شهربراز
در زمینه‌ی واژه‌سازی علمی و فنی نیاز به گسترش دامنه‌ی واژگان زبان پارسی کنونی داریم. نه تنها واژگان بلکه باید وند (پیشوند و پسوند)های بیشتری را هم به دستگاه واژه‌سازی بیافزایم. وگرنه مجبور می‌شویم که برای چند پیشوند به کار رفته در واژه‌های بیگانه، یک پیشوند پارسی را به کار ببریم.
واژه‌ی «فرا» در فرهنگ دهخدا و در برخی کاربردهای آن در ادبیات پارسی به تنهایی معنای «نزدیک و به سوی» دارد. نمونه از حافظ:
سر فرا گوش من آورد و به آواز حزین
گفت ای عاشق دیرینه‌ی من خوابت هست؟
در حالت پیشوندی «فرا-» به معنای «آن سوی…/ پس از … / بالاتر از ..» به کار می‌رود؛ اما به نظر می‌رسد این روزها پیشوند «فرا-» پیشوند دوست‌داشتنی عده‌ی زیادی شده است و برای هر چیزی و هر کاری از «فرا-» استفاده می‌کنند. در زیر چند نمونه را می‌آورم:
– فرامدل در برابر meta-model
– فرادانش در برابر meta-knowledge
– فرامتن در برابر hypertext
– فراروانشناسی در برابر para-psychology
– فراواقع‌گرایی در برابر surrealism
– زبانشناسی فرازمانی در برابر diachronic linguistics
حال آنکه بر پایه‌ی پیشنهادهای دکتر محمد حیدری ملایری و دکتر میرشمش‌الدین ادیب سلطانی باید از پیشوندهای زیر استفاده کرد:
– برای meta: پیشوند «مَتا-» از پارسی باستان و همریشه با پیشوند یونانی
– برای para: پیشوند «پارا-» یا «پَرا-» از پارسی باستان
– برای hyper: پیشوند «هیپر-» وام از یونانی با تلفظ فرانسوی. پیشنهاد من: اَپَر از ایرانی باستان و پارسی باستان
– برای over: در معنای «بیشتر» (مانند overestimate) پیشوند «بیش-»
جالب آنکه در زمینه‌ی کارهای مالی نیز در برابر over-the-counter («روی پیشخوان») از اصطلاح «فرابورس» استفاده می‌شود. گفتیم که معنای پیشوند «فرا-» یعنی «آن سوی» حال آنکه این نوع بازار سهام در ایران برای سهام شرکت‌هایی است که هنوز وارد «بورس اصلی» نشده‌اند و «پیش از» ورود به آن مرحله‌اند که در بورس رسمی معامله شوند. یا با تعریفی دیگر «سهام شرکت‌هایی که بیرون از بازار بورس اصلی و به طور مستقیم بین افراد معامله می‌شود.» بنابراین «فرابورس» کاملا غلط است!
اصطلاح دیگری که به تازگی با پیشوند دوست‌داشتنی «فرا-» ساخته شده است «فرادرمانی» است که نمی‌دانم در برابر چه واژه‌ی انگلیسی ساخته شده است. اگر برابر homeopathy باشد که اشتباه است؛ زیرا این روش به معنای «هماننددرمانی» است که در زبان عربی برای آن «معالجة المثلیه» را ساخته‌اند. اگر هم برابر انگلیسی ندارد و نوواژه‌ای در پارسی است باز از نظر مفهومی و دستور واژه‌سازی به نظر من اشتباه است.
جستارهای وابسته
«آموزشِ زبان مادری» آری، «آموزش به زبان مادری» نه مسعود لقمان: «آموزشِ زبانِ مادری»، در کنارِ زبانِ فارسی که زبانِ رسمی، دیوانی، ملی و تمدنی است، خواسته‌ای است که می‌تواند ازسویِ همگان پیگیری شود لیک «آموزش "به" زبانِ مادری» و زدودنِ زبانِ فارسی از سامانۀ آموزشی واژگونه‌ی نصِ صریحِ قانونِ اساسیِ جمهوریِ اسلامیِ ایران و همچنین مؤلفه‌های وحدت‌بخشِ ایرانیان […]
بحثی درباره‌ی صرف فعل در زبان علمی فارسی دکتر محمد حیدری ملایری- زبان علمی فارسی در گرایش جدید خود بسوی توانایی و غنای بیشتر … معادل اصطلاحهای واضح علمی را می‌سازد. از اینرو، تنها معنایی که مثلا به مصدر «آبیدن» در علم داده شده این است: «ترکیب کردن با […]
داستانِ تنوین داریوش آشوری: راهِ حلِ درستِ مسأله نه تغییرِ شکلِ نگارشیِ این تکواژِ وابسته‌یِ قیدساز از [-اً] عربی به [-ن]-ِ فارسی، بلکه بازگشت به ساختارِ درست و سالمِ ساختمانِ قید در زبانِ فارسی ست. یکی از راه‌هایِ آن یادآوریِ دو باره‌یِ واژه‌هایِ فارسی ست که واژهایِ عربی‌تبار با ساختارِ دستوریِ عربی جایِ آن‌ها را […]
آذربایجان را دریابید! عباس سلیمی آنگیل: خبر ممنوعیت زبان فارسی در نشست‌های شورای شهر ارومیه، و قهر نمایندهٔ کردزبان، خالد حاتمی، ممکن است خیلی‌ها را شگفت‌زده کند، ممکن است برای خیلی‌ها فضای ترکیه و سوریه و دیگر بازماندگان عثمانی را فرایاد آورد، اما من شگفت‌زده نیستم که هیچ، از تعجب دوستان […]
۶۹. درنگ‌نماد و جدایی نهاد و گزاره
دیدگاهِ انگلس درباره‌ی زبان، دبیره و ادبِ پارسی در نامه‌اش به مارکس گزارش و گردانش بزرگمهرِ لقمان: از این چند هفته‌ای که خویشتن را درگیرِ نمایشهای اوشَسْتَریان (مشرقیان) کرده‌ام برایِ یادگیریِ زبانِ پارسی بهره برده‌ام. از زبانِ عربی گریزانم، از رویِ بیزاریِ ذاتی‌ام از زبانهای سامی، و از آن روی که بی زمان نهادنِ بسیار، پیشرفت در آن شدنی نیست. در سنجش با آن، زبانِ پارسی بسیار آسان است. برایِ یادگیریِ […]
فرادرمانی اصطلاحیه که بیماریهایی که با دانش درمان نمیشه رو درمان میکنه(به گفته خودشون)مثل بیماری های روانی و…
و منظورشون اینه که بالاتر از درمان عادی یا آنسوی درمان عادی یا بهتر از درمان عادی و برابر بیگانه نداره پس به نگر من درست انتخاب شده
درود یاشار . پس در این صورت باید فرا عادی درمانی باشه ؛ فرا درمانی از دید من هم نادرسته چون به هر حال، درمان در اون هست. سپاس
سلتم وسپاس؛
به نظرم لازم است هم فرهنگستان وهم اساتید محترمادبیات پارسی, درگفتمان سازی پیرامون واژه گزینی و واژه پردازی کارجدی انجام دهند وهم دراین زمینه ازغنای گویشهای فرعی زبان پارسی بیشتر استفاده کنند و وام بگیرند
دکتر محمد رضا احمدی- راهبردنگار(همین واژه راهبرد نمی دانیم چقدر درست ومناسب است؟!!)
یک واژه ی فارسی با متا بگو!