Суҳбат аз ҳамон Лоиқи бузургворест, ки дар пешгуфтори “Хуросон аст инҷо”-и фарҳехтаи нодири дигаре (устод Шакурӣ) ба забони равшану беперояву пӯстканда гуфта буд, ки забонаш ҳамон форсиест, ки “забонгумкардагони худбехабар ва худобехабари манфиъатҷӯй” ба дастури “Маскав ё дигар ҷойҳо” онро ба се шоха – “форсӣ, дарӣ, тоҷикӣ” таҷзия карданд.
Муҳимтарин вижагии ин асар он аст, ки Ҳакими Майсарии Суғдӣ бо таъкид изҳор медорад, ки ‘Донишнома’-ашро на ба ъарабӣ, балки ба забони модарияш – ПОРСӢ сурудааст. Фарзанди арҷманди Суғд – Ҳакими Майсарӣ дар баробари тозӣ аз забони поки порсии хеш, аз сарзамини номдораш Эрон бо ифтихори тамом сухан мегӯяд. Ин ҳама ифтихору сарбуландии миллӣ он замон албатта аз баракати давлати Сомониён дар рӯҳу шарёни ъумум туғён карда буд.
Дар як мавриди бахусус Фарҳоди Раҳимӣ, бар хилофи фармудаи худ, дидгоҳеро баён кардааст, ки хилофи дидгоҳи Эмомалӣ Раҳмон аст. Раҳимӣ муътақид аст, ки “порсӣ” номидани забони миллии Тоҷикистон истиқлолу ҳувияти миллии тоҷиконро таҳдид мекунад. Дар ҳоле ки Эмомалӣ Раҳмон гуфта буд: “Албатта, “форсӣ” ё “форсии дарӣ” номидани забони ҳозираи тоҷикӣ на хилофи ҳақиқати таърихист ва на халале ба истиқлоли кишвари мо мерасонад.
Як нивиштаи навёфта ба забони порсиг (паҳлавии сосонӣ) бо овонивисии Раҳоми Аша бозчоп шуд. Ин нивишта “Вӣрозагон” ном дорад, ки дар бораи сафари муғе ба номи “Вӣроз” ба биҳишту дӯзах аст. “Вӣрозагон” дигарсон аз “Ардовӣрофнома” ё “Ардовӣрознома”-и шинохташуда аст ва танҳо рӯнивишти он дар дастнивиште ба номи TD 26 дар Бунёди Комо дар Ҳиндустон нигаҳдорӣ мешавад.
Фариштаи Мавлавӣ: Ҳар кас, ки аҳли қалам аст ва забонро абзори кори худ медонад (аз нивисанда ва мутарҷим гирифта, то дастуршиносу забоншинос), боистӣ ба андозаи тавони худ барои пойдорӣ ва устувории забони форсӣ гоме бардорад. Пас, вожаномаки зер фароҳам шуда, то шояд роҳгушо бошад.
Аз Юстӣ корҳое арзанда ба ёдгор монда, ки арзандатарини онҳо “Номномаи эронӣ” (Iranisches Namenbuch) аст, ки ба соли 1895 чопахш шудааст. Ин нибег (китоб) дарбардорандаи наздики 4500 ном ва 9500 каси ҷудогона аст, ки аз нивиштаҳои эронӣ (авестоӣ, порсии бостон, паҳлавонӣ, порсиг ва порсӣ) ва нивиштаҳои анэронӣ (ошӯриён, юнониён, ҷуҳудон, сурёниён, ъарабон ва…) то замони Юстӣ ба даст омада буд.
Истилоҳи «дарсад», ки дар забони форсӣ ба кор меравад, бар пояи осори забони порсии дарӣ устувор гардидааст. Далел ва шоҳиди ҷолиб дар мавриди «дарсад»-ро метавон аз «Шоҳнома»-и Фирдавсӣ пайдо кард. Истилоҳи вижаи «дарсад» дар «Шоҳнома» ба гунаи «сад андар сад» ба маънои «батамомӣ, комилан» ба кор рафтааст.
Дар ин ҷустор Ъаббоси Ҷаводӣ бар пояи дидгоҳҳои модшиносон ва забоншиносони номдоре чун Дёкунуф, Минурскӣ, МакКензӣ ва Виндфур нишон медиҳад, ки забони курдӣ, ки дар гурӯҳи забонҳои эронӣ ҷой дорад, батанҳоӣ бозмондаи забони модии бостон нест ва чунин нигарише ба дур аз ҳар гуна пажӯҳиши донишӣ аст.
Касравӣ яке дигар аз паёмадҳои бади омехтагии забони ъарабӣ бо забони форсиро аз байн рафтани таронамоӣ (шаффофият)-и забонӣ медонад. Ба нигари ӯ, набуди таронамоии забонӣ мӯҷиб мешавад, ки эрониён бисёре аз вожаҳоро нафаҳмида ва дарнаёфта фарогиранд ва ба ёд биспоранд.
Шоҳнома волотарин ва пурарҷтарин нивиштаи порсӣ ва аз бузургтарин нивиштаҳои адабии ҷаҳон аст ва чун Фирдавсӣ бузургтарин чомасарои Эрон ва Шоҳнома саромади девонҳо ва арзандатарин ганҷинаи адабу фарҳанги порсӣ аст, сазовор чунон аст, ки Шоҳномаи Фирдавсӣ аз сӯяҳое чанд монанди дониш, торих, вожа, ойин, дин, хуйу хим, созу баргҳои базму разм, фарзонагӣ ва аз ҳама барҷастатар дастури забони порсӣ баррасӣ ва пажӯҳида шавад.