پارسیانجمن: «سیری در تاریخ زبانها و ادب ایرانی» نوشتهی دکتر ذبیحالله صفا از استادان بنام دانشگاه تهران و از پژوهشگران برجستهی روزگار ماست. از ایشان نبیگهایی[=کتبی] همچون «حماسهسرایی در ایران» و «تاریخ ادبیات در ایران» به یادگار مانده است.
استاد صفا در این نبیگ به فشردگی و کوتاهی دربارهی زبانهای ایرانی (باستان، میانه و نو) و نوشتههای ادبی برجای مانده از آنها سخن گفته است.
پارسیانجمن: جستار زیر دربردارندهی چهار یادداشت جداگانه دربارهی چند واژه و گزارهی پارسیگ[=پهلوی] است. یادداشت نخست به واژهی «فراوان» میپردازد. یادداشت دوم گردانش و گزارش بندی از نوشتارگان مانوی است. یادداشت سوم دربارهی چمهای[=معنی] گوناگون «سخن» است و اینکه چگونه سخن از «گفتار» به «کار» در شاهنامه دگرش چمی یافته است. واپسینیادداشت هم دربارهی واژهی «قهرمان» است و اینکه چگونه این واژه از پارسیگ به عربی رفته است.
پارسیانجمن: این نوشتار از زندهیاد استاد محمدتقی بهار (ملکالشعرای بهار) است که ۶۵ سال پیش نوشته شده است و زینرو، زبان و سبکِ نگارش و نویسشِ واژهها کهنه است، لیک دادههای آن کمابیش استوار است و ارزش بازخوانی و نیز بازنگری دارد.
خوانندگان گرامی برای خواندن همهی نوشتار، نه این گزیده، و نیز دیدن پانوشتها به پوشینهیِ نخستِ نبیگِ سبکشناسی، رویههای ۲۰ تا ۴۲، درنگرند.
پارسیانجمن: زبان پارسی با همهی زایندگی و زایایی میتواند از شیوهها و نمونههای واژهسازی، به ویژه در کارواژه، از پارسیگ (پارسی میانه) پیروی و بهرهجویی کند و توانایی خود را در برابر نیازهای روزانه، به ویژه در پهنهی دانش و کِروگی[=صناعت]، بیفزاید. این شیوه میتواند یکی از راههای درست و بهنجار واژهسازی باشد.
شهربراز: زبان خوارزمی مانند زبان سغدی و پهلوی (پارسی میانه) از شاخهی زبانهای ایرانی میانه است و از نگر گیتیشناسی نیز در گسترهای میان سخنگویان زبان پارسی میانه و سغدی جای میگرفته است. زبان خوارزمی اندک اندک و به ویژه با آمدن ترکان به سرزمین خوارزم و کشتار ایرانیانِ خوارزمی به فراموشی رفت و ترکی جای آن نشست.
پارسیانجمن: وِرِنر زوندرمان (۲۰۱۲-۱۹۳۵) ایرانشناس و پژوهشگر نامدار زبانهای ایرانی و مانیشناس برجسته در آلمان زاده شد و پس از ۱۰ سال دستوپنجه نرم کردن با بیماری چنگار در ۷۷ سالگی چشم از جهان فروبست.
زوندرمان رشتهی ایرانشناسی را در شهر برلین زیر نگر هاینریش یونکر و بزرگ علوی آغازید. بیشتر کوششهای دانشی وی در زمینهی زبانشناسی و نوشتههای مانوی است. برجستهترین کار وی نیز ویرایش سنجشگرانه پنج پوشینه از نوشتارهای سغدیگ، پهلوانیگ و پارسیگ از نوشتارهای تورفان در برلین است.
پارسیانجمن: زبان پارسی باستان در شاخه زبانهای ایرانی از گروه زبانهای هندوایرانی خانواده زبانهای هندواروپایی جای دارد. این زبان به زبان پارسیگ (پهلوی) دگرگونی یافت که زبان ادبی و دیوانی شاهنشاهی ساسانی بود و سپس به زبان پارسی نو دگر شد. این زبان از زبان نیاایرانی (زبان ایرانی باستان) سرچشمه گرفتهاست.
پارسیانجمن: بیشتر نویسندگان مسلمان زبان پارسیگ را پهلوی/ فهلوی مینامیدند و در برخی نوشتههای کهن عربی که از فهلویه یا فارسیه یاد شده خواست زبان پارسی میانه یا پارسیگ بوده است.
زندهیاد احمد تفضلی در این جستار ـ که لیلا عسگری و فضلالله پاکزاد به فارسی گرداندهاند ـ نمونههایی از این دست به ویژه از «تاریخ قم» و «محاضرات الادبا» به دست داده است.
پارسیانجمن: نبیگی که در زیر میآید دربردارندهی جستارهای پژوهشی زبانشناسانهی استاد ماهیار نوابی است که به کوشش محمود طاووسی با نام «مجموعه مقالات ۱» در شمارهی پنجاهم گنجینهی دستنویسهای پهلوی و پژوهشهای ایرانی چاپ شده است.
«فرهنگ فارسی به پهلوی» فرهوشی برای نخست بار به سال ۱۳۵۲ چاپ شد. در این فرهنگ که بر پایهی فرهنگ پیشین ایشان (فرهنگ پهلوی چاپ شده به سال ۱۳۴۶) فراهم آمده است میتوان بسا واژههای ادب کهن پارسی را یافت و به یاری آنها به اندریافتی تازه از این واژهها رسید. همچنین بسیاری از واژههای بیگانه که کنون به کار برده میشوند و گاه میپنداریم همتایی در پارسی ندارند، میتوان همتاهایشان را در میان انبوه واژههای پارسیگ[=پهلوی] یافت و به هنگام نیاز به کارشان برد. همچنین میتوان برای بازسازی دستور زبان پارسی از ساخت واژههای پارسیگ که اندر این فرهنگنامه آمدهاند، سود برد.