شهربراز
در این جستار به بررسی ریشه‌شناسی نام چهار فصل سال در زبان پارسی و دیگر زبان‌های هندواروپایی می‌پردازم.
۱) بهار
نخستین فصل سال بهار است که در زبان پارسی میانه (پهلوی) سه نام برای آن آمده است: wahār و afsālān و mēdyōzarm.
واژه‌ی wahār از اوستایی آمده است. در سانسکریت vasantah (نام Vasanti در فیلم هندی «شعله» به معنای «بهاری» است) و در لاتین ver و در پوروا-هندواروپایی -wers* آمده است. در انگلیسی vernal به معنای «بهاری» از همین نام لاتین آمده است. در زبان روسی بهار را весна (به خط لاتین: vesna) می‌گویند که از همین ریشه است.
در زبان انگلیسی فصل بهار را spring می‌گویند که منظور از آن «آغاز سال» است و از فعل spring به معنای جهیدن آمده است. در زبان فرانسه بدان primtempt به معنای «نخستین زمان/فصل» می‌گویند.
واژه‌ی afsālān در پارسی میانه از دو بخش ساخته شده است: پیشوند «افـ» به معنای «بالا» است که در «افسر» (آنچه بر سر نهند، تاج) و «افراشتن» (بالا بردن) دیده می‌شود؛ و «سالان» و در کل به معنای «سر سال» است. در پارسی نو/دری این واژه به صورت «آبسالان» درآمده است.
همان شیپور با صد راه نالان
به سان بلبل اندر آبسالان (ویس و رامین).
اما در فرهنگ دهخدا به اشتباه آن را جمع «آبسال» نوشته و معنای «آبسال» را هم «باغ» نوشته است.
۲) تابستان
«تابستان» هم به معنای زمان تفتن/تافتن و تابش آفتاب است. در لاتین تابستان را aestus می‌گویند به معنای «فصل داغ» یا همان تابستان. این واژه در زبان فرانسه به صورت été درآمده است. در زبان انگلیسی فعل estivate به معنای «گذراندن تابستان در جایی» از همین ریشه‌ی لاتین آمده است. در زبان روسی هم تابستان را лето (به خط لاتین: leto) می‌گویند که شاید از لاتین یا فرانسه آمده باشد.
۳) پاییز
۴) زمستان
در روسی زمستان را зима (به خط لاتین: zima) می‌گویند که به نام پارسی نزدیک است.
جستارهای وابسته
چراییِ فروافتادنِ سامانیان پارسی‌انجمن: مهدی سیدی در این پوشه‌ی شنیداری به چراییِ فروافتادنِ فرمانرواییِ سامانیان می‌پردازد. سامانیان از ایران‌دوست‌ترین سررشته‌داران پس از اسلام بوده‌اند و جایگاهی برجسته در گسترش و بالشِ زبانِ پارسی داشتند. پایتختِ سامانیان شهرِ بخارا بود؛ شهری که امروزه بخشی از کشورِ ازبکستان است. رهبران این کشور، در چند دهۀ گذشته، با فشار و […]
۲۴. فربود
بارگیریِ «زبان و ادبِ فارسی در فرارود» پارسی‌انجمن: «زبان و ادبِ فارسی در فرارود» نوشته‌ی دانشمندِ درگذشته‌ی تاجیکستانی، زنده‌یاد رحیم مسلمانیان قبادیانی، است. 
بارگیریِ «تاریخِ ادبیاتِ ایران پیش از اسلامِ» تفضلی پارسی‌انجمن: «تاریخِ ادبیاتِ ایران پیش از اسلام» نوشته‌ی استادِ جانباخته‌ی دانشگاهِ تهران، دکتر احمد تفضلی، است. این نبیگ فهرستی از سدها نبیگی است که از ایرانِ باستان به امروز رسیده، به همراهِ چکیده‌ای از درونه‌ی آنها. این نبیگ و دیگر مانندانِ آن به تنهایی پاسخی‌اند به کم‌خوانانِ پرگو و دژآگاهانی که گویند ایرانیان باستان نوشته‌ای […]
بارگیریِ «پارسیِ نغز» گردآوریِ حکمت پارسی‌انجمن: «علی‌اصغر حکمت» که ادب‌دانی برجسته و نویسنده‌ای نامدار بود، نبیگی[=کتابی] دارد به نامِ «پارسیِ نغز»، که اندرش نمونه‌هایی از سره‌نویسیِ بهنجار و آیین‌مند را فرادست خواستاران نهاده […]
بارگیری «شاهنامه و دستور» پارسی‌انجمن: شاهنامه والاترین و پراج‌ترین نوشته‌ی پارسی و از بزرگ‌ترین نوشته‌های ادبی جهان است و چون فردوسی بزرگ‌ترین چامه‌سرای ایران و شاهنامه سرآمد دیوانها و ارزنده‌ترین گنجینه‌ی ادب و فرهنگ پارسی است، سزاوار چنان است که شاهنامه‌ی فردوسی از سویه‌هایی چند مانند دانش، تاریخ، واژه، آیین، دین، خوی و خیم، ساز و برگهای بزم و رزم، فرزانگی و […]
پات-ایز پهلوی به معنی دارای نشان پایین افتادن (فصل خزان) و وه-آر پهلوی به معنی خوب رسا و کامل (مطابق ماه ثور وهارَ= نیرومند خوب رسا یا همان اردیبهشت= راست و کامل بهترین) ریشه کلمات پاییز و بهار است.
درود بر شما، بسیار شایسته بود اگر به جای واژه فصل نیز برابر ایرانی آن را به کار می‌بردید.
درود بر شما.
به همتایی «فصل» واژه‌ی «آوام» را داریم که در زبانِ پارسیگ (پهلوی) به کار می‌رفته است.
پارسی‌انجمن.
درود بر شما، پارسی واژه تمساح چیست؟
وه-آر پهلوی به معنی خوب رسا و کامل (مطابق ماه ثور وهارَ= نیرومند خوب رسا یا همان اردیبهشت= راست و کامل بهترین) ریشه ایرانی واژۀ بهار به نظر می رسد. ویهارۀ سنسکریت یعنی زمینۀ لذت و شادی هم قابل توجه است:
विहार m. vihAra pleasure-ground
در پارسیگ ساسانی زوستان به معنای زمستان بوده
ی سوال…پادیز اسم قدیمیه پاییزه؟؟