی به سزایی دارد که همواره یکی از دغدغههای ایرانشناسان، پژوهشگران و ایرانیان شیفتهی تاریخ و مطالعهی زبانها و فرهنگ و جهانبینی ایرانیان باستان بوده است.
نویسندهی «زبان و ادبیات پهلوی (فارسی میانه)» زندهیاد «جهانگیر تاوادیاست که در بخشهای گوناگون کتاب به بررسی و اعتبارسنجی نوشتههای موجود در زبان پهلوی میپردازد. نامهی تنسر به گشنسپ را نیز در آغاز سدهی هفتم قمری، پور اسفندیار از عربی به فارسی ترجمه کرده و آن را در تاریخ طبرستان خود گنجانیده است.
شهربراز- در سال ۱۳۷۷ خ. آقای جمشید فراروی کتاب روشمندی در زمینهی مترادفها در زبان پارسی نگاشته و آن را با هزینهی خودش چاپ کرده است. نسخهی برخط آن را نیز از راه «شورای عالی اطلاعرسانی» در اینترنت پخش کرده است. در این فرهنگ ۴۵ هزار واژه و ۹۲ هزار معنا و وابستگی هر واژه نشان داده شده است. این واژهها زیر ۹۹۱ خوشهی اصلی و حدود ۷۵۰۰ زیرخوشه مرتب شدهاند.
دینْکرد یا دینکرت کتاب سترگی است به زبان پارسی میانه «پهلوی» که آن را به درستی «دانشنامهی مَزْدَیَسْنی» یا «درسنامهی دین مزدایی (زرتشتی)» خواندهاند. «پارسیانجمن» ازآنرو که دینکرد افزون بر دانش نیاکانمان گنجینهای پربار از واژگان ایرانی ست، آن را برای بارگیری پیشنهاد میکند.
«زبان پارسی میانه» برای نزدیک به ۱۰۰۰ سال (در زمان اشکانیان و ساسانیان) تا پیش از تازش عربها، در ایران روایی داشته است. پارسی میانه، همسانی بسیار فراوانی چه از دیدگاه واژگانی و چه از دید دستوری با پارسی امروزین دارد و با اندکی تیزنگری میتوان آن را دریافت. پارسی میانه گنجینه بسیار ارزشمندی از واژگان پارسی را در بر دارد که بسیاری از این واژگان هنوز به گونه دست نخورده در پارسی امروزین به کار میروند.
چهارمین شمارهی فصلنامهی علمی-فرهنگی «زبان پارسی» (زمستان 92) از سوی بنیاد اجتماعی «زبان مادری» در 65 رویه در تاجیکستان به رایگان منتشر شد.
دستاندرکاران این شماره «زبان پارسی» که به دو دبیرهی پارسی و سیرلیک چاپ شده، زرافشان مردانوا، ظفر میرزایان، شهزاده سمرقندی، ایرج ادیبزاده، فیروز نبییف و داریوش رجبیان هستند.
«واژهنامه پارسی سره» از فرهنگستان زبان پارسی، واژهنامهای است که در آن کوشش شده است برابرهای پارسی واژههای بیگانه، نمایانده شود. به یاری این واژهنامه میتوانید نوشتار و گفتار خود را از واژههای بیگانه بپیرایید.