Category: Китобҳои баргузида

“Саҳоҳ-ул-фурс” дар шумори фарҳангҳои куҳани порсӣ ва азони садаи ҳаштуми маҳӣ аст. Ин вожанома, ки нивиштаи Муҳаммад пури Нахҷавонӣ аст, дар 25 дару 431 бахш ва 2300 вожа фароҳам шудааст.

Дар ин фарҳанг шуморе вожаҳои сода ва омехтаи сара ҳастанд, ки метавонанд ба кори порсинивисони имрӯз оянд. Барои намуна, вожаҳое ҳамчун “потоба” ба ҳамтоии “кафш” “потоба гушудан” ба ҳамтоии “истироҳат кардан”, “поандоз” ба ҳамтоии “фарш”, ки дар ин фарҳанг омадаанд.

Фарҳангистони Эрон ва Фарҳангистони забони Эрон намоёнгари бахше аз кӯшишҳои ин ду ниҳод аст, ки ҳарду дар шинохти жарфтари забони порсӣ ва посдорию полоиши он гомҳои устуворе бардоштанд ва корҳои арзишманде низ аз худ барои ояндагон ба ёдгор ниҳоданд.

“Бурҳони қотеъ”-ро Муҳаммадҳусейн бин Халафи Табрезӣ, номдор ба Бурҳон, дар 1062-и исломӣ дар Ҳайдарободи Дакан бо афзун бар 20 ҳазор дароя [=мадхал] нивишта ва ба поён бурдааст. Нивисанда кӯшида, ки фарҳанге ҳамасӯя фароҳамад ва з-инрӯ, пояи фарҳанги хешро бар вожаномаҳо ва фарҳангҳои гуногуне ниҳодааст.

Номаи паҳлавонӣ (Худомӯзи хат ва забони паҳлавии ашконӣ, сосонӣ) гузориши Фаридуни Ҷунайдӣ аст, ки барои нахустин бор дар соли 1360 аз сӯи нашри Балх, вобаста ба Бунёди нишобур, чоппахш шуд.

“Луғати фурс”, гирдовардаи Асадии Тусӣ, аз нивисандагони садаи панҷуми кӯчии маҳӣ аст. Фарҷомоҳанги Асадӣ он буд, ки чомасароён (шуъаро)-и аронӣ ва озарбойҷониро, ки ба порсӣ ва паҳлавии озарӣ (забоне, ки пеш аз туркӣ забони мардуми Озарбойҷон буд) чома месураданд, бо вожаҳои порсии гӯиши хуросонӣ низ ошно кунад ва гӯё ин фарҳанг ба хоҳиши яке аз ҳамин чомасароёни озарбойҷонӣ, Ардашер пури Дайламсапори Наҷмӣ гирдоварӣ шудааст.

“Забони паҳлавӣ, адабиёт ва дастури он” нивиштаи Жолаи Омӯзгор ва зиндаёд Аҳмади Тафаззулӣ аст, ки зиндаёд Эраҷи Вомиқӣ ин модаён (=китоб)-ро дар ҷустори зер баррасида ва банекӣ шиносондааст.

Даврони Сосониён даврони пуршукӯҳи шаҳройинии эронӣ аст. Фарҳанг дар рӯзгори Сосониён ба чунон шукуфоӣ расида буд, ки агар бажарфӣ ба андешаҳои андешакорони даврони исломӣ, ки бештари онон эронӣ буданд, бингарем, дармеёбем, ки решаҳои ҳамаи ононе, ки хираде рӯшан ва сухане барои гуфтан доранд, ба ин рӯзгор мерасад.

Забони порсӣ аз гаронбортарин, равонтарин, гӯётарин, зеботарин ва барои густариш аз тавонотарин забонҳои ҷаҳон аст. Бадбахтона ин забони бузург ва зебо монанди сарзамини бархостгоҳи он дар дарознои замон гирифтори тозиши фаровон гардида ва ба гӯёӣ ва вижагию зебоии он газанди бисёр расидааст ва имрӯза ин забон бо сахттарин ва пургазандтарин тозишҳо рӯбарӯ шуда ва он тозиш забонҳои бохтарӣ аст.

Роҳнамои решаи феълҳои эронӣ (дар забонҳои авесто ва форсии бостон ва форсии кунунӣ) аз устоди зиндаёд Муҳаммади Муқаддам, забоншиноси барҷастаи эронӣ ва вижакор дар забонҳои Эрони Бостон ва ҳамванди Фарҳангистони дувум, аст. Бунёди ин роҳнамо бар “Вожаномаи эронии бостон”-и Бортулуме ва “Вожаномаи авесто-инглис ӣ”-и Конго гузошта шудааст.