♦ برپایۀ شواهد تاریخی، پیدایش و گسترش زبان و ادب فارسی در شبه‌قاره از لاهور، پایتخت محمود غزنوی، در سده چهارم هجری آغاز شد.
♦ غالباً مردم پاکستان در جریان گفت‌وگو به زبان اردو، برای استوارکردن گفتار خود، شعر یا ضرب‌المثل فارسی را شاهد می‌آورند.
♦ امروزه نوشته‌های فارسی زیادی بر دیوار شهرهای گوناگون پاکستان دیده می‌شود.
♦ تلویزیون حکومتی پاکستان شب‌های آدینه بزم غزل‌خوانی فارسی را به نمایش می‌گذارد.
عبدالحی سحر*: زبان فارسی در شبه‌قارۀ جنوب آسیا دستِ‌کم هشت تا نُه سده پیشینه دارد. در پاکستان هم، که در روزگار گسترش فرهنگ اسلامی در شبه‌قاره به‌وجود آمد، تا سدۀ سیزدهم هجری زبان فارسی به‌درازای هفت سده دارای پیشینۀ رسمی، علمی، ادبی، و اداری بوده‌است.
اکنون که بیش از نیم‌سده از ایجاد پاکستان می‌گذرد، زبان فارسی موقعیت خود را در ادارات دولتی و همچنین در نظام آموزشی کم‌وبیش نگه داشته‌است:
به شعر حافظ شیراز می‌خوانند و می‌رقصند
سیه‌چشمان کشمیری و ترکان سمرقندی
پیش‌ازآنکه زبان انگلیسی در پاکستان راه یابد، در درازای سده‌های متمادی صدها زبان و گویش در شبه‌قاره بود که دراین‌میان فارسی زبان آموزشی، علمی و اداری بوده‌است اما پس از چیرگی بیگانه در سده سیزدهم هجری، این وضع به‌سودِ زبان انگلیسی دگرگون شد و همچنان ادامه دارد.
هم‌اکنون صدها دانشکده در شهرها، شهرستان‌ها، بخش‌ها و بلوک‌های پاکستان هست که کلاس‌هایی تا سطح کارشناسی ادبیات، علوم انسانی، طبیعی و ریاضی دارند. اگر همۀ مؤسسه‌های آموزشی در سطح دانشکده‌ها مأمور آموزش فارسی شوند، هزاران دانشجو در بسیاری از دانشکده‌ها در شهرهای گوناگون پاکستان زبان فارسی را به‌عنوانِ یک مادۀ درسی برخواهند گزید.
محمد یوسف حسین، استاد زبان فارسی در بخش فارسی دانشگاه پیشاور، درموردِ اهمیت زبان فارسی می‌گوید: «تا [زمان] رژیم نظامی جنرال ضیاءالحق در پاکستان، زبان فارسی در [طول] سال [تحصیلی] در تمام مدارس دولتی این کشور تا کلاس هشتم تدریس می‌شد. ولی متأسفانه تاجایی‌که می‌بینم نه‌تنها تدریس زبان فارسی کاهش جدی یافته، بلکه زبان اردو نیز دارد به دست فراموشی سپرده می‌شود.»
یوسف حسین می‌گوید که زبان اردویی که اکنون مردم پاکستان به آن تکلم می‌کنند، بیش‌ازپیش با زبان انگلیسی گره خورده‌است.
سرود ملی پاکستان به زبان فارسی ساخته شده‌است و این زبان مادر زبان اردوست.
آقای حسین می‌گوید که زبان فارسی را می‌توان در شبه‌قارۀ هند زبان اول اسلام دانست زیرا یکی از مهم‌ترین رسانه‌های تمدن اسلامی در شبه‌قاره هند بوده‌است.
زبان پارسی ریشه‌ای بس کهن در پاکستان و هندوستان دارد و امروزه نیز در برخی ایالات همچون پیشاور، پاراچنار، شهر کویته، فارسی‌گویان زیادی زندگی می‌کنند.
شعر و خط فارسی به زیبایی‌های تاج‌محل، یکی از شگفتی‌های جهان، در شهر آگرای هندوستان افزوده‌است.
در گوشه‌وکنار شهرهای مختلف پاکستان کتیبه‌ها و سنگ‌نبشته‌ها و لوحه‌هایی به زبان فارسی به‌چشم می‌خورد. شعرخوانی و فارسی‌سرایی و به‌کارگیری ضرب‌المثل‌های فارسی از ویژگی‌های برجسته مردم پاکستان است.
غالباً مردم پاکستان در جریان گفت‌وگو به زبان اردو، برای استوارکردن گفتار خود، شعر یا ضرب‌المثل فارسی را شاهد می‌آورند.
درحالِ‌حاضر در انجمن‌های ادبی از شهرهای گوناگون پاکستان نشست‌های سخنرانی و شعرخوانی فارسی به‌طورِ هفتگی یا ماهانه برگزار می‌شود و در آن از شخصیت‌های کشور‌های فارسی‌زبان دعوت می‌شود.
تلویزیون حکومتی پاکستان شب‌های آدینه بزم غزل‌خوانی فارسی را به نمایش می‌گذارد و هنرمندان آهنگ‌های فارسی و غزلیات فارسی می‌خوانند.
تداول زبان فارسی و شمار دانش‌آموختگان پاکستانی در رشتۀ زبان و ادبیات فارسی بیشتر از همۀ کشور‌هاست. تا دو دهه پیش، آموزش زبان فارسی در پاکستان از نیمۀ دورۀ دبیرستان آغاز می‌شد و تا دورۀ دانشگاه ادامه داشت.
افزون‌بر شاعران و نویسندگان فارسی پاکستانی، درحالِ‌حاضر، شمار زیادی از سیاست‌دانان و سیاست‌مداران و هنرمندان آوازخوان در پاکستان هستند که به زبان فارسی سخن می‌گویند.
قاضی حسین احمد سابق، رهبر جماعت اسلامی پاکستان؛ مولانا فضل‌الرحمن، رهبر جمعیت اسلامی پاکستان؛ جاوید هاشمی، معاون حزب مسلم‌لیگ در پاکستان؛ و همچنین افراسیاب ختک، رهبرعوامی نیشنل‌پارتی؛ و خانم بیگم نسیم ولی و شمار زیادی از سیاست‌دانان، شاعران و روزنامه‌نگاران در پاکستان به‌خوبی می‌توانند به زبان فارسی سخن گویند.
به‌همین‌ترتیب، آوازخوانان غزل‌سرای مشهور پاکستانی‌ای هستند که ده‌ها آهنگ فارسی اجرا کرده‌اند؛ مانند شهنشاه غزل، مهدی حسن، غلام علی، اقبال بانو، خانم فریده سیدی، نصرت فتح‌علی‌خان، غلام فرید صابری، میا عزیز، خانم پروین، خانم ماه‌جبین قزلباش و ده‌ها آوازخوان دیگر.
علامه اقبال لاهوری، که شهرت شاعر مشرق دارد، در یک شعر فارسی خود چنین می‌گوید:
چون چراغ لاله سوزم در خیابان شما
ای جوانان عجم جان من و جان شما
حلقه گرد من زنید ای روشنان آب و گل
آتشی در سینه دارم از نیاکان شما
* خبرنگار در پاکستان
برگرفته از گزارشی در بی‌بی‌سی.
جستارهای وابسته
پیوند زبانی و فرهنگی ایران و هند کوروش جنتی: پادشاهان گورکانی دوستدار زبان فارسی بودند و به گسترش و پروش آن در سرزمین هندوستان یاری بسیاری کردند. در زمان فرمانروایی ۳۰۰ ساله‌ی این دودمان در هند، زبان پارسی زبانی روالمند [رایج] در آن دیار شد. چند تن از پادشاهان این دودمان از دیدِ هنردوستی و فرهنگ‌پروری در تاریخ این کشور بی‌مانندند. […]
زبان فارسی و مرزهای جغرافیایی آن در گفت‌وگو با مسعود میرشاهی در بخارا خانمی ۳۰ ساله مشغول تزیین سفره‌ای برای فروش زردآلو بود. با دوستی فرانسوی از کنار او می‌گذشتیم. بعد از کمی گپ و گفت٬ دریافت که ایرانی هستم. پول زردآلوها را نگرفت و گفت که اگر بیشتر پافشاری تمام سرمایه‌ام را در آب رود می‌ریزم. او ادامه داد که اینجا پر از ایرانی‌تبار است؛ چراکه همه‌ی ما ایرانی […]
به «ایران پهناور فرهنگی» بیاندیشم مسعود لقمان- آنچه در پی می‌آید گزارش نشست «زبان پارسی، وضعیت کنونی و پیشینه آن در کردستان عراق» است. در این نشست، میرجلال‌الدین کزازی درباره‌ی پیوند زبان پارسی و زبان کردی گفت: «زبان شکرین و شورانگیز پارسی با زبان کردی هیچ ستیزی ندارد؛ چراکه پارسی به نواده می‌ماند و زبان کردی به نیا؛ پس چگونه نیا و نواده می‌توانند با هم سر ستیز داشته […]
زبان عربی و نقش ایرانیان شهربراز- پیش از اسلام و در زمان اسلام تعداد کسانی که در حجاز سواد خواندن و نوشتن داشتند به تعداد انگشتان دست بوده است. بنابراین طبیعی است که هیچ گونه اثر نوشتاری از آنان وجود نداشته باشد. 
زبان‌های اسلامی؟! شهربراز- مردم خاورزمین «موضوع مطالعه»اند و از خود حق و اختیاری ندارند و این «مطالعه‌کننده»ی غربی است که آزادانه برای «راحتی کار خود» و «صرفه‌جویی در نوشتن و گفتن» تصمیم می‌گیرد که این مردم را - مانند حشره‌ها و گیاهانی که در آزمایشگاه روی آنها مطالعه می‌شود - دسته‌بندی کند و برچسب بزند و درباره‌شان چیز […]
واژه‌های پارسی در زبان سواحلی سامان حسنی: زبان «سواحلی»، «سواحیلی» یا «کی سواحیلی»، که بومیان به آن «سهیلی» می‌گویند، فراگیرترین زبان قارۀ آفریقا است. این زبان که از شاخه زبان‌های بانتو است، از شاخ آفریقا تا موزامبیک (اوگاندا، کنیا، تانزانیا، زنگبار، رواندا، بروندی، مالی، زامبیا، بخش‌هایی از سومالی، شمال موزامبیک و خاور کنگو) را دربرمی‌گیرد. […]
دیدگاهی بنویسید.