جمع در زبان پارسی

2 دیدگاه فرستاده شده است.

1. کیای شهربراز، این یک مورد که می‌گویید در زبان پارسی میانه‌ تنها یک پسوند جمع وجود داشت، اشتباه است، در پارسی میانه‌ سه پسوند جمع بود، “-آن”، “-این” (= in, en) و “-اون”. هنوز هم در برخی از زبانهای ایرانی، مثلاً روشانی و شغنانی، واژگان را باپسوند “-این” (به گونه en) جمع می‌بندند. ضمناً، پسوند “-ایها” در پارسی میانه‌ در آغاز پسوند سازنده قید یا ظرف (adverb) و برابر پسوند انگلیسی “-ly” بوده و بندریج وظیفه اش عوض شده است.

   پاسخ

2. البته از نظر آموزش و پرورش ایران و نویسندگان و مجریان خبر تنها پسوند بیشانه‌کُن یا جمع‌ساز ها است و بکار بردن پسوند آن تنها جنبهٔ زیباسازی دارد.

   پسوند ایها در پارسی میانه قیدساز بود و همانند آنه و وار در پارسی امروزی کار می‌کرد ولی باید گفت در پارسی دری هنوز میتواند قید بسازد چونان که مردمان گفتارئیانه می‌گویند رفتنیا، آمدنیا یا حتی نزدیکیها.

   در پارسی دری هرچه بیجان است باید با ها جمع بسته شود، همچون در و درها، سنگ و سنگها

   هرچه آدم و جاندار است باید با آن یا گونه‌های دیگرش جمع بسته شود.

   اگر واژه به همخوان پایان یابد با آن؛ همچون شیر و شیران، آدم و آدمان

   اگر واژه با فتحه یا کسره پایان یابد با گان؛ بچه و بچگان، توله و تولگان، نوه و نوگان، نواده و نوادگان

   اگر واژه به صدای واو معروف یا مجهول پایان یابد؛ با آن
   آهو و آهوآن

   نکته؛ در زبان پارسی واکه‌ها با همدیگر ادغام نمیشوند پس صدای /آن/ پس از صدای /او/ کاملاً واضح تلفظ میشود پس نوشتن آهوان غلط است و بدتلفظی را سبب می‌شود و باید آهوآن نوشت.

   اگر واژه به صدای آ پایان یابد؛ با یان
   دانا و دانایان
   تنها استثنا واژهٔ نیا است که می‌شود نیاکان یا نیاگان

   استثناها؛ برخی پارهای تن آدمی با آن جمع بسته می‌شوند بویژه پارهای چهره؛ ابرو و ابروآن، چَشم و چشمان، پِلک و پلکان، مُژه و مژگان، گوش و گوشان، لب و لبان، زانو و زانوآن، انگشت و انگشتان، دست و دستان

   برخی نامها از طبیعت نیز با آن یا گونه‌های دیگرش جمع بسته می‌شوند، همچون درخت و درختان، گُل و گُلان، شکوفه و شکوفگان غنچه و غنچگان، بوته و بوتگان، برگ و برگان

   این استثناها از جمعهای زبان پهلوی اند که باید اینگونه جمع بسته شوند، پیرامون نامهای طبیعت میتوان گفت که جانمندسازی است یعنی گوینده درخت و برگ و گُل و غنچه و بوته و شگوفه را زنده می‌انگارد پس کاملاً صحیح اند.

   صفتها را نیز می‌توان جمع بست، اگر با ها جمع بسته شوند به چیزی نازنده اشاره می‌کنند اگر به آن و گونه‌های دیگرش جمع بسته شوند با آدمان اشاره می‌کنند. پس داریم؛

   بسته‌ها؛ چیزهای جعبه‌مانندی که چیزی را در آنها اندر می‌نهند

   بستگان؛ خویشاوندان

   رفته‌ها؛ چیزهایی که رفته اند
   رفتگان؛ کسانی که مرده اند

   گذشته‌ها؛ کهن‌روزگاران یا زمانهای قدیم
   گذشتگان؛ کسانی که در زمانها گذشته زیسته اند

   آمریکائیها؛ چیزهایی که آمریکائی اند
   آمریکائیان؛ مردمان آمریکائی

   پس ای نویسنده و روزنامه‌نویس یا مجری خبر بی‌سواد، گفتن و نوشتن آمریکائیها برای اشاره کردن به مردم آن کشور اشتباه است.

   این را نیز باید گفت که خط امروزی زبان پارسی خود مانعی برای جمع بستن با آن است زیرا واکهٔ /ای/ /i/ و نیم‌واکهٔ /ی/ /j/ هر دو با نویسهٔ ی نوشته میشوند و در پارسی کم نیستند واژه‌هائی که به سه واکه پایان می‌یابند مانندِ آمریکائی که به خط لاتینی āmrikāi نوشته می‌شود در نتیجه نمی‌توان نوشت آمریکاییان زیرا خوانده نمی‌شود و راه چاره این است که āmrikāiān را آمریکائیان حرف‌نویسی کرد. البته نباید نوشت آمریکایی زیرا در این واژه مانند بسیاری واژه‌های دیگر دو واکه در پایان وجود دارند که به خط لاتینی āmrikāi نوشته می‌شود پس باید نوشت آمریکائی.

   پاسخ