پارسی‌انجمن: گواهیها و پژوهشهای دانشمندان به استواری نشان می‌دهد که پیش از ترکی، گویشِ پهلویِ آذری تا سالهای انجامینِ سده‌ی دهم و نیز تا نیمه‌ی سده‌ی یازدهمِ مَهی در همه‌ی آذربایجان روایی داشته است. از این گویشِ ایرانی ـ که شوربختانه با ترک‌تازی ترکان به آذربایجان جایش را ترکی گرفت ـ نمونه‌هایی درخور برجای مانده که بزرگ‌ترین نمونه‌ی بازمانده از این گویشِ آذری، «رساله‌ی روحی انارجانی» است که میانِ سالهای ۹۸۵ تا ۹۹۴ مَهی پرداخته شده است.
پارسی‌انجمن: فرهنگستانِ زبانِ ایران، به روزگارِ محمدرضا شاه پهلوی، پژوهشنامه‌هایی در زمینه‌ی رشته‌های گوناگونِ زبانشناسیِ ایرانی و زبانشناسیِ همگانی چاپخش می‌کرد. پژوهشنامه‌ی زیر یکی از این پژوهشنامه‌ها است.
پارسی‌انجمن: کمال پاشازاده از بزرگان و دانشمندان و ادیبانِ عثمانی و از دوستدارانِ زبانِ پارسی بود. وی در زمانِ سلطان سلیم به پیروی از گلستانِ سعدی «نگارستان» را نوشت و فرهنگی به نامِ «دقایق‌الحقایق» در دشواریهای زبانِ پارسی فراهم آورد و نبیگی در واژه‌های پارسیِ عربی‌شده و نیز این نبیگ را که درباره‌ی برتریِ زبانِ کهنسالِ پارسی بر همه‌ی زبانها جز عربی است نوشت.
پارسی‌انجمن: «دادستانِ مینو خرد» یکی از نِبیگهای گرانسنگِ زبانِ پارسیگ (پهلوی) است. این نبیگ دربردارنده‌ی یک پیشگفتار و ۶۲ پرسش که هر یک با پرسشی از «دانا» آغاز می‌شود و «مینو خرد» به آن پرسشها پاسخ می‌دهد. مینو خرد را می‌توان اندرزنامه‌ای دانست که از روزگارِ ساسانیان به یادگار مانده است.
پارسی‌انجمن: دکتر خلیل‌اله اورمر ـ زبانشناسِ افغانستانی ـ در نبیگِ[=کتابِ] «زبانِ دری، فارسیِ میانه و فارسیِ باستان» به بررسیِ زبانِ پارسی، از ۲۶۰۰ سالِ پیش بدین‌سو، در سه گستره‌ی پارسیِ باستان (نامِ درست‌تر: پارسه)، پارسیِ میانه (نامِ درست‌تر: پارسیگ) و پارسیِ دری پرداخته است.
پارسی‌انجمن: «اساسِ اشتقاقِ فارسی» گردانشِ دو پژوهشِ هرن و هوبشمان درباره‌ی ریشه‌شناسیِ زبانِ پارسی است.
بدین کار تنها می‌توان چونان پژوهشی آغازین درنگریست، بی آنکه آن را یکسره درست انگاشت؛ چه بیش از یکسدوبیست سال از چاپخش این دو کار می‌گذرد و دانشِ زبانشناسی در این درازا به پیشرفتهایی چشمگیر دست یافته است، و نیز این دو پژوهش پیش از یافتنِ نوشته‌های پارسیِ ترفان نوشته شده‌اند.
پارسی‌انجمن: «زبانِ آذربایجان در گذرِ زمان» نوشته‌ی پژوهنده‌ی آذربایجانی دکتر عباس جوادی است. جوادی در تبریز زاده شد و، پس از دانش‌آموختگی از دبیرستانِ فردوسیِ تبریز و دانشگاهِ آنکارا، دکترای خود را در رشته‌های زبانشناسی، خاورشناسی و زبان و ادبِ آلمانی از دانشگاهِ کلن گرفت. ایشان در این نبیگ به سد پرسشِ همگانی درباره‌ی تاریخ و فرهنگ و زبانِ آذربایجان پاسخ داده است.
پارسی‌انجمن: زنده‌یاد دکتر ماهیار نوابی، در بخشِ نخستِ این جستار، به بررسیِ واژه‌ی پارسیِ عربی‌پنداشته‌شده‌ی «مدهوش» به چِمِ[=معنیِ] «بیهوش» می‌پردازد. در بخشِ دوم، واژه‌ی «نیازان» را که در پارسیِ به همتایی «عاشق» است برمی‌رسد. در بخشِ سوم و پایانی نیز گفتاری از ایشان درباره‌ی «آواشناسیِ زبانِ پارسی» آمده است.
پارسی‌انجمن: «آیینه‌ی نوروز» سروده‌ی احمد شکیب (بزرگ امید) از چامه‌سرایانِ بَغلانِ خراسان است. وی در پیشگفتارِ این سروده گوید: «اگر زبانهای لاتین و یونانی باستانی فروخفتند، و اگر سانسکریت جا را برای زبانها و گویشهای امروزین تهی کرد، پارسی ماندگار ایستاد، و به گفته‌ی جاویدان‌یاد «پرویز ناتل خانلری» هنوز آن فارسیِ پهلوان است که بود. آنچه می‌خوانید گوشه‌ای از سره‌سرایی بدین زبان است.»
پارسی‌انجمن: فرهنگِ مَجمَعُ‌الفُرس یا فرهنگِ سُروری نوشته‌ی محمدقاسم پورِ حاجى‌محمد کاشانی در آغازِ سده‌ی یازدهم است. دگرسانیِ فرهنگِ سروری از فرهنگهایی همچون برهانِ قاطع در این است که نویسنده واژه‌های تازی و نیز واژه‌های ساده‌ی پارسی را نیاورده و همچنین شیوه‌ی خوانشِ واژه‌ها را برنموده، و بالاتر از اینها، از واژه‌ها نمونه یا نمونه‌هایی از چامه‌های گذشتگان آورده است.