Category: Тавонмандиҳои забони порсӣ

Сангисар дар устони Симнон қарор дорад ва бисёре аз сангисариҳо ба кори домдорӣ машғуланд. Аз онҷо ки дар Сангисар ҷамъияти баҳоии қобили таваҷҷуҳе вуҷуд дошта, дар солҳои ахир номи расмии он ба Меҳдишаҳр баргардонда шудааст. Аммо бештари мардум ҳамчунон онро ба ҳамон номи аслӣ мехонданд. Ду тан аз сангисариҳои номдор дар даврони пеш аз инқилоб иборатанд аз Ҳажири Яздонӣ ва Парвизи Собитӣ. Забони сангисарӣ ба ҳамроҳи “сурхаӣ” ва “лосгардӣ” ва “афтарӣ” ва “шаҳмирзодӣ” гурӯҳеро ташкил медиҳад, ки бештар ба забони табарӣ наздиканд, то забони симнонӣ.

“Фарҳанги вожаҳои форсӣ дар забони арабӣ”, ки дарбардорандаи ҳудуди 3000 вомвожа ва решаҳои он аст, дар тирмоҳи 1347 дар Теҳрон аз сӯйи Анҷумани осори миллӣ ба чоп расидааст. Ҳамон гуна ки аз номи ин наск (китоб) бармеояд, гӯшае аз партавафканиҳои забону адаби порсӣ дар забони арабиро, он ҳам ба гунае донишӣ ва мустанад менамоёнад, ки аз нигари решаҳои бисёре аз вожаҳо дар ин ду забон арҷи фаровоне дорад.

Бозёфтани вожаҳои сара дар гӯиши тоҷикӣ кори содае нест, чун сараҷӯ ҳангоми пажӯҳиши гуфтори тоҷикон ба ҷои шунидани вожагони сара садҳо ва ҳазорон вожаи русиеро мешунавад, ки бисёришон бе он ки ниёзе вижа ба онҳо бошад, ба гӯиши тоҷикӣ роҳ ёфтаанд ва дар он ҷо уфтодаанд. Ба ҳар рӯй, ончи ман дар инҷо ба даст медиҳам, бархе аз вожаҳои сараест, ки дар гӯиши тоҷикӣ ба кор меравад ва метавон корбурди онҳоро ба дигар порсизабонон пешниҳод кард.

Ҷумлаҳо дар канори ҳам гуфтор ва забонро месозанд. Забон худ дашти паҳновар ва беинтиҳоест, ки метавонад чизе беш аз абзор барои пайванд миёни инсонҳо бошад. Кӯшиши нависандаи китоб низ аз ин рӯ пешниҳодҳои тоза дар заминаи баҳраҷӯӣ аз феълҳоест, ки то кунун камтар ба онҳо баҳо дода шудааст. Ин китоб нигоҳест жарф ва тоза ва дигаргуна ба “феъл” дар забони порсӣ, ки бисёре аз забоншиносон онро сутун ва пояи ҷумла медонанд.

“Овое аз жарфо” дарбардорандаи гуфтушунудҳои дароздомани Муҳаммадризо Иршод бо Мир Ҷалолиддини Каззозӣ дар падидоршиносии забони форсӣ аст. Омоҷи ин китоб нигоҳе ба забони порсӣ дар бистари фароянди мудернитеи эронӣ аст.

Имрӯза дар забони порсӣ чаҳор сӯи ҷуғрофиёиро шимол, ҷануб, ғарбу шарқ меномем ва агар бихоҳем порситар бинависем ва ё сухан бигӯем, шарқро ховар ва ғарбро бохтар мегӯем. Он чи пайдост, ин аст, ки як забону фарҳанги куҳан наметавонад дар заминаи вожаҳое, ки дар зиндагии ҳаррӯзааш корбурд доштааст, камбуде дошта бошад.

Ба бовари гурӯҳе, ҷойгузинии наввожаҳо бо вожаҳои ҷоуфтодаи бегона дар ҳамситезӣ бо адабиёти суннатии мо қарор мегираду мояи он мешавад, ки мо пайвандамонро бо забони Ҳофизу Саъдӣ аз даст бидиҳем. Эшон, ки дилсӯзона аз ҷойгоҳи посдорони забони порсӣ сухан мегӯянд, гӯё фаромӯш кардаанд, ки омехтагии ҳаштоддарсадии забони порсӣ бо вожагони тозӣ боровард (натиҷа)-и талошҳои эшон ва ҳамандешонашон дар гузашта будааст.