بخشنامه‌ی رسمی برای به‌کاربردن واژه‌ی «اَاَمرداد» به جای «مُرداد»
مروری بر تذکر کورش نیکنام، نماینده‌ی زرتشتیان در مجلس هفتم
«محمود شهریاری»، گرداننده‌ی برنامه‌های تلویزیونی، در نامه‌ای به فرنشین [= رییس] فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی از او درخواست کرد تا دربه‌کاربردن درست واژه‌ی «اَمرداد» به جای «اَمرداد»، رسانه‌ها را آگاه کند.
نامه‌ی محمود شهریاری به حداد عادل را در زیر بخوانید.
جناب آقای حدادعادل
رئیس محترم فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی
با درود و سلام. سال گذشته در چنین روزهایی یک نوجوان باهوش ایرانی از من پرسید واژه اَمرداد به چه معناست. به او گفتم این واژه از مصدر «مُر» اوستایی به معنای مرگ و مردن ساخته شده و به معنای مردنی، مرگ و نیستی است. با تعجب پرسید پس چرا ما ایرانیان نام ماه پنجم سال را مردنی گذارده‌ایم.
به او گفتم این‌گونه نیست، درست این واژه اَاَمرداد است. چون الف مفتوحه که پیشوند این واژه است، حرف نفی است و معنای آن را به کلی دگرگون می‌کند و اَاَمرداد به معنای بی‌مرگ، نمردنی و جاودانه است. این کلمه صفتی است برای خداوند بزرگ که مظهر زوال‌ناپذیری و پایندگی است.
گفت: پس چرا همکاران شما در رسانه ملی و روزنامه‌ها نادرست آن را می‌گویند و می‌نویسند، گفتم شاید درست واژه را نمی‌دانند.
گفت: ولی در مدرسه به ما گفته‌اند ما جایی داریم به نام فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی که برای فارسی گفتن و فارسی نوشتن ایجاد شده.
من دیگر چیزی نگفتم. به او قول دادم این نامه را برای جنابعالی بنویسم تا با صدور بخشنامه‌ای، انتشاراتی که تقویم چاپ می‌کنند، رسانه ملی و روزنامه‌ها را (جز روزنامه اطلاعات که سالهاست از واژه درست اَاَمرداد استفاده می‌کند)، عمل به وظیفه قانونی خود طبق اصل ۱۷قانون اساسی که پیروی از آن بر همگان شایسته و بایسته است، آگاه فرمایید.
یادآوری قانونی در مجلس شورای اسلامی
«کورش نیکنام»، نماینده‌ی زرتشتیان در دوره هفتم مجلس شورای اسلامی، هم در زمان نمایندگی‌اش تذکری قانونی در این‌باره داد که در زیر آمده است.
چهارشنبه، بیست و دوم تیر ۱۳۸۴
بازنگری و اصلاح واژه «اَمرداد» در تقویم رسمی ایران
رییس‌جمهور محترم و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی
تذکر به رییس‌جمهور محترم و وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره بازنگری و اصلاح واژه اَمرداد در تقویم رسمی ایران
اسامی ۱۲ ماه در گاهشماری هر سال خورشیدی برگرفته از واژگانی است که در فرهنگ ایران باستان دارای معنا و تعریفی ویژه و ارزشمند است، در اسامی ۱۲ ماه، واژه مُرداد به نادرستی جای گرفته و معنای آن برخلاف فرهنگ اصیل ایران است زیرا اَمرداد یعنی مرگ و نیستی و «اَ» که حرف نفی است هنگامی که در آغاز واژه قرار گیرد آن را بهاَمرداد تبدیل می‌کند و معنای آن را به بی‌مرگی و جاودانگی تغییر می‌یابد بیگمان در فرهنگ واژگان هر یک از ماه‌های ایرانی که همه از پویایی ، امیدواری، سازندگی، پیشرفت و نیک‌اندیشی یاد می‌کند جایگاهی برای مرگ و نیستی وجود ندارد و لازم است از سوی وزارت محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی برای تقویم سال آینده واژه اَمرداد بهاَمرداد تبدیل شود.
یکسال پس از این تذکر، در نخستین روز ماه اَاَمرداد ١٣٨۵، کورش نیکنام دوباره در مجلس شورای اسلامی این موضوع را با عنوان «اَمُرداد به جای مُرداد؛ زندگی به جای مرگ در تقویم ایران» یادآوری کرد. او در سخنرانی خود با یادآوری اصل پانزدهم و بخشی از اصل هفدهم قانون اساسی درباره‌ی تقویم ایران گفت: «از زمانی که تقویم خورشیدی برای گاهشماری ایرانیان برگزیده شد، نام این ماه در تقویم ایران اَمُرداد نامیده شد ولی سال‌ها بعد و به دلیل نامعلوم و نادرستی در گویش مردم تغییر کرده و به مُرداد تبدیل شد، یعنی زنده بودن و تلاش کردن و پیوستن به جاودانگی در تقویم جای خود را به مرگ و مُردن و نابودی داد.
سال گذشته در تذکری به دولت پیشنهاد دادم تا این واژه را در تقویم ایرانی اصلاح نمایند و مُرداد را به اَمُرداد تغییر دهند ولی تاکنون راهکار مناسبی برگزیده نشده است. در حالیکه شایسته نیست تا ایرانیان زنده و هوشیار در این ماه با گفتن مُرداد از مرگ و نیستی یاد کنند.
اکنون پیشنهاد دارم تا در یک عزم و اراده‌ی مردمی و همگانی نام این ماه را درست به کار برده، آن را اَمُرداد بگوییم تا در تقویم و فرهنگ ملت بزرگوار ایران، مرگ و نیستی جای خود را به زندگی، پویایی و جاودانگی داده باشد».
هشت سال از این تذکر در مجلس شورای اسلامی گذشته است اما هیچ دگرگونی در به‌کارگیری واژه‌ی درست «اَمرداد» به جای واژه‌ی نادرست «اَمرداد» انجام نشده است. بازهم می‌بینیم در رسانه‌های ملی و چاپی همچنان با نوشتن مُرداد مرگ و نیستی را به مردم نشان می‌دهند. شایسته و بایسته است که مردم فرهنگ‌دوست ایران همه با هم برای روایی و درست به‌کار بردن واژه‌یاَمرداد در گفت‌وگوها، نامه‌نگاری‌های رسمی و اداری و … بکوشند. همه باید در فرهنگ‌سازی بهره‌گیری از این واژه همازوری کنیم.
آگاهی: برای پیوند با ما می‌توانید به رایانشانی azdaa@parsianjoman.org نامه بفرستید. همچنین برای آگاهی از به‌روزرسانیهای تارنما می‌توانید هموند رویدادنامه پارسی‌انجمن شوید و نیز می‌توانید به تاربرگ ما در فیس‌بوک یا تلگرام یا اینستاگرام بپیون
جستارهای وابسته
۱۰۳. اَمُرداد
بارگیری «واژگان اقتصادی» دکتر حسین وحیدی واژگان اقتصادی (انگلیسی-عربی-فارسی) در ۱۷۴ رویه نوشته‌ی دکتر حسین وحیدی است. ایشان دانش‌آموخته‌ی دکترای اقتصاد و استاد پیشین دانشگاه و هموند انجمن دانشوران پارسی‌انجمن هستند و دهه‌‌هاست که در زمینه‌ی زبان و فرهنگ ایرانشهر می‌پژوهند و می‌نویسند. افزون بر این‌ها، استاد وحیدی هموند فرهنگستان دوم نیز […]
نگاهی به چم واژه‌ها در گویش‌های روستایی سامان حسنی: گویش‌های روستایی گنجینه‌های بسیار ارزشمندی هستند که ما را درراستایِ توانمندنمودنِ زبان پارسی یاری می‌رسانند.
نوشتۀ زیر نخست می‌نگرد به واژه‌هایی که بخشی از چم آنها فراموش شده‌است. آنگاه به واژه‌های هم‌چم و همدیس می‌‌پردازد. سپس به چندگونگی واژه‌ها می‌نگرد و درپایان، به چند نمونه از واژه‌هایی که در لغت‌نامه دهخدا […]
درباره‌ی واژه‌های «ادب» و «نزاکت» و پسوند «یه» پرسش: آیا به‌راستی «ادب» فارسی است؟ «نزاکت» از «نازک» گرفته شده است؟ و پسوند «یه» در واژه‌هایی چون نظریه، رویه، زعفرانیه و … آیا پسوندی پارسی است؟
نگاهی به «کردها و خاستگاه آنها»، نوشته‌ی گارنیک آساطوریان عباس سلیمی آنگیل: تا جایی که نگارنده مطالعات کردشناسی را پی گرفته است، این پژوهش یکی از دقیق‌ترین و روشمندترین پژوهش‌هایی است که درباره‌ی خاستگاه کردها و فرایند شکل‌گیری قوم کرد انجام گرفته […]
بارگیری «توانایی زبان پارسی» لوائی پارسی‌انجمن: «توانایی زبان پارسی» از زنده‌یاد محمدعلی لوائی، ژرفای دانش زبانشناسی دانش‌آموختگان زمان رضاشاهی و نیز کوشش این گروه در پاسداری و پالایشِ دانشورانه‌ی زبان پارسی را از هر آنچه رنگ‌وبوی بیگانه دارد به نیکی […]
نام ماه پنجم سال ” مُرداد ” همین گونه درست است و نباید آن را به جای فروزه ی ” اَمُرداد ” گرفت :
مُرداد : مُر – داد
مُر : به مینه ی فراوان،بسیار و همریشه با :
انگلیسی : more
آلمانی : mehr
در پارسی مانند : مَردُم :
مَر – دُم = زادگان بسیار
( دُم = تُم ، تُخم ، نژاد ، زاد )
داد : درخش ، آذر ، آدر ، آتر ، آتش ، روشنی ، رُوش ، روز ، روشنایی ، همریشه با:
آلمانی : deuten = روشن کردن ( نهاده )
دَئوا ، دیو هم به مینش روشنی است .
هم چنین بامداد : که هم بام و هم داد به مینش درخشش اند .
بُن بر این : مُرداد ماه ای است که آفتاب بسیار می تابد.
خُرداد : هم ماه ای است که خورشید یا آفتاب می تابد ( خور کوتاه شده ی خورشید )
ماه های ایرانی بیشتر از آنی که فروزه باشند بیناننده ی ویژگی های پَرهام ( بیان کننده ی خصوصیات طبیعت ) یا زاب اند مانند :
بَهمن : بَفمَن < بَرفمَن : ماه ای که بَرف فراوان می بارد ؛ مَن یا مَنات یکای اندازه گیری وزن یا سنگینی است .بهمن که برف سنگین را می گوییم در پارسی اَفگانستان کوچ برف گفته می شود .
دِی : ماه ای که در آن تابش آفتاب بیشتر می شود ، زایش خورشید(یلدا) همریشه با :
انگلیسی : day
آبان : ماه ای که آب یا باران می بارد .
آذر ( آزَر ) : ماه ای که هوا رو به سردی می گذارد ( می گُدارد ) و باید آتش برافروخت .
با پژوهش های بیشتر کاربُرد نام های دیگر سال در میان گذاشته ( گُداشته ) خواهد شد .
روی هم رفته مانند همه ی واژگان زبان ، واژه ها دارای دو مینه ی گیتَوی یا مادّی و مینَوی یا مَعنَوی هستند .