حسینی مدنی تتوی، عبدالرشید پسر عبدالغفور (1337)؛ فرهنگ رشیدی به همراه معربات؛ دو پوشینه؛ پژوهش و ویراستاری محمد محمدلوی عباسی؛ تهران: کتابفروشی بارانی.
«فرهنگ رشیدی» در سال 1064 ق. در هندوستان به خامهی «عبدالرشید پسر عبدالغفور حسینی مدنی تتوی» از مردم تته سند نوشته شده است.
واژگان آمده در فرهنگ رشیدی از پژوهش در نوشتهها و چامههای کهن پارسی برگزیده شدهاند و از این نگر، این فرهنگ از برجستهترین فرهنگها در این زمینه به شمار میآید.
از دیگر نوشتههای نویسندهی فرهنگ رشیدی میتوان به «رسالهی معربات و منتخب اللغات» به زبان تازی اشاره کرد که نشانگر چیرگی نویسنده به این زبان است و از این رو توانسته واژگان پارسیای که در زبان عربی آمدهاند و همچنین چگونگی عربی شدن [تعریب] آنها را بپژوهد و بررسد.
در دیباچهی این فرهنگ نکتهی شگفتی دیده میشود و آن این است که نیمهی آغازین دیباچه به پارسی سره است و نیمهی دیگر آن چنین نیست. دیباچهی فرهنگ رشیدی اینگونه آغاز میشود:
«ستایشی که آرایش سرنامهی هر سخن و پیرایش دیباچهی هر نو و کهن و برازش خامه و آمهی خردمندان و ترازش نامه و چامهی دانشپسندان تواند بود، مر داوری را که سنگ فرهنگ خداوندان هوش و هنگ در ترازوی سپاسداریاش بیسنگ و رنگ بیرنگسازان ارژنگ سخن و چهرهگشایی نگارندگان پیکر هر انجمن در کارخانهی ستایشگذاریاش بیرنگ.
جایی که شیوازبانان که شیوایی شیوهی ایشان و بیشی دانش و پیشی سخن، پیشهی ایشان است با گزاف همهدانی و لاف شیوازبانی در افدستای آن دادار بیهمال و همتا و آفریدگار یگانه و یکتا، چون سوسن آزاد با ده زبان لال و بیزبان و چون شمشاد با بسیاری شاخ و برگ آسیمهسر و پریشان باشند، من بیزبان هیچ مدان درین بارگاه بلندپایگاه جز خاموشی و بیهوشی چه یاره و جز فروماندگی و افتادگی چه چاره؟ …»
دربارهی فرهنگ رشیدی در دانشنامهی ایرانیکا به «اینجا» بنگرید.
پوشینهی نخست فرهنگ رشیدی (در 821 رویه و کمتر از هشت مگابایت) را از «اینجا» و پوشینهی دوم آن را (در 799 رویه و کمتر از هشت مگابایت) از «اینجا» بارگیری فرمایید.
—————————————————-
دیگر «نسکهای پارسیانجمن»
پارسی سره
… (۱۳۹۰)؛ واژهنامه پارسی سره؛ فرهنگستان زبان پارسی. بارگیری از «اینجا» (۲ مگابایت).
پرتو، ابوالقاسم (۱۳۷۷)؛ واژهیاب (فرهنگ برابرهای پارسی واژگان بیگانه)؛ سه دفتر؛ چاپ دوم. بارگیری دفتر نخست (۷۲۲ رویه) از«اینجا»، دفتر دوم (۷۴۶ رویه) از«اینجا»و دفتر سوم (۷۲۳ رویه) از«اینجا».
جلالی، تهمورس (۱۳۵۴)؛ فرهنگ پایه (واژههای پارسی و بیگانه زبانزد در فارسی کنونی به پارسی سره)؛ کتابخانهی ابن سینا؛ چاپ نخست. بارگیری از «اینجا» (۱۳ مگابایت).
واژههای نو فرهنگستان ایران (از خردادماه ۱۳۱۴ تا اسفندماه ۱۳۱۹)؛ تهران: دبیرخانه فرهنگستان. بارگیری از «اینجا» (۵ مگابایت).
فرهنگ
عمید، حسن (۱۳۸۹)؛ فرهنگ فارسی عمید. بارگیری از «اینجا» (۶ مگابایت).
امامشوشتری، محمدعلی (۱۳۴۷)؛ فرهنگ واژههای فارسی در زبان عربی؛ تهران: انجمن آثار ملی. بارگیری از «اینجا» (۱۶ مگابایت).
افنان، سهیل محسن (۱۹۶۹)؛ واژهنامهی فلسفی (فارسی، عربی، انگلیسی، فرانسه، پهلوی، یونانی و لاتین)؛ بیروت: دارالمشرق. بارگیری از «اینجا» (۱۰ مگابایت).
حسینی مدنی تتوی، عبدالرشید پسر عبدالغفور (1337)؛ فرهنگ رشیدی به همراه معربات؛ دو پوشینه؛ پژوهش و ویراستاری محمد محمدلوی عباسی؛ تهران: کتابفروشی بارانی. بارگیری پوشینهی نخست از «اینجا» (در 821 رویه و کمتر از هشت مگابایت) و پوشینهی دوم از «اینجا» (در 799 رویه و کمتر از هشت مگابایت).
تاریخ زبان و دبیرهی پارسی
ناتل خانلری، پرویز (۱۳۶۵)؛ تاریخ زبان فارسیِ؛ سه دفتر. بارگیری دفتر نخست (۷۲۲ رویه) از «اینجا»، دفتر دوم (۷۴۶ رویه) از«اینجا»و دفتر سوم (۷۲۳ رویه) از«اینجا».
بهروز، ذبیح (۱۳۶۳)؛ خط و فرهنگ؛ چاپ دوم؛ فروهر. بارگیری از «اینجا»(۲۳۸رویه و ۴ مگابایت).
زبانها و گویشهای ایرانی
… (۱۳۹۱)؛ واژهنامه کوچک پارسی میانه؛ فرهنگستان زبان پارسی. بارگیری از «اینجا» (۴ مگابایت).
کسروی تبریزی، احمد (۱۳۲۵)؛ آذری یا زبان باستان آذربایجان. بارگیری از «اینجا» (۱ مگابایت).
برای بارگیری نسکهای دیگر یا آشنایی بیشتر با این دفترها به کتابخانهی پارسیانجمنبنگرید.
جستارهای وابسته
صحاحالفرس: از کهنترین فرهنگهای فارسی جهان
بارگیریِ «فرهنگهای فارسی به فارسی»ِ دبیرسیاقی پارسیانجمن: «فرهنگهای فارسی به فارسی و فارسی به زبانهای دیگر و فرهنگهای موضوعی و گویشهای محلی و فرهنگِ گونهها» گردآوردهی استادِ زندهیاد محمد دبیرسیاقی است.
بارگیریِ «فرهنگِ جهانگیری» پارسیانجمن: دانشمندان و فرهنگنویسانِ گذشته، فرهنگِ جهانگیری را از بهترین و بَوَندهترین(جامعترین) فرهنگهای پارسی دانستهاند که برپایهی ۵۳ فرهنگِ پیش از خود نوشته شده است.
نویسندهی فرهنگ، اینجوی شیرازی، چونان یک زبانشناس، دگرگونیِ واجها و واژهها را گزارش میکند و نوشتههای همهی گویندگان و نویسندگانی را که در پهنهی پهناورِ زبانِ […]
بارگیریِ «لغتنامهی دهخدا» در ۱۶ پوشینه پارسیانجمن: فرهنگِ دهخدا یکی از ارزشمندترین فرهنگهای زبانِ پارسی است که چمِ(معنیِ) واژههای پارسی و انیرانی و نیز گزارشی از آن واژهها به همراهِ گواههایی از نوشتههای گذشتگان و شیوهی خوانشِ هر واژه را به دست میدهد. این فرهنگ، افزون بر واژهها به دستورِ زبانِ پارسی، کسنامها، جاینامها و ... نیز […]
بارگیریِ «فرهنگِ نفیسی» در پنج پوشینه پارسیانجمن: میرزا علیاکبرخان نفیسی برای گردآوری این فرهنگ بیش از ۲۵ سال رنج برد و فرهنگِ وی که به روزگارِ رضاشاه چاپخش شد تا پیش از فرهنگِ دهخدا بَوَندهترین[=جامعترین] فرهنگی بود که برای زبانِ پارسی نوشته شده است؛ چه این فرهنگ دربردارندهی ۱۵۸ هزار و ۴۳۱ واژه است که در این میان، ۵۸ هزار و ۸۷۹ واژهی آن نیز یکسره […]
بارگیریِ فرهنگِ «مَجمَعُالفُرس» سُروری پارسیانجمن: فرهنگِ مَجمَعُالفُرس یا فرهنگِ سُروری نوشتهی محمدقاسم پورِ حاجىمحمد کاشانی در آغازِ سدهی یازدهم است. دگرسانیِ فرهنگِ سروری از فرهنگهایی همچون برهانِ قاطع در این است که نویسنده واژههای تازی و نیز واژههای سادهی پارسی را نیاورده و همچنین شیوهی خوانشِ واژهها را برنموده، و بالاتر از اینها، از واژهها نمونه یا […]
دیدگاهی بنویسید.