پارسی‌انجمن: واژه‌ی «دانشگاه» واژه‌ای کهن در زبانِ پارسی است و در نِبیگهایی (کتبی) همچون «آیینِ اکبری» که به روزگارِ اکبرشاهِ بزرگ در هندوستان نوشته شده، آمده است. با پشتون‌سازیِ برنامه‌مند در افغانستان و پیروِ پارسی‌ستیزیِ سررشته‌دان آن کشور، زمانی دراز است که گفت‌وگو بر سر کاربردِ واژه‌های دانشگاه و پوهنتون در این کشور داغ است تا آن جا که اگر کسی امروزه از واژه‌ی دانشگاه در آن جا بهره گیرد، خشک‌اندیشان کمترین سزایش را لت‌وکوب شدن می‌دانند!
پروفسور عبدالخالقِ لعل‌زاد، تاریخ‌دان نامیِ کشورِ افغانستان، در بررسیِ فشرده‌ی زیر با گواههایی استوار نشان می‌دهد که واژه‌ی دانشگاه به چمِ امروزی دستِ کم ۱۲ سال پیش از ساختنِ واژه‌ی پوهنتون و نیز پس از آن در کشورِ افغانستان به کار می‌رفته است.
پیشینه‌ی کاربردِ واژه‌های دانشگاه و پوهنتون در کشورِ افغانستان را از «اینجا» بارگیرید.
آگاهی: برای پیوند با ما می‌توانید به رایانشانی azdaa@parsianjoman.org نامه بفرستید. همچنین برای آگاهی از به‌روزرسانیهای تارنما می‌توانید هموندِ رویدادنامه پارسی‌انجمن شوید و نیز می‌توانید به تاربرگِ ما در فیس‌بوک یا تلگرام یا اینستاگرام بپیوندید.
جستارهای وابسته
پشتِ پرده‌ی برنامه‌ی شومِ «دری» نامیدن و «تاجیکی» خواندنِ «پارسی» عزیز آریانفر، نویسنده، ادیب و پژوهشگرِ برجسته‌ی افغانستانی، در یادداشتِ زیر از پشتِ پرده‌ی برنامه‌ی شومِ شورویِ پیشین در «دری» نامیدن و «تاجیکی» خواندنِ «پارسی» در افغانستان و تاجیکستان، در راستای جدایی‌افکنی میانِ پارسی‌زبانانِ جهان، می‌گوید. یادداشتِ استاد را که «پارسی‌انجمن»، بی دگرگونی، به دنباله آورده است […]
چرا نادرست‌نویسی در افغانستان هنجار شده است؟ پارسی‌انجمن: عزیز حکیمی، روزنامه‌نگار و نویسنده‌ی هراتی، در این جُستار به نادرستیهای دستورزبانی، نوشتاری و گفتاریِ زبانِ پارسی در افغانستان می‌پردازد و چرایی این نادرستیها را واکاوی می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه این نادرست‌نویسی در افغانستانِ امروز هنجار گردیده […]
بالاگرفتنِ هیاهوها بر سرِ واژه‌ی «خیابان» در افغانستان واژه‌ی «خیابان» پیش از آنکه کشوری به نامِ افغانستان در پهنه‌ی گیتی پا گیرد بر زبانِ پارسی‌زبانانِ هراتی روان بوده و شگفت اینجا است که خاستگاهِ واژه‌ی «خیابان» که شهرِ هرات است و این واژه از گویشِ هراتیِ پارسی به دیگر گویشهای زبانِ پارسی اندر شده، اکنون در زادگاهِ خود بیگانه دانسته شده و شهردارِ این شهر همه‌ی کوششِ خود را در این گذاشته […]
بارگیریِ «تاریخ و زبان در افغانستان» مایل هروی پارسی‌انجمن: تاریخ و زبان در افغانستان (عللِ تشتتِ فرهنگی و اجتماعی) نوشته‌ی دکتر نجیب مایل هروی است.
مایل هروی در این نِبیگ[=کتاب] در زمینه‌ی ناهماهنگیهای اجتماعی و فرهنگی و دردهای سنگینِ برآمده از آنها دریافتهایی دارد که کوشیده است برپایه‌ی راستیهای روشن و به‌دور از خشک‌اندیشیهای ناخوش و قهرمان‌پرستیهایی دروغین پیشِ چشمِ هم‌میهنانش […]
بارگیریِ «زبانِ دری، فارسیِ میانه و فارسیِ باستان» پارسی‌انجمن: دکتر خلیل‌اله اورمر ـ زبانشناسِ افغانستانی ـ در نبیگِ[=کتابِ] «زبانِ دری، فارسیِ میانه و فارسیِ باستان» به بررسیِ زبانِ پارسی، از ۲۶۰۰ سالِ پیش بدین‌سو، در سه گستره‌ی پارسیِ باستان (نامِ درست‌تر: پارسه)، پارسیِ میانه (نامِ درست‌تر: پارسیگ) و پارسیِ دری پرداخته […]
فارسی افغانستان و چالش‌های پیش رو آنچه در این نوشته از محمدکاظم کاظمی، نویسنده و چامه‌سرای افغانستانی، می‌خوانید نگاهی به چالش‌ها و دشواری‌هایی زبان فارسی در افغانستان همچون کمبود دانش همگانی، ورود بی‌رویه واژه‌های بیگانه، از میان رفتن گویشهای بومی، نامهربانی سررشته‌داران و جدا ساختن فارسی‌زبانان افغانستان از پیکره زبان فارسی […]
واکاوی واژه ی پوهَنتون
پوهَنتون : پوهَن – تون
پوهَن = این واژه ی ایرانی، واژه ی اَرَبیدهء فَهم و واژه ی ایرانی پِیم که کوتاه شده ی پِیما و پِیمای و پِیمود و پِیمودن به گویش پشتو ست که وات “پ”به جای مانده و وات “م” به “ن” آلیده ( تبدیل ) شده است .
تون : پسوند مکان و اِستان است که همان دان پارسی میباشد که در گویش پَشتو یا پَرشتو یا پرستُوا یا پَرتُوا یا همان پارس و پارت وات “د” به “ت” و “آ” به “او” دگریده میشود ، چنان چه در گویش تهرانی نمکدان را نمکدون میگویند و واژه کَردَن که در پَهلَوی کَرتَن بوده است.
به رای من سیاست انگلستان این است که با جدایی زبانی و شاید رخدادهایی تلخ مردم ایران و افغان را از هم جدا نگه دارد! مردم دو کشور باید به هوش باشند که واژه یا رخداد تلخ ساخته مردم دو کشور و خواسته دل پر مهر آنان نیست و نمی تواند هم باشد.
با درود، آیا بهتر نیست واژه‌ی پشتونیزگی که همساخت با پاکیزگی هست را برابر واژه‌ی Pashtunization نهیم تا کسی که پشتون‌ساخته شده است را هم بتوانیم پشتونیزه بگویم و هم پسوند -ایزه را گسترش دهیم؟