Month: September 2019

Бархе аз вожаи “эронӣ” ҳарос доранд ва даркашон аз ин вожа фақат аҳолии имрӯза кишвари Эрон аст. Аммо ин афрод бакуллӣ фаромуш мекунанд, ки Эрон қаблан ба ду бахши шарқӣ ва ғарбӣ тақсим мешуд ва мардумони шарқи Эрон барои тавсеъаи фарҳанги башарӣ хадамоти бештаре анҷом додаанд. Ҳамин эрониёни шарқӣ буданд, ки мабно ё шолудаи имрӯза мардумони Осиёи Миёна – тоҷикон, узбакҳо, туркманҳо, қазоқҳову қирғизҳоро – ташкил медиҳанд. Чиро мо бояд аз гузаштаи худ бигзарем?

Китоби “Торихи адабиёти Эрони пеш аз ислом” нивиштаи устоди ҷонбохтаи Донишгоҳи Теҳрон, дуктур Аҳмади Тафаззулӣ, адабшиноси баном, аст. Ин нибег феҳристе аз садҳо нибегест, ки аз Эрони Бостон ба имрӯз расидаанд, ба ҳамроҳи чакидае аз дарунаи онҳо. Ин нибег ва дигар монандони ин нибег батанҳоӣ посухеанд ба ин густохии он даста аз камхонони пургӯ ва дужогоҳе, ки гӯянд эрониёни бостон нивиштае надоштаанд!

Воқеъан ҳам ин дурӯғ, ки забони модарии мо тоҷикист, ба кӣ лозим? Ба душманони миллати мо лозим, то ки бигӯянд, тоҷикон ғайри Рӯдакӣ, ки аз ӯ адабиёти каме боқӣ мондааст, ягон классики барҷаста надоранд, ин Фирдавсию Хайёму Ҳофизу Саъдию Ъаттору Румиҳо эрониянд. Амир Хусраву Бедил моли Ҳиндустон, Низомии Ганҷавӣ моли Озарбойҷон. Яъне барқарор кардани номи аслии забони модариямон боъиси забондарозии мардуми тоҷик хоҳад шуд, зидди душманон.

Оё дар замони ҳукуматдории шоҳи бузург ҳазрати Исмоъили Сомонӣ номи забонамон “порсӣ” набуд? Мо ба Фирдавсӣ ва “Шоҳнома” ифтихор мекунем. Оё аз касе шунидаед ё хондаед, ки Фирдавсӣ забони худро “тоҷикӣ” гуфта бошад ё забони “Шоҳнома” ба ъунвони “тоҷикӣ” ёд шуда бошад? Агар “Шоҳнома”, “Бӯстон”, “Гулистон”, “Маснавии маънавӣ”, ашъори Рӯдакиву Ҳофизу Хайёмро дар ҳар гӯшае аз курраи Замин ба ҳар забоне тарҷума кардаанд, ҳама ҷо як чиз нивиштаанд, ки “аз забони порсӣ тарҷума шудааст”.

Истилоҳи «форсӣ» дар китоби “Намунаи адабиёти тоҷик”-и устод Ъайнӣ барои таърифи аслу ҳақиқати забон ва адабиёти форсии қаламрави Осиёи Миёна дар бештар аз 60 маврид истифода шудааст: «забони форсӣ», «осори адабияи форс», «адабиёти форсӣ», «шеъри форсӣ», «ашъори форсӣ», «шоъири форсизабон», «шуъарои форсӣ», «шуъарои форс ва тоҷик», «шоъири машҳури форсиён», «девони форсӣ», «насри форсӣ», «назму насри форсӣ», «рисола(ҳо)и форсӣ», «мактаби қироати форсӣ» ва…

Сомониён аз эрондӯсттарин сарриштадорони пас аз ислом будаанд ва ҷойгоҳе барҷаста дар густаришу болиши забони порсӣ доштанд. Пойтахти Сомониён шаҳри Бухоро буд, шаҳре, ки имрӯза бахше аз кишвари Узбакистон аст. Раҳбарони ин кишвар дар чанд даҳаи гузашта бо фишору зӯроварӣ забони порсиро дар Бухоро ва дигар шаҳрҳои бузурги Узбакистон, монанди Самарқанд, то марзи фаромушӣ саркӯб кардаанд.