اسیبشناسی زبان و خط پارسی
Порсӣ Анҷуман: Дар ин гуфтугӯ, устод яке аз бадбахтиҳои Тоҷикистонро аз миён рафтани дабираи порсӣ медонад ва мегӯяд, ки Шӯравӣ ҳам Самарқанд ва Бухороро аз эрониёни Фарорӯд гирифт ва ҳам дабираи порсиро. Вай ба …думбола ба чироии бозгардондани дабираи порсӣ ба Тоҷикистон мепардозад ва
Порсӣ Анҷуман: Ҷустори пеши рӯ, ба ангезаҳои ҷудосозии дурӯғин ва ба се ном хондани забони порсӣ дар се кишвари Эрон, Афғонистон ва Тоҷикистон пардохтааст. Ин нивишта ба забони англисӣ дар «Тоҷикистонвеб» бозтоб ёфта ва «Шаҳрбароз» онро ба порсӣ гардондааст.
Мустафо Насирӣ: Касоне (мисли Фирдавсӣ ва Ганҷавӣ), ки аз тариқи шоъирӣ унвони «ҳаким»-ро аз ҷомеъаи худ мегиранд, шеърашон бисёр фаротар аз тавсифи гулу булбул ва дар ҳақиқат шомили низоме аз дониш ва инъикосдиҳандаи мантиқи гуфтори як кулли тамаддунӣ ва фарҳангист. Аз сӯи дигар, фарҳанг, ахлоқ, панд ва андарзҳои ҳикамии Низомӣ чизе нест, ки аз як дунёи туркӣ илҳом гирифта шуда ва ба зеҳни ӯ хутур ва сипас шоъир, он мазомин ва мафоҳими асолатан туркиро аз иктиноҳи зеҳнӣ ва равонӣ дарёфт ва дар рӯшанои зеҳни худ ба забони дигаре (мисли форсӣ) тарҷума ва адо карда бошад.
Аббос Салимии Онгил (дабири коргурӯҳи осебшиносии Порсӣ Анҷуман): Забони ҷавомеъи бадавӣ вожаҳои андаке дорад. Рафта-рафта, бо шаклгирии тамаддун ва падид омадани ниёзҳои гуногун, инсонҳо барои баёни андеша ва эҳсоси худ вожаҳои бештаре сохтанд. Чунонки имрӯза дар забони қабилаҳои бадавӣ дар ҷангалҳои Омрикаи Ҷанубӣ ё ҳар ҷойи дигар, мумкин аст чандсад вожа бештар вуҷуд надошта бошад, ҳол он ки дар бисёре аз забонҳо фарҳангҳое чандҷилдӣ, пайваста, барӯз мешаванд то вожаҳои навсохтаро дар бар гиранд.
Ориё Сарвар
Пурсишҳои носозгорон:
1- Забон, забон аст дигар чи ин, чи он, омоҷ (ҳадаф) танҳо пайванди миёни мардум аст.
2- Забони пок ва сара ҳеч ҷойи ҷаҳон надорем ва доштани вомвожа чизе баҳанҷор аст.
3- Ниме аз забони инглисӣ вомвожа ҳаст; вале забони инглисӣ бисёр комёб аст.
4- Забони форсӣ ба ангезаи вожаҳои арабӣ, забоне фохир аст ва бе онҳо лухту бараҳна ва “алкан”(гунг)!
5- Забони порсии сара хандадор ва ришхандист (масхара аст).
6- Забон чун пӯёст, пас бигзорем, ки вожаҳо бо раванди “табиъӣ” биёянд ва бираванд.
7- Забон дар пешрафт ё вопасмондагии гӯяндагони он забон, ҳануд (таъсир) надорад.
Ва аммо посухҳо:
Аббос Салимии Онгил: Фарҳангистони забон ва адаби форсӣ аз муҳиммтарин ниҳодҳои фарҳангии як садаи ахир аст ва ба андозаи аҳаммияташ душманони огоҳу ноогоҳ, босаводу бесавод ва дилсӯзу ғаразварз доштааст. Аз сӯе, нивисандаи тавоное чун Содиқ Ҳидоят баробарёбиҳо ва вожагузиниҳои Фарҳангистонро даст андохт ва ё дастикам бо он мухолифат кард ва аз сӯи дигар, таҷзияталабон ва душманони забони форсӣ бар ин ниҳод ханҷар охтаанд.
Куруши Ҷаннатӣ: Подком(ба рағм)-и ҳамаи кӯшишҳое, ки бавижа дар яксад соли гузашта дар заминаи полоиши забони порсӣ аз вомвожаҳои бегона анҷом шудааст, ҳамчунон вомвожаҳои бисёре дар забони порсӣ вуҷуд дорад. Бахши бузурге аз вомвожаҳои забони порсӣ, вожаҳои арабие ҳастанд, ки пас аз тозиши тозиён ба Эрон багустардагӣ дар забони порсӣ корбурд ёфтаанд. Деринагӣ ва пешинаи корбурди шуморе аз ин вожаҳо дар забони порсӣ ба беш аз ҳазор сол мерасад ва аз ҳамин рӯ канор гузоштан ва полоиши онҳо кори осоне нест. Фарҳангистон низ бахши бузурге аз ин вомвожаҳоро пазируфта ва бештарин кӯшиши худро бар рӯйи вомвожаҳои урупоитаборе мутамаркиз карда, ки дар ин чанд даҳа ба гунае селосо дар ҳоли вуруд ба забони порсӣ ҳастанд.
Куруши Ҷаннатӣ: Гоҳ пеш меояд, ки дар бархурд бо наввожае ноошно, дӯстон ва ҳамвандони «Порсӣ Анҷуман», ҳамарз ва баробарниҳодаи ошнотареро пешниҳод мекунанд ва мепурсанд чиро бо доштани ҳамарзи содатар, шумо наввожае дерёбро пешниҳод мекунед; барои намуна пурсида мешавад ё гилоя мешавад, ки бо доштани вожаи «мардум» чӣ ниёзе ба вожаи «миллат» ё баробарниҳодаи порсии он «нафон» дорем? Ё чиро ба осонӣ ба ҷойи вожаи «ғизо» аз «хӯрок» баҳра намебарем?
Куруши Ҷаннатӣ: Далелҳои бисёре дар пуштибонӣ ва падофанд аз полоиши забони порсӣ аз вожаҳои арабӣ вуҷуд дорад. Дар ин нивиштор мекӯшем ба се далел ва ангезаи барҷаста дар ин замина ишора кунем ва ҳар якро ба кӯтоҳӣ бознамоем.
Порсӣ Анҷуман: Гурӯҳе аз хонандагони «Порсӣ Анҷуман» дар бораи номи анҷуман ва чироии пеш уфтодани гузорвожа(сифат)-и (порсӣ) бар номвожа (анҷуман) дар ин ном пурсидаанд.
Дар посух бояд гуфт, ки номи «Порсӣ Анҷуман» омехтае аз «порсӣ» ва «анҷуман» аст, ва ҳамонгуна, ки рафт, нахустин гузорвожа ва дувумӣ номвожа бошад. Дар забони порсӣ, ҳамчун забони порсиг (паҳлавӣ), гузорвожа тавонад пеш ё пас аз номвожаи вобастааш ояд. Дар нивиштаҳои порсӣ ва порсиг намунаҳо бас фаровонанд, онсон, ки дар Шоҳнома, ки сари сухани порсӣ аст, гузорвожа бештар пеш аз номвожа ояд.