پیکره‌ی فارسی روز

فرهاد قربان‌زاده*: «پیکره‌ی فارسی روز» پیکره‌ای است دربردارنده‌ی متن‌های معاصر فارسی که به سرپرستی نگارنده در انتشارات تیسا تهیه شده و دربردارنده‌ی ۱۲۷ متن فارسی است. این پیکره برای تألیف اثری با عنوانِ احتمالی «فرهنگ فارسی روز» گردآوری شده و برمبنایِ آن نرم‌افزاری ویژه‌ی فرهنگ‌نویسی با عنوان پِرلِکس[۱] طراحی و آماده شده‌است. برایِ‌اینکه زبان به‌کاررفته در پیکره زبان فارسیِ زنده‌ی امروز باشد، تمام متن‌ها ازمیانِ آثار منثوری انتخاب شده‌اند که از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۲ نوشته شده‌اند یا چاپ نخست آن‌ها در این فاصله‌ی زمانی بوده‌است. اغلب متن‌ها از آثار داستانی برگزیده شده‌است و تعداد انگشت‌شماری فیلم‌نامه، نمایش‌نامه، گفت‌وگو، و زندگی‌نامه‌ی خودنوشت نیز در پیکره وجود دارد. در انتهای مقاله فهرست این آثار آمده‌است.

ازآنجاکه تأکید «پیکره‌ی فارسی روز» بر زبان رایج و عمومی فارسی است، فاقد هرگونه متن تخصصی است و درنتیجه واژه‌های رایج در متن‌های تخصصیِ دانش‌های گوناگون در آن نیست. این پیکره جدیدترین پیکره‌ی زبان فارسی است و به‌دلیلِ برخورداری از متن‌های جدید فارسی می‌توان آن را مکمل معدود پیکره‌های موجود دانست. پیکره‌ی فارسی روز فاقد هرگونه متن کهن و منسوخ است و به‌دلیلِ استفاده از متن‌های جدید، بسیاری از نوواژه‌های فارسی را دربردارد.

منابع پیکره

در ادامه نام کتاب‌های موجود در پیکره، براساس نام نویسنده و به ترتیب حروف الفبا آمده‌است:

آقایی: از شیطان آموخت و سوزاند، فرخنده آقایی، ققنوس، ۸۷

احمدی^۱: پری فراموشی، فرشته احمدی، ققنوس، ۸۷

احمدی^۲: جنگل پنیر، فرشته احمدی، ققنوس، ۸۸

احمدی^۳: سارای همه، فرشته احمدی، ققنوس، ۹۱ (چاپ ۱: قصه، ۸۳)

اخوت: نیمه‌ی سرگردان ما، محمدرحیم اخوت، نقش خورشید، ۸۰ (آگاه: ۸۶)

ارسطویی^۱: آفتاب‌مهتاب، شیوا ارسطویی، مرکز، ۸۱

ارسطویی^۲: من دختر نیستم، شیوا ارسطویی، قطره، ۸۴

ارسطویی^۲: خوف، شیوا ارسطویی، روزنه، ۹۲

اسلامی ندوشن: روزها (جلد چهارم)، محمدعلی اسلامی ندوشن، یزدان، ۱۳۸۵

اسماعیلی^۱: جیب‌های بارانی‌ات را بگرد، پیمان اسماعیلی، ققنوس، ۸۴

اسماعیلی^۲: برف و سمفونی ابری، پیمان اسماعیلی، چشمه، ۸۶

اسماعیلیون: آویشن قشنگ نیست، حامد اسماعیلیون، ثالث، ۸۷

اشرفی: ماهی‌ها در شب می‌خوابند، سودابه اشرفی، مروارید، ۸۳

الهی: سالمرگی، اصغر الهی، چشمه، ۸۴

الیاتی^۱: مادمازل کتی، میترا الیاتی، چشمه، ۸۰

الیاتی^۲: کافه‌ی پری دریایی، میترا الیاتی، چشمه، ۸۷

امین: قلعه‌مرغی؛ روزگار هرمی، سلمان امین، ققنوس، ۹۰

امیری: عشق روی چاکرای دوم، ناتاشا امیری، ققنوس، ۸۵

بردستانی: هیچ، سعید بردستانی، ققنوس، ۸۵

بصیری: شهر یک‌نفره، مرجان بصیری، ققنوس، ۸۷

بیروتی^۱: دارند در می‌زنند، منیرالدین بیروتی، ققنوس، ۸۶

بیروتی^۲: سلام مترسک، منیرالدین بیروتی، نیلوفر، ۸۸

پارسی‌پور: گرما در سال صفر، شهرنوش پارسی‌پور، شیرین، ۸۲

پیرزاد: عادت می‌کنیم، زویا پیرزاد، مرکز، ۸۳

ترقی: دو دنیا، گلی ترقی، نیلوفر، ۸۱

جعفری: کافه‌پیانو، فرهاد جعفری، چشمه، ۸۶

چرمشیر: چشم‌های بسته از خواب (نمایش‌نامه)، محمد چرمشیر، نیلا، ۹۱

چهل‌تن^۱: تهران: شهر بی‌آسمان، امیرحسن چهل‌تن، نگاه، ۸۰

چهل‌تن^۲: سپیده‌دم ایرانی، امیرحسن چهل‌تن، نگاه، ۸۴

حبیبی^۱: آنجا که پنچرگیری‌ها تمام می‌شوند، حامد حبیبی، ققنوس، ۸۷

حبیبی^۲: بودای رستوران گردباد، حامد حبیبی، چشمه، ۹۰

حسینی^۱: آبی‌تر از گناه، محمد حسینی، ققنوس، ۸۴

حسینی^۲: یکی از همین روزها ماریا، محمد حسینی، ققنوس، ۸۳

خورشیدفر: زندگی مطابق خواسته‌ی تو پیش می‌رود، امیرحسین خورشیدفر، مرکز، ۸۵

دانشور: ساربان‌سرگردان، سیمین دانشور، خوارزمی، ۸۰

دریابندری: گفت‌وگو با نجف دریابندری، نجف دریابندری، نیلوفر، ۸۸

دم‌شناس: نَهَست، ابراهیم دم‌شناس، نیم‌نگاه، ۸۲

رضایی‌زاده: مرگ‌بازی، پدرام رضایی‌زاده، چشمه، ۸۶

رها: ایام بی‌شوهری، نسترن رها، ققنوس، ۸۸

سلیمانی^۱: بازی آخر بانو، بلقیس سلیمانی، ققنوس، ۸۴

سلیمانی^۲: بازی عروس و داماد، بلقیس سلیمانی، چشمه، ۸۶

سلیمانی^۳: خاله‌بازی، بلقیس سلیمانی، ققنوس، ۸۶

سلیمانی^۴: به هادس خوش آمدید، بلقیس سلیمانی، چشمه، ۸۸

سلیمانی^۵: پسری که مرا دوست داشت، بلقیس سلیمانی، ققنوس، ۸۹

سلیمانی^۶: روز خرگوش، بلقیس سلیمانی، چشمه، ۹۰

سناپور^۱: با گارد باز، حسین سناپور، چشمه، ۸۲

سناپور^۲: ویران می‌آیی، حسین سناپور، چشمه، ۸۲

سناپور^۳: سمت تاریک کلمات، حسین سناپور، چشمه، ۸۴

سناپور^۴: لب بر تیغ، حسین سناپور، چشمه، ۸۵

سناپور^۵: شمایل تاریک کاخ‌ها، حسین سناپور، چشمه، ۸۷

سیاوشی: فارسی بخند، سپیده سیاوشی، قطره، ۹۰

شاملو: سرخی تو از من، سپیده شاملو، مرکز، ۸۵

شریفیان: چه کسی باور می‌کند رستم، روح‌انگیز شریفیان، مروارید، ۸۲

شهسواری^۱: پاگرد، محمدحسن شهسواری، افق، ۸۳

شهسواری^۲: تقدیم به چند داستان کوتاه، محمدحسن شهسواری، افق، ۸۵

شهسواری^۳: شب ممکن، محمدحسن شهسواری، چشمه، ۸۷

شیرمحمدی^۱: بعد از آن شب، مرجان شیرمحمدی، مرکز، ۸۱

شیرمحمدی^۲: یک جای امن، مرجان شیرمحمدی، مرکز، ۸۳

علی‌پور: بگذریم، بهناز علی‌پور گسکری، چشمه، ۸۳

علیخانی: اژدهاکشان، یوسف علیخانی، نگاه، ۸۶

غلامی: آدم‌ها، احمد غلامی، ثالث، ۸۹

فرزانه^۱: چرک‌نویس، بهمن فرزانه، ققنوس، ۸۳

فرزانه^۲: سوزن‌های گم‌شده، بهمن فرزانه، ققنوس، ۸۴

فرزانه^۳: از چاله به چاه، بهمن فرزانه، ثالث، ۸۸

فقیری: ببینم نبضتان می‌زند؟، امین فقیری، چشمه، ۸۶

قانع^۱: مورچه‌هایی که پدرم را خوردند، علی قانع، ققنوس، ۸۵

قانع^۲: راهپیمایی روی ماه، علی قانع، افراز، ۸۹

کاتب^۱: آفتاب‌پرست نازنین، محمدرضا کاتب، هیلا [= ققنوس]، ۸۸

کاتب^۲: رام‌کننده، محمدرضا کاتب، چشمه، ۸۹

کاووسی‌فر: خواب با چشمان باز، ندا کاووسی‌فر، چشمه، ۸۹

کربلایی‌لو^۱: من مجردم خانوم، مرتضی کربلایی‌لو، ققنوس، ۸۲

کربلایی‌لو^۲: خیالات، مرتضی کربلایی‌لو، ققنوس، ۸۳

کربلایی‌لو^۳: زنی با چکمه‌ی ساق‌بلند سبز، مرتضی کربلایی‌لو، ققنوس، ۸۵

کربلایی‌لو^۴: روباه و لحظه‌های عربی، مرتضی کربلایی‌لو، افراز، ۸۸

کربلایی‌لو^۵: مفیدآقا، مرتضی کربلایی‌لو، افراز، ۸۸

کوشان: زنان فراموش‌شده، مرتضی کربلایی‌لو، ققنوس، ۸۸

کهباسی: خط تیره آیلین، ماه‌منیر کهباسی، ققنوس، ۸۵

گاهان: زیر آفتاب خوش‌خیال عصر، جیران گاهان، چشمه، ۸۷

گروه نویسندگان^۱: نقش ۸۱ ، گروه نویسندگان، نیلوفر، ۸۲

گروه نویسندگان^۲: نقش ۸۲ ، گروه نویسندگان، نیلوفر، ۸۳

گلشیری^۱: شب طولانی، سیامک گلشیری، نگاه، ۸۰

گلشیری^۲: با لبان بسته، سیامک گلشیری، ثالث، ۸۲

گلشیری^۳: من عاشق آدم‌های پولدارم، سیامک گلشیری، مروارید، ۸۵

گلشیری^۴: چهره‌ی پنهان عشق، سیامک گلشیری، مروارید، ۸۶

گلشیری^۵: خفاش شب، سیامک گلشیری، مروارید، ۸۸

گیوا: مونالیزای منتشر، شاهرخ گیوا، ققنوس، ۸۷

مجابی^۱: در این هوا، جواد مجابی، ققنوس، ۸۳

مجابی^۲: روایت عور، جواد مجابی، ققنوس، ۸۳

محب‌علی^۱: نفرین خاکستری، مهسا محب‌علی، افق، ۸۱

محب‌علی^۲: نگران نباش، مهسا محب‌علی، چشمه، ۸۸

محمدعلی^۱: باورهای خیس یک مرده، محمد محمدعلی، ققنوس، ۸۳

محمدعلی^۲: دریغ از روبه‌رو، محمد محمدعلی، کاروان، ۸۶

محمدی^۱: آنجا که برف‌ها آب نمی‌شوند، کامران محمدی، چشمه، ۸۷

محمدی^۲: قصه‌های پریوار و داستان‌های واقعی، کامران محمدی، ققنوس، ۸۸

مدرس صادقی^۱: آن طرف خیابان، جعفر مدرس صادقی، مرکز، ۸۱

مدرس صادقی^۲: من تا صبح بیدارم، جعفر مدرس صادقی، مرکز، ۸۲

مدرس صادقی^۳: دیدار در حلب، جعفر مدرس صادقی، مرکز، ۸۳

مدرس صادقی^۴: آب و خاک، جعفر مدرس صادقی، مرکز، ۸۴

مدرس صادقی^۵: وقایع اتفاقیه، جعفر مدرس صادقی، مرکز، ۸۵

مدرس صادقی^۶: بیژن و منیژه، مرکز، جعفر مدرس صادقی، ۸۷

مدرس صادقی^۷: توپ شبانه، جعفر مدرس صادقی، مرکز، ۸۸

مرادی: خنده در خانه‌ی تنهایی، بهرام مرادی، اختران، ۸۱

مرتضاییان آبکنار: عقرب روی پله‌های راه‌آهن اندیمشک یا از این قطار خون می‌چکد قربان، حسین مرتضاییان آبکنار، نی، ۸۵

مستور^۱: چند روایت معتبر، مصطفی مستور، چشمه، ۸۲

مستور^۲: من دانای کل هستم، مصطفی مستور، ققنوس، ۸۳

مستور^۳: استخوان خوک و دست‌های جذامی، مصطفی مستور، چشمه، ۸۳

مستور^۴: حکایت عشقی بی‌شین، بی‌قاف، بی‌نقطه، مصطفی مستور، چشمه، ۸۴

مستور^۵: من گنجشک نیستم، مصطفی مستور، مرکز، ۸۸

مستور^۶: تهران در بعدازظهر، مصطفی مستور، چشمه، ۸۹

مستور^۷: سه گزارش کوتاه درباره‌ی نوید و نگار، مصطفی مستور، مرکز، ۹۰

مستور^۸: دویدن در میدان تاریک مین، مصطفی مستور، چشمه، ۹۱ (نمایش‌نامه)

معروفی: ذوب‌شده، عباس معروفی، ققنوس، ۸۸

مقانلو: دود مقدس، شیوا مقانلو، ققنوس، ۸۵

مولوی: حالا کی بنفشه می‌کاری؟، فرشته مولوی، ققنوس، ۹۱

مهرجویی: در خرابات مغان، داریوش مهرجویی، قطره، ۹۱

میرصادقی^۱: دختری با ریسمان نقره‌ای، جمال میرصادقی، اشاره، ۸۶

میرصادقی^۲: دندان گرگ، جمال میرصادقی، مجال، ۸۷

میرکریمی، راستین: به همین سادگی (فیلم‌نامه)، رضا میرکریمی و شادمهر راستین، سوره‌ی مهر، ۸۹

وفی^۱: پرنده‌ی من، فریبا وفی، مرکز، ۸۱

وفی^۲: ترلان، فریبا وفی، مرکز، ۸۲

وفی^۳: رؤیای تبت، فریبا وفی، مرکز، ۸۴

وفی^۴: رازی در کوچه‌ها، فریبا وفی، مرکز، ۸۶

وفی^۵: در راه ویلا، فریبا وفی، چشمه، ۸۷

وفی^۶: ماه کامل می‌شود، فریبا وفی، مرکز، ۸۹

وفی^۷: همه‌ی افق، چشمه، فریبا وفی، ۸۹

یادعلی: آداب بی‌قراری، یعقوب یادعلی، نیلوفر، ۸۳

یزدان‌بد: پرتره‌ی مرد ناتمام، امیرحسین یزدان‌بد، چشمه، ۸۹

یزدانی‌خرم: من منچستریونایتد را دوست دارم، مهدی یزدانی‌خرم، چشمه، ۹۱

 *دانشجوی کارشناسی ارشد زبان‌شناسی

[۱]. «پرلکس» (Perlex) مرکّب از Per (کوتاه‌شدۀ Persian) و lex (کوتاه‌شدۀ lexicon «واژگان») است و درمجموع به‌معنیِ «واژگان فارسی» است.