Аббоси Салимии Онгил: То ҷое ки нигоранда мутолеъоти курдшиносиро пай гирифтааст, ин пижӯҳиш яке аз дақиқтарин ва равишмандтарин пижӯҳишҳост, ки дар бораи хостгоҳи курдҳо ва фароянди шаклгирии қавми курд анҷом гирифтааст.
Яъқуби Ясно: Диди мо ба Эрони имрӯз, охирин сангари забонӣ ва фарҳангии мост ва мехоҳем сокинони ин сангар ин хатарро дарк кунанд. Забони форсӣ ва фарҳанги Эрон дар канори Эрони имрӯз ва ба таъбири мо бехи гӯши Эрон, яъне Афғонистон, дучор чунин сарнивиште шудааст, аммо дар Эрон касе эҳсоси нигаронӣ намекунад. Афғонистон охирин ҷуғрофиёи берун аз Эрони имрӯз аст, ки забони форсӣ ва фарҳанги эронӣ аз онҷо зудуда ва ҳазф мешавад. Ман мутмаъин астам пас аз ҳазфи забони форсӣ ва фарҳанги эронӣ дар Афғонистон, баҳси ҳазфи забони форсӣ ба дохили Эрони имрӯз кашонда мешавад.
Куруши Ҷаннатӣ: Он чи ба думбола меояд, нивиштори кӯтоҳ аст барои бозшиносии забон, гӯиш ва лаҳҷа. Ин нивиштор бар пояи суханронии дуктур Муҳаммади Дабирмуқаддам фароҳам шудааст.
Порсӣ Анҷуман: гӯронӣ/ ҳуромӣ гунае курдӣ нест, ки забоне ҷудосон, аз они шохаи дӯшастарӣ-абохтарӣ(ғарбӣ-шимолӣ)-и забонҳои эронист, ки худ чандин гӯиш дорад. Ончи мояи он шуда, ки гӯронӣ/ ҳуромӣ забоне курдӣ дар шумор ояд, эвоз (сирфан) зисти забонварони он дар миёни курдзбонон ва наздикиҳои забонии миёни онҳо, ба вижа вожагонӣ ва сохтвожӣ аз баҳри дароиш (таъсир)-и гӯронӣ/ ҳуромӣ бар забонҳои курдист. Ҳамчунин, гӯронӣ/ ҳуромӣ ва курдӣ дорои дигарсониҳои бунёдин дар зинаҳои гуногуни забонианд то он ҷой, ки миёни гӯишварони онҳо дарёфти суханони якдигар нашуданист.
Куруши Ҷаннатӣ: «Якпорчагии сарзаминӣ» баробари порсии тамомияти арзист. Агар имрӯз бар сари забонҳо афтода ҳосили чанд даҳа кӯшиши порсигароён аст. Ҳамчунин ба нигар мерасад, ки якпорчагии сарзаминӣ вожаи дархуртаре аз тамомияти арзист; зеро ҳам порсист ва ҳам дақиқ. Вожаи «сарзамин» обҳо ва кӯҳҳо ва хокро якҷо дарбар мегирад, дар ҳоле ки вожаи «арз» эвоз(сирфан) расонандаи маънои замин аст ва кӯҳу дарё ва …ро бояд маҷозӣ бар он бор кард.
Исфандиёри Одина: Шояд бисёре аз Шумо мусобиқоти куштии каҷи амрикоиро тамошо карда, мумкин аст, аз шеваҳои зӯрозмоии паҳлавонони ғӯлпайкар дар он лаззат бурда бошед. Ман ҳам ба ин мусобиқот, ки таркибе аз саргармию варзиш аст, алоқа дорам. Бавижа ҳангоме, ки баъзе аз мавориди пирӯзии адолат бар зулмро дар он мебинам, аз фароянди расидан ба ин пирӯзӣ ҳаяҷонзада мешавам. Аз вижагиҳои умдаи ин мусобиқот он аст, ки паҳлавоне рӯи саҳна меравад ва бо гуфтани суханоне таҳрикомез ҳамтоёнашро ба набард мехонад. Ба ин навъ лаффозӣ ва каломи таҳрикомез дар забон ва адаби мо “раҷазхонӣ” мегӯянд.
Исфандиёри Одина: Корзори мардумии мушобеҳе дар Тоҷикистон ҳам дар замони бозсозии Гурбочуф шурӯъ шуда буд, ки ба тасвиби нахустин қонуни забон дар соли 1989 анҷомид. Дар матни он қонун номи забони расмии кишвар “тоҷикӣ (форсӣ)” хонда шуда буд.
Мардум ҳам бо шавқу шӯр ба омӯзиши хатти форсӣ пардохтанд ва қарор буд, Тоҷикистон дар муддати панҷ сол хатти порсиро расмӣ кунад. Нашрияҳо сафаҳоте барои омӯзиши “хатти ниёкон” доштанд ва дарсҳои омӯзиши ин хат аз телевизиюн ҳам пахш мешуд. Дар китобфурӯшиҳо кутуби форсӣ фаровон буд. Бархе нашрияҳо ҳам сафаҳотеро ба хати порсӣ мунташир мекарданд.
Аббос Салими Онгил (дабири коргурӯҳи осебшиносии Порсӣ Анҷуман): Вебгоҳи «Варзиши се» аз пурбинандатарин пойгоҳҳои хабарии Эрон аст ва бештар мухотабонаш ҳам ҷавонон ва навҷавононанд. Ин расона, бо инҳама ному овоза, на виросторе дорад ва на хабарнивисонаш ба чизе, ки менивисанд, аҳаммийят медиҳанд. Дуруст он аст, ки бигӯем бештари хабарнигорон ва ёддоштнивисон ва дастандаркорони вебгоҳи «Варзиши се» улгӯҳои шалахтанивисӣ ҳастанд, аммо ин ҳамаи достон нест ва онон гоҳе камдонӣ (агар нагӯем ғаразварзӣ)-ро ҳам бар шалахтанивиси меафзоянд ва чи гуфтанашон ҳам ҳамонанди чигуна гуфтанашон мешавад.
Ҷовиди Ашконӣ: Равшан аст, ки номи сарзаминҳо, шаҳрҳо ва ҷойномҳо барои ҳар пижӯҳанда калиде арзишманд аст; зеро ин номҳо бозгӯкунандаи зистбум ё сарзамин ва нишондиҳандаи забон, фарҳанг, маниш ва шеваҳои шаҳройинии онон аст. Бар ин бунёд, номи «Эроншаҳр» яке аз он калидвожаҳои барҷоймондаи торих аст, ки ному нишон ё шиносномаи худро дар сангнибиштаҳо, нибигҳо ва донгҳо (сиккаҳо) бозмегӯяд.
Аббос Салимии Онгил: Пас аз фурӯпошии Шӯравӣ, пайвандҳои мардумони Эроншаҳр устувортар шуд ва дар даҳаҳои ахир сарояндагони бисёре дар Эрон, Афғонистон ва Тоҷикистон дар устувортар кардани ҳар чи бештари ин пайвандҳо қалам задаанд. Бошад, ки андешаи эроншаҳрӣ подзаҳри идиулужиҳои нажодпарастона ва қавмгароёна шавад.