Category: Гӯишҳои порсӣ

Порсӣ Анҷуман: Бозхонии сурудаҳое чанд аз Хайём, бо кӯшиш дар бозсозии гӯиши замони Хайём, фарогӯии порсӣ ба шеваи ҳазор соли пешро бо хониши Алекс Фурман, забоншиноси русӣ-омрикоӣ, дар инҷой бибинед ва бишнавед.

Порсӣ Анҷуман: Бозхонии сурудаҳое чанд аз Рӯдакӣ бо кӯшиш дар бозсозии гӯиши замони Рӯдакӣ, фарогӯии порсии ба шеваи 11 садаи пешро бо хониши Алекс Фурман, забоншиноси рӯсӣ-омрикоӣ, дар ин ҷой бибинед ва бишнавед

Сулаймон Қиёмат: Ситезагарӣ бо забони порсӣ ва порсигӯён дар Афғонистон аз оғоз то кунун моҳияти сиёсӣ дошта ва зодаи зеҳнийят ва андешаи бартариҷӯии таборгароёнаи ҳокимияти сиёсӣ дар ин кишвар будааст. Ҳукуматҳои табормеҳвари Афғонистон аз замони таъсиси ин кишвар дар авохири садаи нуздаҳум бо симои сиёсӣ ва марзҳои ҷуғрофиёии кунуниаш то имрӯз пайваста дар ҷиҳати таҳмили ҳувийяти таборӣ-забонии хеш ба унвони ҳувийяти миллӣ ва расмӣ барои ин сарзамин кӯшидаанд. Онҳо ситезагарӣ бо забон ва фарҳанги порсиро ба ъунвони бахши калоне аз барномаҳои ҳувийятпардозӣ барои Афғонистон тарҳ карда ва онро аз маҷроҳои қавонин, сиёсатгузориҳо ва роҳкорҳои табъизомез созмон дода ва амалӣ кардаанд. Ин амр ба ъунвони яке аз ъавомили муҳимми тадовуми султаи онҳо кор кардааст.

Агар мо, тоҷикон, форсизабон набошем, чиро ва ба кадом сабабу далоил ин ҳама мероси “дигарон”-ро (яъне форсизабононро!) аз они худ кардаем?! Албатта, чунин сӯитафоҳумҳоро ба осонӣ бартараф кардан мумкин мебуд, агар мо забонамонро минбаъд “форсӣ” гуфта, “тоҷикӣ”-ро дар қавсайн меовардем, яъне моддаи 2-юми Қонуни Асосиро ин тур фурмулбандӣ мекардем: “Забони давлатии Тоҷикистон забони форсӣ (тоҷикӣ) аст”.

Ҳоло забони порсиро ҳам чун забони модарӣ ва ҳам чун забони расмӣ ақвоми бисёр ба кор мебаранд, ки яке аз чунин ақвоми асосии соҳиби ин забон тоҷиконанд, ки ҳам дар Тоҷикистону Узбакистон ва дигар кишварҳои Осиёи Миёна ва ҳам дар Эрону Афғонистон, Ҳинду Покистон ва Чин зиндагӣ мекунанд. Ва мо ба ҳеч ваҷҳ наметавонем забони онҳоро дар Тоҷикистон ‘тоҷикӣ’-ву дар Афғонистон ‘дарӣ’ ва дар Ӯзбакистону Покистон ва соири кишварҳо бо ягон номи дигаре ёд кунем.

Устод Шакурӣ: “Истилоҳи «адабиёти тоҷикӣ» аз нимаи солҳои бистуми садаи бистум ба вуҷуд омад. Истилоҳи «забони тоҷикӣ» низ ҳамон вақт ба тақозои замон пазируфта шуд. Пайдоиши истилоҳи «адабиёти форс-тоҷик» низ ба сабабҳои ҷиддии торихӣ вобастагӣ дошт. Имрӯз вазъи торихӣ дигар аст ва имконе ба миён омадааст, ки ъадолати торихӣ барқарор шавад ва ба номи [ростини] забону адабиёти тоҷикон баргардем ва боз забони онҳоро забони ФОРСӢ ва адабиёташонро АДАБИЁТИ ФОРСӢ биномем.”

Иштибоҳоти дастуризабонӣ ва имлоӣ дар адабиёти нивишторӣ ва гуфтории форсӣ дар болотарин сутӯҳи идорӣ ва окодемик дар Афғонистон – аз дафтари риёсати ҷумҳурӣ ва порлумону визоратхонаҳо гирифта, то ниҳодҳои байналмилалӣ ва донишгоҳҳо – баҳсе тоза нест, ҳарчанд барои ъалоқамандон ба забони форсӣ дар Афғонистон башиддат нигаронкунанда аст.

Бар пояи гувоҳҳои устувор ва рӯшани торихӣ ва забоншинохтӣ, забоне, ки тотиёни имрӯз бад-он сухан мегӯянд, то чаҳорсад сол пеш (то замони Сафавиён) забони ҳамаи озарбойҷониён буд, лек бо турктозии забони туркӣ, забони тотӣ андак-андак аз миён бирафт ва танҳо бошандгони чанд ободӣ ин забонро нигаҳ бидоштанд ва то ба имрӯз расонданд. Забони тотӣ гӯишҳои гуногун дорад ва худ бозмондаи забони озарӣ – забони куҳани Озарбойҷон – аст, ки гӯише аз забони порсиг (паҳлавӣ) будааст.

Фарҳанги Деҳхудо яке аз арзишмандтарин фарҳангҳои забони порсӣ аст, ки чам (маъно)-и вожаҳои порсӣ ва анеронӣ ва низ гузорише аз он вожаҳо ба ҳамроҳи гувоҳҳое аз нивиштаҳои гузаштагон ва шеваи хониши ҳар вожаро ба даст медиҳад. Ин фарҳанг, афзун бар вожаҳо, ба дастури забони порсӣ, касномҳо, ҷойномҳо ва… низ мепардозад. Деҳхудо беш аз чиҳил сол аз зиндагии худро бар ин кор гумошт ва наздики сад тан низ дар кори ин фарҳанг бо вай ҳамкории наздик доштаанд.

Бародари гиромӣ, зиёӣ ҳастӣ, масъул ҳастӣ, ки алифбои форсиро бидонӣ. Адабиёти худро, торихи худро, бояд бидонӣ. Омӯхтани ин алифбо ҳам он қадар мушкил нест. Ман шахсан як дарси форсиву дарси алифбои арабӣ нахондаам, вале аз синфи ҳаштум ин алифборо мехонам. Дар ин таҷрибае, ки дорам, ҳатто нафаронеро дарс додам, ки дар ҳафт дарс китобхон шуданд. Яъне, диққат лозим аст, кӯшиш лозим аст.