Фарҳангистон ва вомвожаҳои арабӣ

Куруши Ҷаннатӣ: Подком(ба рағм)-и ҳамаи кӯшишҳое, ки бавижа дар яксад соли гузашта дар заминаи полоиши забони порсӣ аз вомвожаҳои бегона анҷом шудааст, ҳамчунон вомвожаҳои бисёре дар забони порсӣ вуҷуд дорад. Бахши бузурге аз вомвожаҳои забони порсӣ, вожаҳои арабие ҳастанд, ки пас аз тозиши тозиён ба Эрон багустардагӣ дар забони порсӣ корбурд ёфтаанд. Деринагӣ ва пешинаи корбурди шуморе аз ин вожаҳо дар забони порсӣ ба беш аз ҳазор сол мерасад ва аз ҳамин рӯ канор гузоштан ва полоиши онҳо кори осоне нест. Фарҳангистон низ бахши бузурге аз ин вомвожаҳоро пазируфта ва бештарин кӯшиши худро бар рӯйи вомвожаҳои урупоитаборе мутамаркиз карда, ки дар ин чанд даҳа ба гунае селосо дар ҳоли вуруд ба забони порсӣ ҳастанд.

 Истидлолҳои аслии Фарҳангистон, дар тавзеҳи рӯйкарди ҳамдилонааш бо вомвожаҳои арабӣ, дар ду фитод(маврид)-и зер хулосашуданист:

• Раванди вомгирӣ аз забони арабӣ мутаваққиф шудааст;
• Сели вожаҳои урупоитаборе, ки бавижа дар заминаҳои донишик ба забони порсӣ сарозер аст, чунон пуршитоб ва саҳмгин аст, ки беҳтар аст бештари тавон ва замони худро дар заминаи вожагузинӣ барои ин даст аз вомвожаҳо ба кор бандем.

 Бар пояи чунин нигарише Фарҳангистон бисёре аз вомвожаҳои арабиро порсӣ ба шумор меоварад ва ниёзе ба ҷойгузини онҳо намедонад: «Ҳамаи вожаҳои арабитаборе, ки ё дар порсии имрӯз мутадовиланд ё дастикам дар чанд матни муътабари назму насри порсӣ, ъумдатан то авохири қарни панҷум ба кор рафтаанд, порсӣ ба шумор меоянд.» Ба дигар сухан, Фарҳангистон муътақид аст, ки шуморе аз вомвожаҳои арабӣ чунон дар забони порсӣ ҷо уфтодаанд, ки полоиши онҳо агар на ношуданӣ, бисёр сахт аст.

 Истидлолҳои Фарҳангистон дар бораи пазириши вомвожаҳои дерпои арабӣ нодуруст нест, вале ҳамаи ҳақиқатро низ нишон намедиҳад. Ин рӯйкарди Фарҳангистон дар бораи вомвожаҳои дерпои арабӣ дастикам аз се дидгоҳ пурсиданист:

1. Эътибори забон;
2. Таронамоӣ ё шаффофият;
3. Осебзо будани вомвожаҳои хӯшаӣ.

 Эътибор

 Шумори болои вомвожа дар забон ба эътибори он забон осеб мерасонад, бавижа онҷо, ки вомвожаҳо дар бораи пармонаҳо(мафҳумҳо) ва чизҳои ибтидоӣ ва пуркорбурди зиндагӣ бошад. Аз ин дарича вуҷуди вомвожаҳои «мураббаъ», «мусаллас», «зарб», «тақсим», «ҷамъ» ва «минҳо», ки дар дониши риёзӣ ҷузъи пармонаҳои ибтидоӣ ва пуркорбурд ҳастанд, аз эътибори забони вомгиранда мекоҳад.

 Таронамоӣ (шаффофият)

 Шумори болои вомвожа дар забон онро тира ва нотаронамо мекунад. Вомвожаҳои арабии «фоъил», «мафъул», «муснад» ва «факки изофа», «музофунъилайҳ», «ваҷҳи шабаҳ», «мозии нақлӣ», «мозии баъид» ба далели тира будан, ёдгирии дастури забонро барои донишомӯзон сахт кардаанд ва бисёре аз онҳо ин пармонаҳоро фақат ҳифз мекунанд. Порсисозии чунин вожаҳо омӯзиш ва ёдгирии чунин пармонаҳоеро осонтар кунад.

 Осеби вомвожаҳои хӯшаӣ

 Бисёре аз вомвожаҳои дерпои арабӣ ба диса(шакл)-и хӯшаӣ ба забони порсӣ роҳ ёфтаанд ва Фарҳангистон дар ҳоле ба пазириши ин вомвожаҳои арабӣ ҳукм медиҳад, ки ошкоро дар шеваномаи худ ба осебрасон будани ин даста аз вомвожаҳо ишора кардааст. Дуруст аст, ки раванди вомгирӣ аз забони арабӣ камубеш мутаваққиф шудааст, вале осеби вомвожаҳои хӯшаии арабӣ барои дастури забони порсӣ ва дастгоҳи сохтвожии он ҳамчунон идома дорад. Ин нукта аз чашми пижӯҳандагони забон низ дур намондааст:

 «Оре, мушкили асосӣ, ҳамчунон ки имрӯза бисёре аз аҳли назар ва соҳибони қалам мутаваҷҷеҳ шудаанд он аст, ки забони порсӣ забонест аз назари дастгоҳи сарфӣ пайрави ду дастури забони ҷудогона, ки ба ъиллати сохтмони ноҳамгунашон бо ҳам ҷӯшхӯрданӣ нестанд ва, дар воқеъ, барои омӯхтани забони нивиштории порсӣ бояд ду забонро омӯхт, зеро, бамасал, куштану кушандаву кушта аз як дастгоҳи дастурист ва қатлу қотилу мақтул аз они дастгоҳи дастурии дигаре, ва ба ҳамин далел забонест саргардон ва бедару пайкар».

 Чунонки гузашт, нигоранда ҳамчунон, ки ба кӯшишҳои Фарҳангистон арҷ мегузорад, бовар дорад, ки бахши бузурге аз вомвожаҳои арабие, ки Фарҳангистон барномае барои полоиши онҳо надорад барои забони порсӣ зиёнбортар аз бисёре аз вомвожаҳое ҳастанд, ки ба тозагӣ аз забонҳои урупоӣ ба забони порсӣ роҳ ёфтаанд.

——————————————————————————————————————————

Огоҳӣ: Барои пайванд бо мо метавонед ба роёнишонии azdaa@parsianjoman.org нома бифиристед. Ҳамчунин барои огоҳӣ аз барӯзрасониҳои торнамо метавонед ҳамванди рӯйдодномаи Порсӣ Анҷуман шавед ва низ метавонед ба торбарги мо дар фейсбук ё телегром ё истогром бипайвандед.