«زبان پارسی میانه» برای نزدیک به ۱۰۰۰ سال (در زمان اشکانیان و ساسانیان) تا پیش از تازش عرب‌ها، در ایران روایی داشته است. پارسی میانه، همسانی بسیار فراوانی چه از دیدگاه واژگانی و چه از دید دستوری با پارسی امروزین دارد و با اندکی تیزنگری می‌توان آن را دریافت. پارسی میانه گنجینه بسیار ارزشمندی از واژگان پارسی را در بر دارد که بسیاری از این واژگان هنوز به گونه دست نخورده در پارسی امروزین به کار می‌روند؛ ولی فسوسانه بسیاری از واژگان «پارسی میانه» نیز پس از تازش عرب‌ها به ایران، به دست فراموشی سپرده شدند.
در این واژه نامه کوشیده شده است، بخشی از این گنجینه بزرگ زبان را بشناسانیم، شاید بتوان از برخی از واژگان پارسی میانه در پارسی امروزین نیز بهره بریم.
واژه‌نامه کوچک پارسی میانه از فرهنگستان زبان پارسی (1391: 4.6 مگابایت) را از «اینجا» دریافت کنید.
جستارهای وابسته
نگاهی به «آغازگران پژوهش زبان پهلوی در ایران» کورش جنتی: «آغازگران پژوهش زبان پهلوی در ایران» نوشتۀ عسکر بهرامی یکی از کتاب‌های تازه منتشرشده در زمینۀ «زبان پهلوی» است. موضوع نبیگ چنانکه از نام آن پیداست پژوهشی است دربارۀ کسانی که در ایران همروزگار (معاصر) نخستین گام‌ها را در زمینۀ آموزش و یادگیری زبان پارسی میانه/ پارسیگ […]
بارگیریِ «دستورزبانِ فارسیِ میانه»ی راستارگویوا پارسی‌انجمن: «دستورزبانِ فارسیِ میانه» نوشته‌ی ایرانشناسِ روس «راستارگویوا» است که نخستین بار به سالِ ۱۳۴۷ با گردانشِ ولی‌اله شادان در «بنیادِ فرهنگِ ایران» چاپ شد. با از میان رفتنِ بنیادِ فرهنگِ ایران در پیِ انقلابِ اسلامی، چاپِ دومِ این دستور را «انجمنِ آثار و مفاخرِ فرهنگی» در سالِ ۱۳۷۹ بازچاپ […]
بارگیریِ «زبانِ دری، فارسیِ میانه و فارسیِ باستان» پارسی‌انجمن: دکتر خلیل‌اله اورمر ـ زبانشناسِ افغانستانی ـ در نبیگِ[=کتابِ] «زبانِ دری، فارسیِ میانه و فارسیِ باستان» به بررسیِ زبانِ پارسی، از ۲۶۰۰ سالِ پیش بدین‌سو، در سه گستره‌ی پارسیِ باستان (نامِ درست‌تر: پارسه)، پارسیِ میانه (نامِ درست‌تر: پارسیگ) و پارسیِ دری پرداخته […]
زبان فارسی از آغاز تا اسلام پارسی‌انجمن: این نوشتار از زنده‌یاد استاد محمدتقی بهار (ملک‌الشعرای بهار) است که ۶۵ سال پیش نوشته شده است و زین‌رو، زبان و سبکِ نگارش و نویسشِ واژه‌ها کهنه است، لیک داده‌های آن کمابیش استوار است و ارزش بازخوانی و نیز بازنگری دارد.
خوانندگان گرامی برای خواندن همه‌ی نوشتار، نه این گزیده، و نیز دیدن پانوشتها به پوشینه‌یِ نخستِ نبیگِ […]
واژه‌های پارسی میانه در نوشته‌های کهن پارسی و عربی پارسی‌انجمن: بیشتر نویسندگان مسلمان زبان پارسیگ را پهلوی/ فهلوی می‌نامیدند و در برخی نوشته‌های کهن عربی که از فهلویه یا فارسیه یاد شده خواست زبان پارسی میانه یا پارسیگ بوده است.
زنده‌یاد احمد تفضلی در این جستار ـ که لیلا عسگری و فضل‌الله پاکزاد به فارسی گردانده‌اند ـ نمونه‌هایی از این دست به ویژه از «تاریخ قم» و «محاضرات الادبا» به دست […]
چرایی پالایش پارسی از وام‌واژه‌های عربی کورش جنتی: دلیل‌های بسیاری در پشتیبانی و پدافند از پالایش زبان پارسی از واژه‌های عربی وجود دارد. در این نوشتار می‌کوشیم به سه دلیل و انگیزۀ برجسته در این زمینه اشاره کنیم و هر یک را به کوتاهی […]
in vâžanâma na candân vizord (motabar) ast man ke netavânam râstâna az ân bahra bordan