دقیقی، زبانِ دری و گویشِ آذری

پارسی‌انجمن: دستور(دکتر) جلالِ متینی در جُستارِ «دقیقی، زبانِ دری و لهجه‌ی آذری» به دیگرسانیها و همسانیها پارسیِ دری با پارسیِ آذری (زبانی که دستِ کم تا پیش از صفویه و ترکتازیِ ترکی در آذربایجان زبانِ مردمِ کوچه و بازار بود) پرداخته است.

بارگیریِ «بررسیِ گویشِ فینی»

پارسی‌انجمن: گویشهای پارسی که هر یک شاخه‌ای از تنه‌ی سترگِ زبانِ پارسی‌اند، پشتوانه‌ای برایِ این زبان به شمار می‌آیند.
یکی از این شاخه‌های پارسی گویشِ فینی است. شهرِ فین در نزدیکیِ بندرِ عباس در استانِ هرمزگان است و شهری است که به خرماهایش نامدار است.

بارگیریِ «واژه‌نامه‌ی گویشِ بردسیر»

پارسی‌انجمن: بردسیر در نیمروزِ(جنوبِ) کرمان جای دارد و همسایه با شهرستانهای رفسنجان، سیرجان، بافت و جیرفت است. گویا بنیادِ این شهر را اردشیرِ بابکان نهاده و در زمانِ ساسانیان «وِه‌اردشیر» نام داشته است. از این شهر بزرگانی چند چونان میرزا آقاخانِ کرمانی برآمده‌اند.
آن چه در این «واژه‌نامه‌ی گویشِ بردسیر» فراهم شده واژه‌هایی است که دهه‌ها پیش در بردسیر کاربرد داشته، ولی امروزه کم‌وبیش بیشترِآنها فراموش شده‌اند.

بارگیریِ «گویشهای پیرامونِ کاشان و محلات»

پارسی‌انجمن: یکی از خویشکاریهای فرهنگستانِ زبانهای ایران نمونه‌برداریِ همه‌سویه از گویشهای ایرانی بود. در این راستا کوشش شد تا از شماره‌ی گویشهای ایرانی، شماره‌ی سخنگویانِ هر یک از این گویشها، سرزمین و پراکندگیِ هر یک از گویشهای ایرانی و ویژگیهای بنیادیِ هر یک از آنها آگاهیهایی درخور گردآوری و نوشته شود. در این برنامه بود که این نبیگ (گویشهای پیرامونِ کاشان و محلات) سامان یافت و …

درباره‌ی پیشینه‌ی تاریخیِ «آذری»

پارسی‌انجمن: «آذری» به گویشِ کهنِ آذربایجان که گویشی از زبانِ پارسی بوده است گفته می‌شود. با ترکتازیِ ترکان به ایران‌زمین، آذری از نیمه‌ی سده‌ی یازدهمِ مَهی(قمری) جایِ خود را به زبانِ ترکی داد.
در این جستار «حسین نوین رنگرز»، استادِ دانشگاه و نویسنده و پژوهشگرِ زبان و تاریخ، به پیشینه‌ی تاریخیِ «آذری» پرداخته است.

بارگیریِ «زبانهای باستانیِ آذربایجانِ» کاتبی

پارسی‌انجمن: گواهیها و پژوهشهای دانشمندان به استواری نشان می‌دهند که پیشینه‌ی زبانِ ترکی در آذربایجان و ترک‌زبان شدن مردمانِ آن به کمتر از چهار سده می‌رسد، و پیش از ترکی، گویشِ پارسیِ آذری تا نیمه‌ی سده‌ی یازدهمِ مَهی(قمری) (دستِ کم تا زمانِ شاهِ عباسِ صفوی) در همه‌ی آذربایجان روایی داشته است. از این گویشِ پارسی نمونه‌هایی فراوان برجای مانده است.

تاریخِ زبانِ پارسی در آذربایجان

پارسی‌انجمن: در جستارِ زیر «حسین نوین رنگرز»، استاد دانشکده‌ی زبان و ادبیاتِ پارسی دانشگاهِ محققِ اردبیلی، نویسنده و پژوهشگرِ زبان و تاریخ، بر پایه‌ی دبیزه‌هایی (سندهایی) استوار و پرشمار نشان می‌دهد که زبانِ مردمِ آذربایجان دستِ کم تا زمانِ شاهِ عباسِ صفوی زبانِ آذری بوده که یکی از گویشهای پارسی است و پیشینه‌ی زبانِ ترکی در آذربایجان و ترک‌زبان شدن مردمانِ آن به کمتر از چهار سده می‌رسد.

محمدامین ریاحی خویی

سخنی چند درباره‌ی زبان کهن آذربایجان

پارسی‌انجمن: از «آذری، یا زبانِ باستانِ آذربایگان» زنده‌یاد احمدِ کسروی چنین برداشت می‌شود که زبانِ آذری زبانِ ویژه‌ی مردمانِ آذربایگان بوده است و بدین جای زنده‌یاد محمدامین ریاحی خویی نشان می‌دهد که این زبانِ ایرانی نه ایواز(فقط) زبانِ آذربایگانیان که زبانِ سرتاسرِ مردمانِ مادِ کهن بوده است. استاد ریاحی، سپس، بر پایه‌ی گواههای استوار تاریخی برمی‌نمایاند که «تا پایانِ سده‌ی دهمِ» مَهی هنوز آذربایگانیان نه به ترکی که به این زبانِ ایرانی سخن می‌گفتند.

در هوای بخارا و سمرقند؛ پارسی در ازبکستان

«در هوای بخارا و سمرقند» نوشته‌ی «نرگس شاه‌علی»، استادِ زبانِ پارسی در دانشگاهِ تاشکند، است که در آن درباره‌ی جایگاهِ زبانِ پارسی در ازبکستان که شمارِ پارسی‌زبانانش پیرامونِ هفت میلیون تن است سخن گفته است.
«پارسی‌انجمن» این یادداشت را بی دگرگونی در دنباله می‌آورد تا خوانندگانِ گرامی با شیوه‌ی نوشتنِ پارسی‌زبانانِ فرارود نیز بیشتر آشنا شوند.