به رئیس‌جمهوری تاجیکستان، محترم امامعلی رحمان؛ به رئیس مجلس نمایندگان مجلس عالی جمهوری تاجیکستان، محترم ذاکرزاده محمدطاهر و اعضای مجلس نمایندگان؛ به رئیس مجلس ملی دنباله…
پارسی‌انجمن: در جستارِ زیر «حسین نوین رنگرز»، استاد دانشکده‌ی زبان و ادبیاتِ پارسی دانشگاهِ محققِ اردبیلی، نویسنده و پژوهشگرِ زبان و تاریخ، بر پایه‌ی دبیزه‌هایی (سندهایی) استوار و پرشمار نشان می‌دهد که زبانِ مردمِ آذربایجان دستِ کم تا زمانِ شاهِ عباسِ صفوی زبانِ آذری بوده که یکی از گویشهای پارسی است و پیشینه‌ی زبانِ ترکی در آذربایجان و ترک‌زبان شدن مردمانِ آن به کمتر از چهار سده می‌رسد.
پارسی‌انجمن: در این جُستار استاد عبدالحسین آذرنگ به پرسشهایی چونان «ویرایش/ ویراستاری از چه زمانی در ایران به کار گرفته شده است؟»، «آیا ایرانیان با دانش و هنر ویرایش آشنایی نداشتهاند و آن را از دیگران آموختهاند؟» و … پاسخهایی روشن می‌دهد.
پارسی‌انجمن: در سخنانِ زیر دکتر ماشااله آجودانی با گواههایی استوار و تاریخی روشن می‌کند که سالها پیش از آمدنِ رضاشاه زبانِ پارسی زبانِ سراسری و رسمیِ ایران بوده و همه‌ی روزنامه‌ها در زمانِ قاجاران خودبه‌خود به زبانِ پارسی چاپ و پخش می‌شده‌اند و این گزینشِ تاریخیِ مردمِ ما بوده است و نه «قلدری» این فرمانروایی یا آن فرمانروایی.
پارسی‌انجمن: از «آذری، یا زبانِ باستانِ آذربایگان» زنده‌یاد احمدِ کسروی چنین برداشت می‌شود که زبانِ آذری زبانِ ویژه‌ی مردمانِ آذربایگان بوده است و بدین جای زنده‌یاد محمدامین ریاحی خویی نشان می‌دهد که این زبانِ ایرانی نه ایواز(فقط) زبانِ آذربایگانیان که زبانِ سرتاسرِ مردمانِ مادِ کهن بوده است. استاد ریاحی، سپس، بر پایه‌ی گواههای استوار تاریخی برمی‌نمایاند که «تا پایانِ سده‌ی دهمِ» مَهی هنوز آذربایگانیان نه به ترکی که به این زبانِ ایرانی سخن می‌گفتند.
پارسی‌انجمن: «تاریخِ زبانِ فارسی» را استادِ زنده‌یاد محسنِ ابوالقاسمی در سه بخش گرد آورده است: بخشِ نخست به زبانِ پارسی در روزگارِ باستان (پارسه) پردازد که از هزاره‌ی نخست پیشاترسایی تا فروافتادنِ هخامنشیان را در بر می‌گیرد. بخشِ دوم با زبانِ پارسی در روزگارِ میانه (پارسیگ)، از فروافتادنِ هخامنشیان تا برآمدنِ صفاریان، سروکار دارد. بخشِ سوم هم ویژه‌ی روزگارِ نو (پارسیِ دری/ پارسیِ نو) است: از آغاز صفاریان تا به امروز.
پارسی‌انجمن: از ابوالفضل بیهقی نویسنده‌ی «تاریخِ بیهقی» (درگذشته در سالِ ۴۷۰ مهی) نامه‌ای بازمانده که در آن برایِ ۳۷۳ «سخن» که بیشترِ آنها پارسی است برابرِ عربی داده شده است! این دفترک برخی از واژه‌های فارسی را که کاربرد داشته و واژه‌های عربی رفته‌رفته جانشین آنها شده است به دست می‌دهد و با آن می‌توان برابرِ درستِ فارسی برخی از واژه‌های عربی را که خودِ بیهقی و برخی از دبیران و دیوانیان و دانشمندانِ پیشین به کار برده‌اند به دست آورد.
«در هوای بخارا و سمرقند» نوشته‌ی «نرگس شاه‌علی»، استادِ زبانِ پارسی در دانشگاهِ تاشکند، است که در آن درباره‌ی جایگاهِ زبانِ پارسی در ازبکستان که شمارِ پارسی‌زبانانش پیرامونِ هفت میلیون تن است سخن گفته است.
«پارسی‌انجمن» این یادداشت را بی دگرگونی در دنباله می‌آورد تا خوانندگانِ گرامی با شیوه‌ی نوشتنِ پارسی‌زبانانِ فرارود نیز بیشتر آشنا شوند.
پارسی‌انجمن: «زبان و ادبِ فارسی در فرارود» نوشته‌ی دانشمندِ درگذشته‌ی تاجیکستانی، زنده‌یاد رحیم مسلمانیان قبادیانی، است.
به دنباله، بخشِ دومِ گفت‌وگوی علی بهرامیان با دکتر ژاله آموزگار و دکتر حسن انوری درباره‌ی «زبانِ پارسی، ایران و فرهنگ‌نویسی» را که در سی‌ام مهرماهِ ۱۳۹۸ در «بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار» انجام شده است بشنوید.