یدالله منصوری: کهن ترین فرهنگهای برجایمانده زبان پهلوی به نامهای اوئیم ایوک و فرهنگ پهلویک به دوران ساسانیان میرسد؛ اما تاریخ نگارش آنها را میتوان در بازهی پایانی آن دوران تا سده سوم هجری جای داد. وجه تسمیه فرهنگ اوئیم ایوک این است که نخستین سرواژه (مدخل) آن اوئیم، واژهای اوستایی به معنی «یک»، است و در مقابل آن ایوک، واژهای پهلوی باز به معنی «یک» آمده است. همچنان که از این نامگذاری برمیآید، این اثر یک فرهنگ اوستایی به پهلوی است. در این فرهنگ، ۱۰۰۰ واژه اوستایی به ۲۲۵۰ واژه پهلوی برگردانده شده است. در آغاز آن آمده که «این رساله برای شناختن سخنان و واژگان اوستایی است و اینکه زند (= ترجمه پهلوی) آنها چه و چگونه است». این فرهنگ دارای ۲۷ در (= باب) است و بر پایه موضوع – شمار و اعداد و برخی قیدها (در ۱)، ضمایر (در ۲)، اندام تن و ویژگی آنها (در ۳)، واژههای اوستایی بر پایه نخستین حرف آنها (بخشی از در ۴ و درهای ۵ تا ۲۴)، تاوان گناه و جریمهها (در ۲۵)، اندازهگیری زمان (در ۲۷) – سامان یافته است. گردآورنده ناشناخته آن میخواسته دشواری واژههای اوستایی را برای گزارشگران اوستا آسان سازد. ارزش این فرهنگ در آن است که واژههای نوشتههای اوستایی دوران ساسانی و پس از آن را که اکنون در دست نیست، در بردارد.
دنبالهی جُستار «نگاهی به فرهنگهای زبان پهلوی» را به دیسهی پیدیاف از «اینجا» دریافت فرمایید.
کمبود منابع پهلوی پیش از اسلام آزار دهنده است. امروزه با پیشرفت تکنولوژی امیدواری زیادی هست که بتوان کتابهای بسیار آسیب دیده کهن به عنوان مثال پاپیروسهای مربوط به رم باستان را خواند
http://www.nature.com/ncomms/2015/150120/ncomms6895/full/ncomms6895.html
اگر با تکنولوژی امروزی پاپیروس ۲۰۰۰ سال پیش جزغاله شده را میتوان خواند. یقینا میتوان میتوان کتب ۱۴۰۰ ساله پهلوی را هم از زیر خاک بیرون کشید تا باز نشده برایمان زبان بگشایند
بنابراین خواستم بگویم که در مورد آثار پهلوی اگر چنین کتبی هست امیدواری برای خواندن آنها نیز هست و یا حتی میتوان با امیدواری بیشتری دست به کاوشهای جدید برای یافتن کتب پهلوی زد.
با پرنگری به اینکه از نسکسوزی تازیان زیاد شنیدهام. اکنون اگر نسکها و دفترهای سوخته پهلوی را بتوانیم بیابیم کار مهندی انجام دادهایم.
اندک کتابهایی کهداز کتابسوزی اعراب جان سالم به در برده مثل. کتاب اوشنر دانا ثابت کرد که نیاکان ما تا چه اندازه به فرهنگ ادب و علم و نزاکت اهمیت میدادند. کتبی در زمینه نوع و اداب غذا خوردن , در زمینه اهمیت علم و …. ثابت کرد که اکر کتابسوزی اعراب وجود نداشت ما امروزه چه گنجینه ای از فرهنگ را میتوانستیم در اختیار داشته باشیم.
کتاب اوشنر دانا تقدیم به فرهیختگان:
http://historybook.ir/%d9%be%d9%86%d8%af%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%a7%d9%88%d8%b4%d9%86%d8%b1-%d8%af%d8%a7%d9%86%d8%a7/