دسته: ریشه‌شناسی

پارسی‌انجمن: جستار زیر دربردارنده‌ی چهار یادداشت جداگانه درباره‌ی چند واژه و گزاره‌ی پارسیگ[=پهلوی] است. یادداشت نخست به واژه‌ی «فراوان» می‌پردازد. یادداشت دوم گردانش و گزارش بندی از نوشتارگان مانوی است. یادداشت سوم درباره‌ی چمهای[=معنی] گوناگون «سخن» است و اینکه چگونه سخن از «گفتار» به «کار» در شاهنامه دگرش چمی یافته است. واپسین‌یادداشت هم درباره‌ی واژه‌ی «قهرمان» است و اینکه چگونه این واژه از پارسیگ به عربی رفته است.

پارسی‌انجمن: برای گردآوری داده‌های ارزنده از فرهنگ و زبان و ادب ایران باستان، میانه و نو جستارهای گوناگونی میان سالهای ۱۸۹۵ تا ۱۹۰۴ از سوی دانشمندان ایرانشناس بنام و استادان برجسته‌ی فرهنگ و زبانهای آریایی نوشته و چاپ شد که با نام «بنیاد دانشهای وابسته به زبانهای ایرانی»[=اساس فقه‌اللغه ایرانی] شناخته می‌شود و ارزش دانشی آنها تا به امروز زبانزد استادان فرهنگ و زبانهای ایرانی است. نبیگ «تاریخچه‌ی واجهای ایرانی» بخشی از همین پژوهشهاست که پس از سدواندی سال دکتر واهه دومانیان آن را به پارسی گردانده است.

پارسی‌انجمن: در این جُستار دکتر کامران کسائی برآن است تا نمونه‌هایی از واژه‌های پارسیِ پرکاربردی را که امروزه آگاهانه یا ناآگاهانه عربی پنداشته می‌شوند و در گفتار و نوشتار بیشتر به شیوه‌ی واژه‌های تازی و ساختار آن زبان با آنها رفتار می‌شود بررسد و نیز برنماید که این واژه‌ها اگرچه به نگر عربی می‌آیند لیک ریشه‌ی پارسی دارند. وی همچنین روندی را که به عربی پنداشته شدن این واژه‌ها انجامیده می‌شناساند.

شهربراز: امروزه بیشتر در زبان پارسی گاه‌های خوراک‌ِ روزانه را «صبحانه» و «ناهار» و «شام» می‌گوییم، ولی در بسیاری از شهرها و نیز گویش‌ها نام‌های دیگری هم به کار می‌رود. در اینجا چند نام (ناشتایی، چاشت، ناهار و شام) را برمی‌رسم.

پارسی‌انجمن‌: دانش ریشه‌شناسی با واژه سروکار دارد و شاخه‌ای از زبانشناسی تاریخی به شمار می‌آید. در جستار «ریشه‌شناسی و زبان فارسی» دکتر احمدرضا قائم‌مقامی به ابزارهای ریشه‌شناسی می‌پردازد و اینکه ریشه‌شناس به چه چیزهایی باید ابزارمند باشد و چگونه باید آواشناسی و دگرگونیهای آوایی و همچنین دگرگونیهای معنایی و پیکره‌ی زبانی را در نگر آورد و همچنین توانایی شناخت وام‌واژه‌ها را داشته باشد.

«فرهنگ ساختاری واژگان پارسی»‌ که فرهنگِ الفبایی ریشه‌ها و وندهای زبانِ پارسی به شمار می‌آید، در دو پوشینه به پارسی سره فراهم گردیده‌است. پوشینه‌ی یکم، یا خودِ فرهنگ، به سامانِ الفبایی است. نکته‌ها و گزارشها و پیش‌آگاهیها و راهنماییهای بایسته نیز در پوشینه‌ی دوم یا پیوستها آورده شده است.

شهربراز: امروزه در زبان پارسی برای نامیدن بخشی از بستر که در زیر جای می‌گیرد و روی آن می‌خوابیم واژه‌ی ترکی‌تبار «دُشک» یا «تُشک» را به کار می‌بریم. واژه‌ی پارسی همتای «دُشک» که در شاهنامه و دیگر نوشتارهای پارسی کهن به کار رفته است «نِهالین» است که به گونه‌ی «نِهالی» کوتاه شده است…

پارسی‌انجمن: کریستیان بارتولومه (۱۹۲۵-۱۸۵۵ ترسایی) زبانشناس و ایرانشناس نامدار آلمانی است که از ۱۹۰۹ استاد سانسکریت و زبانشناسی دانشگاه هایدلبرگ بود. از نبیگهای وی فرهنگ زبان ایرانی باستان است که در بردارنده‌ی واژه‌های ایرانی باستان به ویژه اوستایی همراه با همتاهای آلمانی آنهاست.