واژه‌نامه‌ی «دیباچه‌ای بر فلسفه‌ی تاریخِ ایران»

2 دیدگاه فرستاده شده است.

1. با درود
   چندی از واژه‌ها ای که در همان آغازِ این نوشتار گفته اید گرچه کاملا درست اند ولی همچیمِ واژه‌هاء یادشده نیستند و چه بسا ذهن را به بیراهه میبرند، چندی از آنها را نام میبرم و خودواژه ای بهتر را فراز مینهم.

   الف) empiricism
   واژهء پیشنهادیء ایشان «آزمایشگِرَوی» است خب چیم(معنی)ء این واژه چون این است «کنشِ گرویدنِ کسی به آزمایش» ولی empiricism میشود استفاده‌کردن از آزمان(تجربه) و آزمایش برایِ پایه‌ریزیء اندیشه‌ها و باورها و «آزمایشگِرَو» میشود «کسی که به آزمایش میگرود» و «آزمایشگروی» چونان که گفتم میشود «کنشِ گرویدنِ کسی به آزمایش»

   empiricist
   میشود کسی که از آزمان و آزمایش برایِ پایه‌ریزیء اندیشه‌‌ها و باورهاش استفاده میکند پس آیا «آزمایشگرو» به این چیم است؟ خب نه!

   واژهء پیشنهادیء من

   empiricist
   آزمانگر یا آزمودار
   کسی که از آزمان و آزمایش برای پایه‌ریزیء اندیشه‌ها و باورها استفاده میکند
   empiricism
   آزمانگری، آزموداری
   استفاده از آزمان و آزمایش برای پایه‌ریزیء اندیشه‌ها و باورها

   آزمایشگروی نادرست نیست ولی نشاندهء چیمء empiricism نیست.
    

   ب) positivism
   دستگاه ای از فلسفه است بر پایهء چیزها ای که میتوانند دیده شوند یا ثابت شوند و نه بر پایهء اندیشه‌ها.

   برای positivism واژه‌هاء «نِهاداری» یا «نهادگری» را پیش مینهم، زیرا ریشهء posit به چیمِ نهادن است
   پس positivist می‌شود «نِهادار یا نهادگر» یعنی «آن کس که مینِهد.»

   پ)pragmatism
   اندیشیدن دربارهء حل کردنِ پیشافکندها(مشکلها) با روشی کاربردی و محسوس، به جای استفاده از اندیشکها(ایدهها) یا نگره‌هاء ثابت شده.

   واژهء پیشنهادیء ایشان «کردارگروی» است.

   کَردار میشود «آن کس که میکند = کننده» یا «آن چه که کرده میشود = کنش»، پس کردارگِروی میشود «کنشِ گرویدنِ کسی به کردار»! خب این واژه هیچ به تعریفِ pragmatism نزدیک نیست.

   واژهء پیشنهادیء من

   واژهء pragmat میشود «کرد، کار، آن چه کرده میشود». پس pragmatist میشود «کردگر» یعنی آن کس که میکند و pragmatism میشود «کردگری».

   ت) materialism مَتِریالیسم
   میشود «این باور که پول و مال و دارایی و راحتیء جسمانی مهمتر از ارزشهاء مینویی و آسمانی است.»
   واژهء پیشنهادیء ایشان «ماده‌گروی» است، باز این واژه بیانگرِ چیمِ materialism نیست و میشود «کنشِ گرویدنِ کسی به مادده».

   واژهء پیشنهادیء من
   مادّه‌دوست materialist: آن که به ماده‌دوستی باور دارد.
   مادّه‌دوستی materialism: این باور که پول و مال و دارایی و راحتیء جسمانی مهمتر از ارزشهاء مینویی و آسمانی است.

   ج) idealism
   ایدئالیزم میشود «این باور که فکرها یا اندیشکهاء ما تنها چیزها ای هستند که واقعی اند و میتوان دربارهء آنها دانست»

   واژهء پیشنهادیء ایشان «مینوگروی» است! این واژه بسیار از چیمِ ایدئالیزم دور است.

   مینوگروی میشود «کنشِ گرویدن کسی به مینو» و «مینو» هیچ به چیمِ ایده یا اندیشک نیست.

   واژهء پیشنهادیء من
   ایدئالیزم از idea در یونانی ریشه میگیرد و آن خود از idein ریشه میگیرد که میشود «دیدن»

   بهترین برابرها برای واژهء ایده یا idea «اندیشک» از اندیشیدن یا «بینه» از دیدن هستند.
   پس ایدئالیست میشود «اندیشکدوست» یا «فکردوست» یا «بینه‌دوست» و ایدئالیسم میشود «اندیشکدوستی» یا «فکردوستی» یا «بینه‌دوستی»

   چ) concept
   ایشان برای concept واژه مینه را پیش نِهاده اند که هیچ ریشه اش در ذهن مردمان زنده نیست.
   واژهء concept دو بخش دارد، پیشایندء com که برابر با پیشایندء «هم» است و ریشهء capere که میشود «گرفتن»، پس بهترین واژه برای concept، «همگرفت» است.

   ح) microcosm

   از mikros kosmos در یونانی آمده است که از دو بخش است، یکی میکرو که پیشایند است و به چیمِ «خُرد» و دیگر ای کُسمُس به چیمِ «جهان» است.

   «خُردجهان» یا جهانِ کوچک، جهان یا جای ای است که همهء ویژگیهاء جهان یا جای ای بزرگتر را دارد.

   خ) macrocosm
   خب در این واژه تنها پیشایند ماکرو عوض شده است، ماکرو را میتوان «وُزرگ» ترجمه کرد، «وُزورگ» واژه ای از زبان پهلویک است که امروز به «بزرگ» گشته است، این واژه را میتوان «وُزورگ‌جهان» ترجمه کرد.

   درفلسفه یا خِرَددوشَگی وزورگ‌جهان ساختار ای فراخ و کامل است که دربرگیرِ دیگر ساختارهاء کوچک است.

   د) subject
   این واژه از پیشایندِ sub به چیمِ «زیر» و ریشهء jacere به چیمء افکندن ساخته شده است، به سادگی میتوان آن را زیرافکند ترجمه کرد و به جای موضوع به کار برد.

   واژه‌ها ای چون نادرست نیستند ولی بیانگر آن همگرفتها ای که گفته شد نیستند و چه بسا ذهنِ خواننده را از زیرافکند دور میکنند.

   به یاد داشته باشیم که مردمان هندواروپایی‌زبان یکجور می‌اندیشند و تنها از واژه‌هاء متفاوت برای بیان‌کردنِ خواستء خود بهره میبرند، پس بهترین کار این است که کتابها را بازترجمه کنیم ولی این بار به روش درست واژه بسازیم نه این که همواره دست‌به‌دامن زبانِ اربی باشیم.

   نیز باید دانست که واژه‌ها همین که شنیده میشوند باید فهمیده شوند و چیم و همگرفت را به شنونده برسانند، برای نمونه واژهء «ماده‌گروی» همین که شنیده شود فهمیده میشود ولی همگرفتء «materialism» را نمیرساند، پس نامزد خوبی برای ترجمهء واژهء materialism نیست.
   واژهء «مینه» نه فهمیده میشود و نه چیم را میرساند، زیرا ریشهء «مِنیدن = اندیشیدن» در ذهنِ مردمان زنده نیست، پس واژه‌ها ای که ایشان فرازنهاده اند، جا نخواهند افتاد و خواننده خواست ایشان را اندرنخواهدیافت.

   پاسخ

   • با درود.
     سپاسگزاریم که واژه‌هایی چند از این واژه‌نامه را بررسیدید و واژه‌هایی دگر پیش نهادید. پیش از هر چیز باید درنگریست که ارسلان پوریا در «دیباچه‌ای بر فلسفه‌ی تاریخِ ایران» هر یک از این واژه‌ها ـ به ویژه آن واژه‌هایی که با فرزانگی یا فلسفه و دبستانهای فرزانگی پیوندی سرراست دارند ـ را شکافته و چگونگی و چرایی واژه‌هایی را که برساخته روشن کرده است. زین‌رو، درنگریستن بدین واژه‌نامه بی درنگریستن به خودِ کار به دژاندریافت (سوءتفاهم) می‌انجامد. همچنین، پوریا در پی آن نبود که واژه‌های پیونددار با پرمانه‌های (مفاهیمِ) فرزانگی را سرراست و بهربهر از زبانهای فرنگی به پارسی بگرداند ـ چونان پیشنهادهایی که شما درانداخته‌اید ـ وی این پرمانه‌ها را درونی و سپس از پی این درونی‌سازی واژه‌ را پیش می‌نهاد. او، خود، در این باره گفته است: «ما به آموختنِ فلسفه‌ی تاریخِ اروپا تشنه‌ایم و جامِ باده‌ی آن را دلخواهانه سرمی‌کشیم ولیک نه مانند دانشمندِ امروزیِ اروپا بلکه به همان شیوه‌ای که سازندگانِ این فلسفه باده‌ی پیشینیانِ خود را می‌نوشیدند» (رویه‌ی ۷۲ دیباچه).

     پاسخ