شهربراز
در این جستار به بررسی ریشه‌شناسی نام چهار فصل سال در زبان پارسی و دیگر زبان‌های هندواروپایی می‌پردازم.
۱) بهار
نخستین فصل سال بهار است که در زبان پارسی میانه (پهلوی) سه نام برای آن آمده است: wahār و afsālān و mēdyōzarm.
واژه‌ی wahār از اوستایی آمده است. در سانسکریت vasantah (نام Vasanti در فیلم هندی «شعله» به معنای «بهاری» است) و در لاتین ver و در پوروا-هندواروپایی -wers* آمده است. در انگلیسی vernal به معنای «بهاری» از همین نام لاتین آمده است. در زبان روسی بهار را весна (به خط لاتین: vesna) می‌گویند که از همین ریشه است.
در زبان انگلیسی فصل بهار را spring می‌گویند که منظور از آن «آغاز سال» است و از فعل spring به معنای جهیدن آمده است. در زبان فرانسه بدان primtempt به معنای «نخستین زمان/فصل» می‌گویند.
واژه‌ی afsālān در پارسی میانه از دو بخش ساخته شده است: پیشوند «افـ» به معنای «بالا» است که در «افسر» (آنچه بر سر نهند، تاج) و «افراشتن» (بالا بردن) دیده می‌شود؛ و «سالان» و در کل به معنای «سر سال» است. در پارسی نو/دری این واژه به صورت «آبسالان» درآمده است.
همان شیپور با صد راه نالان
به سان بلبل اندر آبسالان (ویس و رامین).
اما در فرهنگ دهخدا به اشتباه آن را جمع «آبسال» نوشته و معنای «آبسال» را هم «باغ» نوشته است.
۲) تابستان
«تابستان» هم به معنای زمان تفتن/تافتن و تابش آفتاب است. در لاتین تابستان را aestus می‌گویند به معنای «فصل داغ» یا همان تابستان. این واژه در زبان فرانسه به صورت été درآمده است. در زبان انگلیسی فعل estivate به معنای «گذراندن تابستان در جایی» از همین ریشه‌ی لاتین آمده است. در زبان روسی هم تابستان را лето (به خط لاتین: leto) می‌گویند که شاید از لاتین یا فرانسه آمده باشد.
۳) پاییز
۴) زمستان
در روسی زمستان را зима (به خط لاتین: zima) می‌گویند که به نام پارسی نزدیک است.
جستارهای وابسته
۱۱۵. گَرماگرم
بارگیریِ «جاده‌ی ابریشم»ِ مظاهری پارسی‌انجمن: «جاده‌ی ابریشم» را زنده‌یاد علیِ مظاهری در ۱۹۸۳ به زبانِ فرانسه چاپ کرد که چندی پس از آن ملک‌ناصرِ نوبان آن را به پارسی برگرداند. مظاهری در پژوهشهای تاریخی‌اش، نگاهی باریک‌بینانه به زبان داشت و واژه‌های کهنِ پارسی را برمی‌کشید و به جست‌‌وجوی کارواژه‌هایی در نوشته‌های کهنِ پارسی می‌پرداخت که در پارسیِ امروزی کاربردی ندارند. […]
روشن است از من نشانِ پارسی پارسی‌انجمن: «اسفندیار نظر» چامه‌سرا، پژوهشگر و روزنامه‌نگارِ سرشناس تاجیک است.
چامه‌ی «روشن است از من نشانِ پارسی» برای آشناییِ خوانندگانِ پارسی‌انجمن با کارهای اسفندیار نظر از دبیره‌ی سیرلیک به دبیره‌ی پارسی گردانده شده […]
کارواژه‌های پیشوندی پارسی‌انجمن: تا سده‌ی هفتم اسلامی در پارسی دری، همچون پارسیگ، پیشوندهای کارواژه[=فعل] هنوز زنده بودند و چمهای[معانی] گوناگونی از راه آنها گفته و نوشته می‌شدند. شوربختانه پس از این، بهره از کارواژه‌های آمیخته[=مرکب]، به ویژه با نامواژه‌ها[=اسمها] و زابهای[=صفات] عربی، جای کارواژه‌های ساده و پیشوندی را گرفته است. برماست که این شیوه‌‌ی […]
فراخوانِ «کارگروهِ پایشِ زبانِ پارسی» «کارگروه پایش زبان پارسی» پارسی‌انجمن به زودی کار خود را آغاز خواهد کرد. دلبستگانِ پارسی که در زمینه‌ی واژه‌گزینی و دستورزبانِ پارسی آگاهی دارند، می‌توانند درخواستِ همکاریِ خود را به نشانی تلگرامِ پارسی‌انجمن (https://t.me/ParsiAnjoman) […]
ایرانشهر و برخی بُن‌پارهایش جاوید اشکانی: روشن است که نام سرزمینها، شهرها و جاینامها برای هر پژوهنده کلیدی ارزشمند است؛ زیرا این نامها بازگو‌کننده‌ی زیست‌بوم یا سرزمین و نشان‌دهنده‌ی زبان، فرهنگ، منش و شیوه‌های شهرآیینی آنان است. بر این بنیاد، نام «ایرانشهر» یکی از آن کلیدواژه‌های بر جای مانده‌ی تاریخ است که نام و نشان یا شناسنامه‌ی خود را در سنگ‌نبشته‌ها، […]
پات-ایز پهلوی به معنی دارای نشان پایین افتادن (فصل خزان) و وه-آر پهلوی به معنی خوب رسا و کامل (مطابق ماه ثور وهارَ= نیرومند خوب رسا یا همان اردیبهشت= راست و کامل بهترین) ریشه کلمات پاییز و بهار است.
درود بر شما، بسیار شایسته بود اگر به جای واژه فصل نیز برابر ایرانی آن را به کار می‌بردید.
درود بر شما.
به همتایی «فصل» واژه‌ی «آوام» را داریم که در زبانِ پارسیگ (پهلوی) به کار می‌رفته است.
پارسی‌انجمن.
درود بر شما، پارسی واژه تمساح چیست؟
وه-آر پهلوی به معنی خوب رسا و کامل (مطابق ماه ثور وهارَ= نیرومند خوب رسا یا همان اردیبهشت= راست و کامل بهترین) ریشه ایرانی واژۀ بهار به نظر می رسد. ویهارۀ سنسکریت یعنی زمینۀ لذت و شادی هم قابل توجه است:
विहार m. vihAra pleasure-ground
در پارسیگ ساسانی زوستان به معنای زمستان بوده
ی سوال…پادیز اسم قدیمیه پاییزه؟؟