آذری یا زبان باستان آذربایجان
نوشتهی احمد کسروی تبریزی
نشر هزار؛ چاپ نخست (ویرایش نو)، ۱۳۸۵
سرزمین آذربایجان که از جایگاههای اصلی آریاییان و از کانونهای مهم فرهنگ و زبانهای ایرانی است تا پیش از هجوم اسکندر به ایران، «ماد خرد» نامیده میشد. پس از خیزش آتورپات، سردار دلیر ایرانی در برابر اسکندر، این سرزمین «آتورپاتکان» نام گرفت که نام امروزی «آذربایجان»، گونهی دگرگونی یافتهی نام «آتورپاتکان» است.
احمد کسروی (۱۳۲۴ – ۱۲۶۹) تاریخنگار، فرهنگشناس و زبانشناس برجستهی همروزگار ما، در این کتاب با نشان دادن نمونههایی از زبان و واژگان آذری، ایرانی بودن زبان آذری (زبان آذربایجانیان پیش از ورود زبان ترکی) را نشان میدهد و همخانوادگی این زبان را با دیگر زبانهای ایرانی همچون کردی، بلوچی، مازندرانی، تاتی، تالشی و گیلانی مینمایاند.
در گفتاری جداگانه، چگونگی ورود زبان ترکی به آذربایجان از دیدگاه تاریخی بررسی شده است.
آذری (چاپ ۱۳۲۵) را به گونهی Pdf از «اینجا» دریافت کنید.
***
آذربایجان و اران
نوشتهی پرفسور عنایتالله رضا
نشر هزار؛ چاپ نخست (ویرایش سوم به همراه عکسها و نقشههای تاریخی آذربایجان)، ۱۳۸۵
پرفسور عنایتالله رضا در این کتاب به یکی از مسائل مهم تاریخی معاصر میپردازد: مسئلهی آذربایجان. در دهههای آغازین سدهی بیستم میلادی، به دنبال سرخوردگی بر آمده از شکستهای دوران قاجار، که به جداشدن سرزمینهایی از پیکر ایران در شمال و شرق کشور انجامیده بود، گروهی از سیاستمداران کشور «اران» در شمال رود ارس، کشور خود را «جمهوری آذربایجان» نامیدند. این کار در آغاز تنها شگفتی دولتمردان و دانشمندان ایران را برانگیخت و رفتهرفته، نیت سیاستمداران ارانی که تحت تاثیر ترکیهی عثمانی، پروژهی جعل تاریخ برای ترکیزبانان قفقاز و آناتولی پیش میبردند، روشن شد: اینان میکوشند چنین وانمود کنند که سرزمین آذربایجان دو پاره شده و گروهی از آذربایجانیان که در جنوب رود ارس جای دارند، باید به همراه سرزمین خود، استان همیشه ایرانی آذربایجان، به کشور «اران»، در شمال رود ارس، به پیوندند. اوج این تحرکات به روزگار اشغال ایران از سوی نیروهای متفقین (آمریکا، روسیه و انگلستان) روی داد که تشکل بیگانه ساختهی «فرقهی دموکرات»، با بهره از نیروی نظامی روسیه، اقداماتی را برای جدا کردن آذربایجان از پیکر ایران، انجام داد.
پرفسور رضا، تاریخنگار معاصر در این کتاب، با بررسی جغرافیای تاریخی ایران و قفقاز، مرزهای دو سرزمین «آذربایجان» در جنوب رود ارس و «اران» در شمال رود ارس را ترسیم میکند. در ادامه، او چگونگی ورود عنصر «ترک» به تاریخ، حرکت آن به غرب، و چگونگی ورود آن به آذربایجان، قفقاز و آناتولی را نشان میدهد.
در فصلی از این کتاب با چهرهی فرهنگی این سرزمینها به روزگار ورود ترکان آشنا میشویم و از پیروزی فرهنگی آریاییان آذربایجان بر عنصر ترک آگاهی مییابیم. پاسخ به ادعاهای تاریخنگاران پانترکیست ترکیه و جمهوری آذربایجان که ادعا میکنند، عنصر قومی ترک پیش از همهی قومهای دیگر در این سرزمینها حضور داشته است و آشنایی با دیگر قومها و ملتهای مقیم در قفقاز و «اران»، از دیگر مطالب این کتاب است.
نویسنده در فصلی دیگر از این کتاب، روند ورود زبان ترکی به آذربایجان و تحمیل آن بر آریاییان آذربایجانی را بررسی میکند.
دیدگاهی بنویسید.