پارسیانجمن: «دیباچهای بر فلسفهی تاریخِ ایران» نوشتهی زندهیاد ارسلانِ پوریا ـ فیلسوف، نمایشنامهنویس و سرایندهی ایرانی ـ به کوششِ بزرگمهرِ لقمان برایِ نخستینبار چاپ شد.
این دیباچه نخستین کوششِ سامانمندِ فلسفی در بررسی و ارزیابیِ گزارشهای تاریخی برایِ دستیابی به نگرههایی سنجشگرانه و همگانی از تاریخِ ایران است. پوریا در این نبیگ، که میانِ سالهای ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۴ نوشته، برپایهی زبانی فلسفی و روشی دانشی به آسیبشناسیِ اندیشههای پلاتون و ارستو و مارکس و انگلس و دبستانهای بودهگروی و کردارگروی و آزمایشگروی و کالبدپرستیِ تاریخی و… پرداخته، کژیها و کاستیهایشان را برشمرده و کوشیده، برپایهی چنین سنجشگریهای آگاهانهای، روشِ خویش را در شیوهی نگرشِ فلسفی به تاریخِ ایران برنهد و تاریخ را از پایگاهِ یک «گزارشِ رویداد» به پایگاهِ یک «دانشِ سنجشگرانه» برکشد.
پوریا که این نبیگ را به پارسیِ سره نوشته دربارهی چرایی این کار چنین گفته است: «آگاهیِ زبانیِ پارسیزبانان در راستایی است که خواهانِ بسامانکردن و منطقیکردنِ زبانِ خود میباشند. اینکه ما میخواهیم واژههای عربی را در زبان پارسی نیاوریم، در دیدهی برخی آگاهیهای دیگر خشکاندیشی مینماید. ولیک در آگاهیِ کنونیِ ما این گرایش نه نشانِ خشکاندیشی نه نشانِ دشمنی با زبانِ عربی بلکه نشانِ گرایشِ ما به منطقی ساختنِ زبان مینماید؛ گرایش به آنکه دستگاهِ زبانی هرچه میشود بسامانتر، منطقیتر و یگانهتر باشد؛ هرچه میشود استثنا در آن کمتر باشد. ازآنجاکه یک واژهی عربی فرمانبردارِ دستگاهِ دستوریِ دیگر است، بهکاربردنِ این واژه در پارسی به معنیِ آمیختنِ دستگاههای زبانی است و این پدیده زبان را بهسویِ بیسامانی، بیدستوری، بیمنطقی و هرجومرج میکشاند، درحالیکه زبانِ عربی با کالبد و دستورِ ویژهی خود برای خود زبانی منطقی و بسامان است» (رویهی ۲۷۴).
دربارهی نویسنده گفتنی است، ارسلانِ پوریا در ۱۳۰۸ در سلماس زاده شد و در سالِ ۱۳۷۳ در تنکابن چشم از جهان فروبست. دیگر کارهای او «ناهید را بستای»، «سوگنامهی افشین»، «سوگنامهی کبوجیه»، «آرشِ شیواتیر»، «برخی از فروزههای نمایشیِ شاهنامهی فردوسی»، «سرودِ آزادی»، «فردوسی فرزندِ دورانِ آفرینش»، «سوگنامهی رستم و سهراب»، «تازیانهی بهرام»، «رستاخیزِ تبریز»، «کارنامهی مصدق» و «دیباچهای بر فلسفهی هنر» نام دارند.
«دیباچهای بر فلسفهی تاریخِ ایران» را در ۴۰۴ رویه و بهای ۳۷ هزار تومان «کتابِ سده» (دورآوا: ۶۶۸۶۲۱۴۳-۰۲۱، همراه: ۰۹۱۲۲۴۷۲۸۳۸) چاپ کرده است.
***
«سرسخنِ» بزرگمهرِ لقمان بر «دیباچهای بر فلسفهی تاریخِ ایران» را میتوانید از «اینجا» بخوانید.
«گزیدهای از دیباچهای بر فلسفهی تاریخِ ایران» را هم میتوانید از «اینجا» بخوانید.
***
هزاران درود بر شما. از خوشحالی در پوست خودم نمیگنجم. سایت شما باعث شد به ایرانی بودنم افتخار کنم. ایدون باد