فرهنگستان ایران با عضویت گروهی از دانشمندان و ادیبان و دو تن از سران ارتش در سال ۱۳۱۴ آغاز به کار کرد و مهم‌ترین کار آن برابریابی برای واژه‌های بیگانه بود که شامل برگرداندن نام برخی از وزارتخانه‌ها به فارسی نیز می‌شد. در این گزارش کوتاه، با نگاهی به برخی از اسناد فرهنگستان ایران، پیشنهادها و برابریابی‌های فرهنگستان رضاشاهی را برای نام ساختارها و دستگاه‌های اداری بررسی کرده‌ایم.
جاوید اشکانی: از برآیشِ پیشدادیان تا کیانیان، از فراشُدِ هخامنشیان تا فروشُدِ ساسانیان، آفتابِ زرینِ ایرانشهر آن‌چنان درخشش دیرپا و پایداری داشت که جنگ‌ها و تازش‌های ویرانگرِ سال‌های دراز نتوانست گوهر درونی‌اش را در گذرِ زمان بزُداید و از میان بردارد. این گوهرها، کارْنشانِ کیستی شهریاران، پهلوانان، دلاوران، موبدان، دهگانان و دیگر باشندگانی بود که توانستند یادگارها و برماندها خود را در دلِ کوه‌ها، سنگ‌نبشته‌ها، تندیس‌ها، دشت‌ها و دانگ‌ها (سکه‌ها) برنمایانَند، تا فروغ رخشان آن، چراغ راه باشندگان فردای ایرانیان باشد.
پارسی‌انجمن: «فرهنگِ ایرانِ باستان» گردآوردی از جستارهای گرانسنگِ استادِ زنده‌یاد ابراهیمِ پورداود –ایرانشناس، اوستاشناس و استاد فرهنگ و زبانهای کهنِ ایرانی- است که همان گونه که از نامِ نبیگ برمی‌آید، روشنگری‌ای است دانشی در زمینه‌ی واژه‌های پیونددار با فرهنگِ ایرانِ کهن.
پارسی‌انجمن: «جُستارنامگ» که گردآوردی از جستارهای مزدا تاج‌بخش و بزرگمهرِ لقمان است، چاپ شد.
جستارنامگ به دو بخش است: زبان‌پژوهی و ایرپژوهی.
بزرگمهرِ لقمان: پس از تازشِ تازیان و از میان رفتنِ دوگانه‌ی دین و شهریاری، زبانِ پارسی تنها نمودگاهِ ایرانی‌بودن و نگهدارنده‌ی آگاهیِ درهم‌شکسته‌ی ایرانیان گشت. این زبان، هر چند دنباله‌ی زبانِ پارسیگ است، از آنجا که زبانِ پساتازشی است زبانی است تازش‌زده که لایه‌های واژگانی و دستوری‌اش در کشمکشی پیوسته با یکدیگرند. هم از این روست که پیش‌زمینه‌ی بازسازیِ آگاهیِ درهم‌شکسته‌ی ایرانشهری بازسازی و هماهنگ‌سازیِ ساختارِ دستوری و گنجینه‌ی واژگانی پارسی است.
دکتر علیقلی محمودی بختیاری: این «لطف طبع و شعر دلکش» که در سخن گفتن «دری» و تنها در سخن گفتن «دری» وجود دارد … این بلبلانی که در «موسم گل، خاموشند»، این «زبان خاموش» کدام زبان است که «دهان پر از عربی» مجال به روشنی و جنبش و گویایی آن نمی‌دهد و عرصه را بر آن تنگ کرده است؟ مگر نه این است که «دهان پر از عربی»، دهان «محتسب» و «مدعی» و «حاکم» است و ابزار کار «خودفروشان» و «قلاّبان» … است.
دکتر ماشااله آجودانی: به باور من نوشته‌های قزوینی از آن رو اسناد گرانبهای این سده است که کوشش شرافتمندانه‌ی نسلی را نشان می‌دهد که همه‌ی توش و توان خود را به کار گرفته بود تا در بحرانی‌ترین دوره‌های تاریخ ما هویت فرهنگی و تاریخی متعادلی را برای ملت ایران تبیین و بازآفرینی کند.
زنده‌یاد دکتر صدرالدین الهی: با درود و احترام و سلامی که برای دکتر پرویز ناتل خانلری دارم، مردی در ارتفاع بلعمی، ابونصر کندری، صاحب بن عباد، خواجه نظام‌الملک طوسی، خواجه نصیرالدین طوسی و قائم‌مقام فراهانی، وزیری دبیر و دبیری بزرگ. که باز خواهد ماند و باز با فاصله گرفتن از او قیمت قضاوت‌های صاف‌تر از بلور او را تاریخ و فرهنگ ما خواهد شناخت.
عباس سلیمی آنگیل: علامه قزوینی از نخستین پژوهشگرانی بود که در پیرایش متن‌های کهن و شناساندن زندگی و آفریده‌های سرایندگان و نویسندگان قند پارسی، کارش را با روش علمی آغاز کرد. قزوینی، به‌سبب آموزش‌های سنتی و حوزوی، نثری آخوندی داشت. با این حال، زنده‌یاد ابراهیم پورداود، که گرایش سره‌گرایانه داشت، جلد نخست مقالات ایشان (بیست مقاله) را گرد آورد، چراکه قدر زر زرگر شناسد.
دکتر حمید احمدی (استاد دانشگاه تهران): سالهاست که جریان‌های قوم‌گرا و کشورها و رسانه‌های بیگانه پشتیبان آنها روز جهانی زبان مادری در ٢١ فوریه (دوم اسفند) را تفسیر به رای کرده و با مصادره آن، به عنوان روز زبانهای محلی و قومی، کارزار شریرانه‌ای علیه زبان فارسی، زبان ملی و مادری، همه ایرانیان به راه انداخته‌اند. دقت عمیق نکردن در فلسفه اعلام این روز از سوی سازمان ملل باعث شده تا برخی این تفسیر را بپذیرند و ناخواسته در کارزار علیه زبان فارسی همراه شوند.