کتابخانه
Дуктур Ҳусйени Озарони Нахаъӣ дар соли 1303-и хуршедӣ / 1924-и милодӣ дар шаҳри Арок зода шуд ва дар Донишкадаи адабиёт ва улуми инсонӣ дониш омӯхт ва солҳо дар дабиристонҳои Теҳрон ва Караҷ ва Шамирон забон ва адабиёти порсӣ омӯзиш дод ва давраи коршиносии аршад ва дуктурии худро дар Донишгоҳи Теҳрон ба поён расонд ва поённомаи дуктурии худро дар забоншиносӣ ва забонҳои эронӣ гузаронд.
Дар рӯзгори кунунӣ бисёре аз гӯишҳои эронӣ хомуш шудаанд ва бисёре дигар рӯ ба фаромушӣ ниҳода ва ҷои худро ба порсии меъёр ё гӯишҳои дигар додаанд ва дар ин миён фанноварии навин бар шитоби ин раванд афзудааст. Пас ҷо дорад дар ин роҳ гомҳои буланде, то дер нашудааст, бардорем.
Шоҳрухи Маскӯб бар ин бовар аст, ки забони форсӣ ва торихи миллии Эронзамин ду ҳанованд (омил)-и маҳанде (муҳимме) аст, ки эрониёнро аз ҳал шудан дар уммати исломӣ ва низ араб шудан нигаҳ дошт. Ба гуфтаи Маскуб: “Дуруст бар ҳамин ду омил ҳувияти миллӣ ё қавмии худро бино кардем. Яке (торих) пуштвона, тӯшаи роҳ ва такягоҳамон буд ва дигарӣ (забон) шолуда, пойгоҳ ва ҷонпаноҳ, ҳисоре, ки дар он истодем.”
Муҳаммадризо Ботинӣ аз пешгомони пардохти дастури сохтмонии забони форсӣ бо шеваҳои навини забоншиносӣ аст ва ин китоб дастоварди кӯшишҳои ӯ дар наздик ба нимсадаи пеш аст. “Тавсифи сохтмони дастури забони форсӣ” бар пояи мӯшикофӣ ва воковии наздик ба 11 ҳазор ҷумлаи порсии имрӯзӣ аст, ки аз китобҳо, маҷаллаҳо, рӯзномаҳо ва нивиштаҳои гуногун бардошта ва кӯшида шудааст, то пайвандҳои сохтмонии забони форсӣ рӯшан шавад.
“Фарҳанги решаҳои ҳиндуурупоии забони форсӣ”, ки аз пижӯҳишҳои пешин, бавижа аз корҳои Муҳаммади Муъин ва Ҷулиюс Пукурнӣ, баҳра бурда, кӯшидааст, то ҷойгоҳи ростини забони порсиро дар дарахти хонаводагии забонҳои ҳиндуурупоӣ рӯшантар кунад.
“Худомӯзи курдии курмонҷӣ” нивиштаи дуктур Чангизи Паҳлавон, бунёдгузори нигараи “ҳавзаи тамаддуни эронӣ” аст, ки дар баҳори 1392 чоп шуда ва дар Маҷмӯъаи забонҳои ҳавзаи тамаддуни эронӣ ҷо гирифтааст.
Дар соли 1335-и хуршедӣ Муассисаи Фронклин ба раҳбарии зиндаёд Ҳумоюни Санъатизода бар он шуд, то баргардоне порсӣ аз “Доиратулмаъорифи якдафтарии Куламбиё Войкинг” (чопи Ню-Юрк)-ро чоп кунад. Сарпарастии ин кор ба Ғуломҳусейни Мусоҳиб супурда шуд, аммо Мусоҳиб пас аз баррасии Доиратулмаъорифи омрикоӣ баргардони ҳамаи онро посухгӯи ниёзҳои эрониён ва порсизабонон надонист ва тарҳе нав дарандохт, ки бар пояи он, беш аз 10 ҳазор ҷустор (=мақола)-и тоза дар бораи ҷанбаҳои гуногуни торих ва фарҳанги Эрон ва ислом нивишта шуд ва дар шиносномаи дафтари нахуст онро кори муштараки Теҳрон ва Ню-Юрк донист.
Инак аз он миён “Номаи Фарҳангистон” ва “Вижаномаҳои Номаи Фарҳангистон”, ки бароянди кӯшишҳои Фарҳангистони забону адаби форсӣ ва дарбардорандаи заминаҳое чун пажӯҳишҳои забонӣ ва адабӣ, забон ва фарҳанги Эрони бостон, фарҳанги мардум, санҷишгарии навиштаҳои адабӣ, адабиёти татбиқӣ, дастур, забонҳо ва гӯишҳои эронӣ, шибҳиқорра, фарҳангнависӣ ва гӯишшиносӣ аст, пешкаши хонандагони арҷманди Порсӣ Анҷуман мешавад.
Заҳро Хонларӣ (Киё) дар 1294-и хуршедӣ дар Теҳрон зода шуд. Падараш Ҳодии Киёнурӣ (писари Шайх Фазлуллоҳи Нурӣ) ва модараш Исматулҳоҷияи Буруҷирдӣ буданд. Заҳро аз шогирдони барҷастаи Омӯзишгоҳи духтаронаи “Номус” буд, ки ба Донишсарои олӣ рафт ва сипас вориди Донишкадаи адабиёт шуд ва дар соли 1318 дар давраи дуктурои адабиёт пазируфта шуд ва бо Парвизи Нотили Хонларӣ ҳамдарс шуд.
“Фарҳанги Рашидӣ” дар соли 1064-и қамарӣ дар Ҳиндустон ба хомаи Абдуррашид писари Абдулғафури Ҳусайнии Мадании Татавӣ аз мардуми Татаи Синд нивишта шудааст. Вожагони омада дар “Фарҳанги Рашидӣ” аз пижӯҳиш дар нивиштаҳо ва чомаҳои куҳани порсӣ баргузида шудаанд ва аз ин нигар, ин фарҳанг аз барҷастатарин фарҳангҳо дар ин замина ба шумор меояд.