پارسی‌انجمن: نادرستی شگفتی که به تازگی در برخی نوشته‌ها و نیز گاهی در شیوه‌ی گفتار هم دیده می‌شود، سخن‌هایی از این دست است:
یکی از بهترین کارخانه‌ی پارچه‌بافی …
فردوسی یکی از بزرگترین چامه‌گوی جهان است.
نخست باید دانست که یکی از چم‌هایِ[=معانی] «از» نامبردن بخشی از چیزی است. پس در چنین جایی باید نامواژه‌ای[=اسمی] که پس از آن می‌آید چندین[=جمع] باشد تا بتوان بخشی از آن را جدا کرد. پس «یکی از مردان» می‌توان گفت و «یکی از مرد» چمی ندارد. چونان:
یکی از مشاهیر نیشابور را قولنج بگرفت. (چهار مقاله‌ی عروضی)
یکی از پادشاهان پیشین … سستی کردی. (گلستان)
از این گذشته، هنگامی که صفت برتر یا برترین پیش از واژه می‌آید، چنین خواهد بود:
۱. صفت برتر (با پسوند «تر») پیش از نامواژهی چندین آید:
نادان‌ترِ مردمان آن است که مخدوم را بی‌حاجت در کارزار افکند. (کلیله و دمنه)
۲. صفت برتر پیش از نامواژهی تکین[=مفرد] آید:
گرامی‌ترْ کس نزدیک من تویی. (قابوس‌نامه)
۳. صفت برترین (با پسوند «ترین») پیش از نامواژهی چندین آید:
اگر پس از صفتْ زیر (-ِ) آید، چمِ تکین می‌گیرد: یاقوت سرخ در بلندترینِ منزلتهای معادن است. (کشف‌المحجوب سجستانی)
اگر پس از صفتْ زیر (-ِ) ناید، چمِ چندین می‌گیرد: بیشترینْ چیزها که در شب پدید آیند بر اندازه‌ی شب باشند. (همان)
۴. صفت برترین پیش از نامواژهی تکین آید:
لایق‌ترینْ سیاقت حکایت آن زاهد است. (کلیله و دمنه)
برای آگاهی بیشتر نک. دستور زبان فارسیِ پرویز ناتل‌خانلری؛ بخش پنجم.
جستارهای وابسته
بارگیری «دستور زبان فارسی» استاد خانلری پارسی‌انجمن: «دستور زبان فارسی» نوشته‌ی استاد زنده‌یاد دکتر پرویز ناتل‌خانلری است که با شیوه‌‌ای ساده و نمونه‌های بسیار دستور زبان پارسی را بر بنیاد دانش زبانشناسی به خوانندگان می‌آموزاند. از این روست که از نیم سده پیش این نبیگ[=کتاب] در دبیرستانها و دانشگاه‌ها پایه‌ی آموزشِ دستور پارسی بوده […]
بارگیری دستور جامع زبان فارسی نوشته‌ی استاد عبدالرحیم همایونفرخ دستور جامع زبان فارسی نوشته‌ی استاد زنده‌یاد عبدالرحیم همایونفرخ کاشانی – هموند فرهنگستان نخست - است که چاپ سوم آن که هفت دفتر در یک دفتر است به کوشش فرزند وی زنده‌یاد دکتر رکن‌الدین همایونفرخ به چاپ رسیده و سال‌ها یگانه سرچشمه‌ی دستور زبان فارسی بوده […]
پیش‌درآمدی بر بازنگری دستور زبان پارسی «مسعود ارشادی‌فر» و «مهران ارشادی‌فر» در این جستار بر این باورند که دستور زبان پارسی هنوز نتوانسته است این توان را برای پارسی‌زبانان فراهم آورد که در ساخت واژه‌های تازه از آن بهره بجویند. اگر این دستور می‌توانست ساختار زبان را در اندیشه پارسی‌زبانان نهادینه کند، اندیشمندان، هنگامی که با واژه‌های نو روبرو می‌شدند، در دم واژه‌ی پارسی […]
تاریخ زبان فارسیِ استاد پرویز ناتل خانلری «پارسی‌انجمن» «تاریخ زبان فارسی» دکتر «پرویز ناتل خانلری» را که سالهاست در دسترس خواهندگان نیست به یاری «باشگاه ادبیات» در سه پوشینه به خوانندگان خویش پیشکش می‌کند؛ باشد که راه این استاد زنده‌یاد که زندگی خویش را بر پای زبان پارسی و فرهنگ ایران‌زمین نهاد، پررهروتر […]
بارگیری «شالوده نحو زبان فارسی» محمد پژوه پارسی‌انجمن: «شالوده نحو زبان فارسی»، نوشته‌ی محمد پژوه، نخستین نبیگی[=کتابی] است که در این باره نوشته شده است. از ویژگیهای این نبیگ آن است که به جست‌وجوی همتاهای پارسیِ درخور برای نامگذاری واژه‌های دستور زبان برآمده و همچنین کوشیده است تا از دستور نحو زبان عربی که پیوندی با زبان پارسی ندارد دوری […]
«دیالکتیک» و همتای پارسی‌اش بزرگمهر لقمان: در پارسی به جای دیالکتیک بیشتر «جدل» را نهاده‌اند، لیک زبان پارسی خود دستِ کم دو واژه به همتایی جدل عربی دارد و نیازی به واژه‌سازی یا وام‌گیری در این باره نیست: «ﭘﯿﮑﺎر» (پارسیگ: pehikār) و «ﺳﮕﺎﻟﺶ» (پارسیگ: uskār) که هر یک در جایی درخور تواند به کار […]
دیدگاهی بنویسید.