پرسش: آیا پسوند «جات» در سبزیجات و میوهجات پارسی است؟
—
پاسخ: «تازیان برخی از واژگان پارسی پایانیافته به «ه» بیانِ حرکت را عربی کرده و سپس به «ات» جمع بستهاند و ایرانیان اینگونه جمعهای معرب را از آنان گرفتهاند و واژگان دیگر، از فارسی و عربی و دیگر را نیز به همان روش به کار بردهاند؛ از این شمارند: انبجات، کارخانجات، دستجات، نوشتجات و میوجات و … . اما بهتر آن است که بگوییم: نوشتهها، دستهها، کارخانهها، میوهها و… .
مردم عادی به قرینهی واژگان بالا، شماری از واژگانی را هم که به «ه» پایان نیافتهاند ولی با واکهی «و» یا «ی» یا «ا» به پایان میرسند با «جات» جمع بستهاند. مانند مرباجات، دواجات، ترشیجات، داروجات، که به جای آنها باید گفت: داروها، ترشیها، مرباها و… ».
برگرفته از: فرشیدورد، خسرو؛ (۱۳۸۶)؛ فرهنگ پیشوندها و پسوندها؛ نشر زوار؛ رویهی ۳۰۰؛ با ویرایش.
جستارهای وابسته
همارز subjective در فلسفه چیست؟ پرسش: در فلسفه subjective را به چه میتوان برگرداند؟- چند برابرنهاد پارسی برای نامههای اداری و بازی بستکتبال پرسش از جناب احمدیان: خواهشمندم برابر پارسی واژههای زیر را بنویسید: «قسط، قسطبندی، تقسیط، اقساط، تعاونی، صورتجلسه، بااحترام، جمع، جمع کل».
همچنین میخواهم تاجاییکه میشود در گزارشهای رادیویی ورزش بسکتبال واژههای پارسی را به کار گیرم. خواهش میکنم، واژههای جایگزین پیشنهادی خودتان را بفرمایید: «امتیاز، خطا، تخلف، تعویض، جدول […]
- چیستی «آوا»، «واج» و «تکواژ» پرسش از هرمزان پو: دیگرسانی میان morpheme با phoneme در چیست؟
- بن آراستن و نوشتن چیست؟ پرسش از مجید: بن به کاررفته درواژههای آراستن، آرایش، ویرایش، ویراستن و نوشتن چیست و به چه چم؟
- «گفتاورد» برابرنهاد «بحث» است یا «نقل قول»؟ پرسش: آیا بهتر نیست گفتاورد را به معنای «بحث» بگیریم؟ گفت + آورد مثل شهر + آورد که به معنای هماوردی است. گفتاورد یعنی هماوردی بر سر یک موضوع.
- data را «داده» ترجمه کنیم یا «دادهها»؟ پرسش از مجید: کجا data را «داده» ترجمه کنیم و کجا آن را «دادهها»؟
جایگزین «جات» در فارسی «گان» است. پاسخ شما ناکامل است.
پسوند جات فارسی هست . و به چم (ها) جمع نیست، بلکه بیانگر یک مجموعه یا گونه از چیزیست، برای نمونه: وختی میگوییم سبزیجات خریدم به چم خریدن چند گونه از یک سبزی هست که آنرا خریدم. میوه جات خریدم به چم خریدن چند گونه از یک میوه هست، و نمیشود گفت میوه ها خریدم.ان گان و ها پسوندهای جمع ساز هیچکدام جای جات را نمیگیرند زیرا که جات تنها جمع ساز نیست.بی شک این پسوند ریشه ای در یکی از زبانهای ایرانی دارد. و حتا اگر عربی باشد در زبان فارسی دگشته شده و دیگر چم ات را نداشته و چمی نو دارد با کاربردی نو
فرضیه: صورت جمع مونث در کلمهای عربی مختوم به ج (همچون منسوج) شده است …جات (مثلا منسوجات) و به مرور زمان مردم جات را پسوندی جمعساز گرفته و بکار بردهاند که حاصلش شده است ترکیبی چون واشرجات.
پرسش این است که چرا جات؟ ات پسوند جمعساز عربی است برای مونث ولی چطور ات تبدیل شده به جات؟ و نه مثلا تات؟ یا نات؟ یا هر شکل دیگری؟