Чолишҳои имрӯзи забони форсӣ

Дуктур Ризо Аминӣ дар ҷустори “Чолишҳои имрӯзи забони форсӣ” ба душвориҳои пеши рӯи забони порсӣ аз ду сӯяи забонӣ ва нозабонӣ пардохтааст. Ишон дар сӯяи забонӣ вогароии се гунаи порсии Эрон, Афғонистон ва Тоҷикистонро аз якдигар баррасида ва аз сӯяи нозабонӣ ё душвориҳое, ки пайванде бо худи забон надоранд, ба ҷойгоҳи порсӣ дар Эрон, Афғонистон ва ТОҷикистон пардохтааст.

Нигоҳе ба корномаи устод Ядуллоҳи Самара

Самара дар соли 1347, дар гурӯҳи забоншиносии Донишгоҳи Теҳрон оғоз ба кор кард. Ӯ гурӯҳи забоншиносиро аз гурӯҳи фарҳанг ва забонҳои бостонӣ ҷудо кард ва барномаҳояшро аз нав нивишт ва нахустин мудири гурӯҳи забоншиносии ҳамагонӣ буд ва бо панҷ сол кӯшиши шабонарӯзӣ аз ин гурӯҳ гурӯҳе пӯё ва намуна сохт. Яке аз корҳои арзандаи Самара нивиштани нибегҳое барои омӯзиши забони порсӣ ба бегонагон будааст. Дар ин росто, пеш аз инқилоб, нибеги “Омӯзиши забони муҳовараӣ ба хориҷиён”-ро нивишт.

Устод Шаҳриёр: Озарбойҷон конуни забони паҳлавӣ ва нажоди ориё буд

Устод Шаҳриёр на танҳо яке аз чомасароёни номдори забони порсӣ дар рӯзгори мост, ки меҳандӯсте огоҳ низ буд. Ин эрондӯстии ӯ дар чомаҳояш, ҳамчун сурудаи Тахти Ҷамшед ё Дар ситоиши Фирдавсӣ, бозтобе густарда дорад. Ӯ ба некӣ аз ин ростии торихӣ огоҳ буд, ки забони Озарбойҷон пеш аз турктозии туркон гӯише аз забони порсӣ бо номи паҳлавии озарӣ буда ва бар ҳамин поя аст, ки барӯшанӣ мегӯяд, ки “Озарбойҷон конуни забони паҳлавӣ будааст.

Боло гирифтани ҳаёҳӯҳо бар сари вожаи “хиёбон” дар Афғонистон

Вожаи “хиёбон” пеш аз он ки кишваре ба номи Афғонистон дар паҳнаи гетӣ по гирад, бар забони порсизабонони ҳиротӣ равон буда ва шигифт инҷост, ки хостгоҳи вожаи “хиёбон”, ки шаҳри Ҳирот аст, ва ин вожа аз гӯиши ҳиротии порсӣ ба дигар гӯишҳои забони порсӣ андар шуда, акнун дар зодгоҳи худ бегона дониста шуда ва шаҳрдори ин шаҳр ҳамаи кӯшиши худро дар ин гузоштааст, то вожаи “хиёбон”-ро аз гузаргоҳҳои Ҳирот бизудояд.

Кудоме дуруст аст: ‘нИвиштан’ ё ‘нАвиштан?’

Вожаи “нивиштан” (نوشتن) дар забони порсии бостон ба гунаи “нипишта” буд, ки батадриҷ дар забони порсии миёна ба “нибиштан” (نبشتن) табдил шуд ва имрӯза дар забони порсии навин ба шакли “нивиштан” (نوشتن) даромадааст. Ҳеч далеле вуҷуд надорад, ки “нИвиштан” дар забони порсии дарӣ ба “нАвиштан” бадал шуда бошад ва дар луғатномаҳои порсӣ ин вожа ба гунаи “нивиштан” (نوشتن – ба касри нун ва вов) сабт шудааст. Албатта, ин вожа гоҳ ба гунаи “нибиштан” (نبشتن) ҳам фаровон ба кор рафтааст.

Боргирии ‘Озаригон’ аз Содиқи Киё

Озарӣ пеш аз турктозии туркон ба Эрон ва ҳамагирии туркӣ дар Озарбойҷон гӯиши мардумони Озарободагон будааст, ки ҳануз низ ба гунаҳое аз он дар бархе аз ободиҳои Озарбойҷон сухан гуфта мешавад. Ин гӯиш дар дастабандии забонҳо ва гӯишҳои эронии абохтари душастарӣ (шимоли ғарбӣ) ҷой дорад. Гунаҳои зиндаи ин гӯиш инак “тотӣ” хонда мешавад.

Ҷойгоҳи гӯиши ҳиротӣ дар миёни гӯишҳои порсии дарӣ

Дар ин ҷустор нивисанда бо баррасии гӯиши шаҳри Ҳирот ва рустоҳои перомунаш дар оғоз вижагии гӯиши ҳиротиро дар санҷиш бо гӯиши кобулӣ барнамуда, ва ҳамзамон, нишонаҳои наздиккунандаи гӯиши ҳиротиро ба гӯиши теҳронӣ нишон додааст. Дар поён, бар пояи вижагиҳои овошиносӣ ва сарфӣ бад-ин бароянд расида, ки гӯиши ҳиротӣ ҷудосон аз гӯиши кобулӣ ва наздик ба гӯиши теҳронӣ аст.

Ҳушдори дуктур Шафеъии Кадканӣ дар бораи барномаҳои забонии душманон

Забони порсии кунунӣ, чунон ки медонем, дунболаи забони порсиг (паҳлавӣ) аст ва порсиг низ дунболаи забони порса (порсии бостон). Ин забони порсӣ аз ҳамон оғоз коркарде фароқавмӣ ёфт ва ба гунае табиъӣ забони миёнҷӣ ва меҳании ҳамаи қавмҳои эронӣ шуд. Қавмҳои эронӣ, барканор аз ин ки ба кудом як аз забонҳо ва гӯишҳои эронӣ сухан мегуфтанд, забони форсиро низ ба ъунвони забони меҳанӣ ва миёнҷӣ аз они худ медонистанд.

Боргирии “Фарҳанги кирмонӣ”

Забони кирмониён порсии адабӣ аст ва доманаи вожаҳои гӯишии ишон чандон густарда нест. Кирмониён, ҳамчун шерозиён, бахшҳои забардорро ба зер фаро мегӯянд ва дар ҳамсанҷӣ бо порсии Теҳрон, миёни бахшҳои вожа дар Кирмон кашише бештар шунида мешавад. Гузашта аз инҳо, бештари вожаҳое, ки миёни онҳо “о” аст, ба “ав” дигар ва фарогуфта мешавад, ва бар ин поя, гӯиши кирмониён аз гӯишҳои ширину хушоҳанги порсӣ аст.

Боргирии ‘Забони Озарбойҷон’, нивиштаи Муҳаммадризо Шиъор

Пажӯҳишҳои торихӣ ва забоншинохтӣ барӯшанӣ нишон медиҳанд, ки то пеш аз турктозии туркону муғулон ба Эронзамин забони Озарбойҷон гӯише аз порсӣ будааст, ки пажӯҳишгарон онро “паҳлавии озарӣ” хондаанд. Паҳлавии озарӣ бо он ки кунун ҷои хешро ба туркии озарӣ дода, бо ҳамаи ин, вожаҳое пуршумор аз он дар забони имрӯзи Озарбойҷон бар ҷой мондааст.

1 2 3 4 6