شهربراز
در زمینه‌ی واژه‌سازی علمی و فنی نیاز به گسترش دامنه‌ی واژگان زبان پارسی کنونی داریم. نه تنها واژگان بلکه باید وند (پیشوند و پسوند)های بیشتری را هم به دستگاه واژه‌سازی بیافزایم. وگرنه مجبور می‌شویم که برای چند پیشوند به کار رفته در واژه‌های بیگانه، یک پیشوند پارسی را به کار ببریم.
واژه‌ی «فرا» در فرهنگ دهخدا و در برخی کاربردهای آن در ادبیات پارسی به تنهایی معنای «نزدیک و به سوی» دارد. نمونه از حافظ:
سر فرا گوش من آورد و به آواز حزین
گفت ای عاشق دیرینه‌ی من خوابت هست؟
در حالت پیشوندی «فرا-» به معنای «آن سوی…/ پس از … / بالاتر از ..» به کار می‌رود؛ اما به نظر می‌رسد این روزها پیشوند «فرا-» پیشوند دوست‌داشتنی عده‌ی زیادی شده است و برای هر چیزی و هر کاری از «فرا-» استفاده می‌کنند. در زیر چند نمونه را می‌آورم:
– فرامدل در برابر meta-model
– فرادانش در برابر meta-knowledge
– فرامتن در برابر hypertext
– فراروانشناسی در برابر para-psychology
– فراواقع‌گرایی در برابر surrealism
– زبانشناسی فرازمانی در برابر diachronic linguistics
حال آنکه بر پایه‌ی پیشنهادهای دکتر محمد حیدری ملایری و دکتر میرشمش‌الدین ادیب سلطانی باید از پیشوندهای زیر استفاده کرد:
– برای meta: پیشوند «مَتا-» از پارسی باستان و همریشه با پیشوند یونانی
– برای para: پیشوند «پارا-» یا «پَرا-» از پارسی باستان
– برای hyper: پیشوند «هیپر-» وام از یونانی با تلفظ فرانسوی. پیشنهاد من: اَپَر از ایرانی باستان و پارسی باستان
– برای over: در معنای «بیشتر» (مانند overestimate) پیشوند «بیش-»
جالب آنکه در زمینه‌ی کارهای مالی نیز در برابر over-the-counter («روی پیشخوان») از اصطلاح «فرابورس» استفاده می‌شود. گفتیم که معنای پیشوند «فرا-» یعنی «آن سوی» حال آنکه این نوع بازار سهام در ایران برای سهام شرکت‌هایی است که هنوز وارد «بورس اصلی» نشده‌اند و «پیش از» ورود به آن مرحله‌اند که در بورس رسمی معامله شوند. یا با تعریفی دیگر «سهام شرکت‌هایی که بیرون از بازار بورس اصلی و به طور مستقیم بین افراد معامله می‌شود.» بنابراین «فرابورس» کاملا غلط است!
اصطلاح دیگری که به تازگی با پیشوند دوست‌داشتنی «فرا-» ساخته شده است «فرادرمانی» است که نمی‌دانم در برابر چه واژه‌ی انگلیسی ساخته شده است. اگر برابر homeopathy باشد که اشتباه است؛ زیرا این روش به معنای «هماننددرمانی» است که در زبان عربی برای آن «معالجة المثلیه» را ساخته‌اند. اگر هم برابر انگلیسی ندارد و نوواژه‌ای در پارسی است باز از نظر مفهومی و دستور واژه‌سازی به نظر من اشتباه است.
جستارهای وابسته
زبان پارسی آماج تازش‌ها شهربراز- در برابر این همه تازش و دشمنی، سنگر بزرگ و پرتوانی نیست که از زبان پارسی دفاع کند و تنها می‌توان به برخی دلسوزان امیدوار بود و به توانایی زبان پارسی که ققنوس‌وار در همه‌ی تاریخ خود پایدار بوده است و پایدار خواهد […]
«آموزش زبان مادری» در گفت‌‌وگو با گارنیک آساطوریان زبان اول همه ایرانیان فارسی است و آن زبانی که آنها با آن در خانه سخن می‌گویند درواقع زبان گهواره است و با زبان گهواره نمی‌توان در مدرسه تحصیل کرد. آموزش در مدرسه و دانشگاه‌ها باید حتما به زبان اول یا زبان اصلی (فارسی) باشد. […]
«پیراوند» چیست؟ پرسش: در یکی از فرسته‌های تاربرگ «پارسی‌انجمن» واژه‌ی «پیراوند» را به عنوان فن‌واژه‌ای در زمینه‌ی زبانشناسی آورده بودید. تا کنون چنین واژه‌ای نشنیده‌ام. توضیح بیشتری درباره‌ی آن […]
نگاهی به نرم‌افزار «پارسی را پاس بداریم» کوروش جنتی: به‌تازگی نرم‌افزار «پارسی را پاس بداریم»، با پیشاورد (= عرضۀ) ویراست تازه‌‌ای از بستۀ نرم‌افزاری‌‌‌اش، توانسته‌است کارهای پیش‌تر از خود را به رسایی برساند و بیش‌و‌کم همه‌سونگر‌ترین و توانمند‌ترین ابزار پارسی‌‌زبانی را فراهم کند. چنین به دیده می‌آید که این بستۀ نرم‌افزاری، با نرم‌افزارهای هفت‌گانه‌اش، بهترین پاسخی بوده‌است که […]
چند واژه و عبارت در گویش مردم دایکندی عباس سلیمی آنگیل: گاهی در گویشهای گوناگون زبان فارسی واژه‌ها و عبارت‌هایی یافت می‌شود که شنیدن و شناختنشان خوشایند ذوق‌های سخن‌سنج است. افزون بر این، یعنی افزون بر نگاه زیبایی‌شناختی، جور دیگر هم می‌توان به این واژه‌ها و عبارت‌ها نگریست: می‌توان به جای برخی از وام‌واژه‌ها ازشان بهره برد؛ در پژوهشهای ادبی و زبانی هم راهگشایند. […]
بارگیریِ «جاده‌ی ابریشم»ِ مظاهری پارسی‌انجمن: «جاده‌ی ابریشم» را زنده‌یاد علیِ مظاهری در ۱۹۸۳ به زبانِ فرانسه چاپ کرد که چندی پس از آن ملک‌ناصرِ نوبان آن را به پارسی برگرداند. مظاهری در پژوهشهای تاریخی‌اش، نگاهی باریک‌بینانه به زبان داشت و واژه‌های کهنِ پارسی را برمی‌کشید و به جست‌‌وجوی کارواژه‌هایی در نوشته‌های کهنِ پارسی می‌پرداخت که در پارسیِ امروزی کاربردی ندارند. […]
فرادرمانی اصطلاحیه که بیماریهایی که با دانش درمان نمیشه رو درمان میکنه(به گفته خودشون)مثل بیماری های روانی و…
و منظورشون اینه که بالاتر از درمان عادی یا آنسوی درمان عادی یا بهتر از درمان عادی و برابر بیگانه نداره پس به نگر من درست انتخاب شده
درود یاشار . پس در این صورت باید فرا عادی درمانی باشه ؛ فرا درمانی از دید من هم نادرسته چون به هر حال، درمان در اون هست. سپاس
سلتم وسپاس؛
به نظرم لازم است هم فرهنگستان وهم اساتید محترمادبیات پارسی, درگفتمان سازی پیرامون واژه گزینی و واژه پردازی کارجدی انجام دهند وهم دراین زمینه ازغنای گویشهای فرعی زبان پارسی بیشتر استفاده کنند و وام بگیرند
دکتر محمد رضا احمدی- راهبردنگار(همین واژه راهبرد نمی دانیم چقدر درست ومناسب است؟!!)
یک واژه ی فارسی با متا بگو!